Όρια: Τί είναι και πως τα δημιουργούμε;
Μετάφραση και επιμέλεια : Νατάσσα Παπαδοπούλου Ψυχολόγος
Πηγή: UIC
Τι είναι τα όρια;
Μια αόρατη γραμμή που ορίζει ποιες συμπεριφορές είναι αποδεκτές για ένα άτομο. Τα όρια μπορεί να είναι φυσικά (π.χ. μην με αγγίζεις) ή συναισθηματικά (μην μου λες ψέματα). Τα όρια μπορούν επίσης να βασίζονται στο χρόνο ή τον χώρο (π.χ., όταν κάνω X, Y ή Z, σεβαστείτε τον χρόνο μου και κατανοήστε ότι δεν θα μπορώ να μιλήσω/παρέα μαζί σας μέχρι να ολοκληρωθούν τα X, Y ή Z.)
Γιατί χρειαζόμαστε υγιή όρια;
Ο καθορισμός ορίων είναι μια μορφή αυτοφροντίδας. Βοηθά να δημιουργήσουμε μια σαφή οδηγία/κανόνα/όρια για το πώς θα θέλαμε να μας συμπεριφέρονται. Αφήνουμε τους άλλους να ξέρουν τι είναι και τι δεν είναι εντάξει/αποδεκτό. Τιμά τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας, ώστε να νιώθουμε σεβασμό και ασφάλεια. Ως μαθητές, τα όρια βοηθούν επίσης στην αποφυγή της εξάντλησης, του στρες και του άγχους. Μπορεί επίσης να βοηθήσει στην πρόληψη οικονομικών και συναισθηματικών επιβαρύνσεων.
Πώς θέτουμε όρια;
- Πρώτον, ας προσπαθήσουμε να αναγνωρίσουμε ότι μας αξίζει να μας φέρονται με σεβασμό. “Είμαι άνθρωπος που αξίζει!”
- Δεύτερον, ας αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να καθορίσουμε και να αναγνωρίσουμε ποια όρια μπορεί να έχουμε θέσει ή όχι στη σχέση μας.
- Τρίτον, αναγνωρίζουμε ποια όρια θα θέλαμε να θέσουμε. Ποιες είναι οι ανάγκες και τα θέλω μας; Λαμβάνουμε υπόψη ότι τα όρια που θέτουμε για τους φίλους μπορεί να φαίνονται διαφορετικά για την οικογένεια και τους συνεργάτες κ.λπ.,
- Τέλος, επικοινωνούμε τα όριά μας με σεβασμό στα όρια των άλλων.
Ποιοι είναι οι τρόποι να δημιουργήσουμε υγιή όρια με τους γύρω μας;
Μια υγιής σχέση απαιτεί τον χώρο να είσαι ο εαυτός σου και να διατηρείς την προσωπική σου ακεραιότητα. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα σέβονται τα όριά μας όταν εξηγήσουμε τι είναι και θα περιμένουν ότι θα κάνουμε το ίδιο για αυτούς. είναι αμφίδρομο. Όχι το ίδιο με τους ανθρώπους που δεν καταλαβαίνουν πού τελειώνουν και πού αρχίζουν. Οι πιθανότητες είναι ότι οι άνθρωποι που προσπαθούν να εισβάλουν στο χώρο μας, δεν μας σκέφτονται ούτε φυσικά το πώς θα μας επηρεάσει η υπέρβαση των ορίων μας. Αισθάνονται ξεκάθαρα ότι δικαιούνται να πάρουν ό,τι ζητήσουν, ό,τι πιστεύουν ότι χρειάζονται, γιατί, φυσικά, οι ανάγκες τους είναι πιο σημαντικές από τις δικές μας.
Για πολλούς από εμάς, οι πρώτες μας εμπειρίες ήταν αρκετά θετικές για να μας επιτρέψουν να προσαρμόσουμε μια στάση εμπιστοσύνης όταν πρόκειται για άλλους. Μερικοί άνθρωποι, ωστόσο, που έχουν μεγάλη δυσκολία με την εμπιστοσύνη ως αποτέλεσμα αστάθειας, ασυνέπειας, εισβολής στα όρια, ακόμη και πραγματικής απειλής βλάβης ή αποξένωσης κάποια στιγμή στη ζωή τους, μπορεί να είναι πιο ευάλωτοι, πιο ανοιχτοί στις παραβιάσεις. Πολλοί σε αυτήν την κατάσταση μπορεί να έχουν «κλονισμένη» αυτοεκτίμηση, μπορεί να φοβούνται την απώλεια μιας σχέσης (χωρίς καν να καταλαβαίνουν πόσο περιοριστικό ή επιζήμιο είναι για αυτούς) ή/και να έχουν ενοχές που θα κάνουν κάποιον να θυμώσει ή να δυσαρεστηθεί.
Πώς ξέρουμε αν ξεπερνιούνται τα όριά μας; Γενικά, υπάρχουν μερικές ευρείες κατηγορίες που περιλαμβάνουν παραβιάσεις των ορίων: λεκτική, ψυχολογική, συναισθηματική και σωματική. Υπάρχουν επίσης ηθικές, πνευματικές και ηθικές παραβιάσεις των ορίων.
Οι λεκτικές παραβιάσεις περιλαμβάνουν το να μην μας επιτρέπουν να μιλήσουμε ή να μας ακούν, να υψώνουν τη φωνή τους και/ή να ουρλιάζουν, να λένε πράγματα που είναι υποτιμητικά ή εριστικά για την ακεραιότητα και τον χαρακτήρα μας, να κουτσομπολεύουν.
Οι ψυχολογικές και συναισθηματικές παραβιάσεις των ορίων περιλαμβάνουν την καταπάτηση της αίσθησης του εαυτού και της αυτοεκτίμησής μας, τη χρήση όσων τους έχουμε πει εμπιστευτικά εναντίον μας, το ψέμα σε εμάς, την κριτική, την εξευτελισμό, την κρίση ή τη χειραγώγησή μας, τη πλάκα μας, τις σκέψεις μας , συναισθήματα και πεποιθήσεις, προσπαθώντας να μας κάνουν να αισθανθούμε ένοχοι ή υπεύθυνοι για αυτά ή μια κατάσταση, απαιτώντας χρόνο και ενέργεια, με το να μας ντροπιάζουν, να μας εκφοβίζουν ή μας διαβεβαιώνουν ότι οι σκέψεις και οι πεποιθήσεις τους είναι ανώτερες και πιο σημαντικές από τις δικές μας.
Οι σωματικές παραβιάσεις περιλαμβάνουν τη μετακίνηση στον προσωπικό μας χώρο, το άγγιγμα χωρίς άδεια, το ακατάλληλο ή υπερβολικά εξοικειωμένο, ιδιαίτερα σεξουαλικά (συμπεριλαμβανομένων σεξουαλικών αναφορών και προτροπών), το άγγιγμα ή το χειρισμό πραγμάτων που μας ανήκουν, την παραβίαση του απορρήτου μας (κινητό τηλέφωνο, υπολογιστής, μέσα κοινωνικής δικτύωσης επαφές, προσωπικά αρχεία), βλάπτοντας ή καταστρέφοντας την προσωπική μας περιουσία ή απειλώντας μας με σωματική βλάβη.
Αν και ομολογουμένως μπορεί να χρειαστεί να εμπλακούμε με πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους για μια χρονική περίοδο, τελικά μπορούμε να καταλάβουμε ποιους θέλουμε στη ζωή μας και να κατανοήσουμε ποιος σέβεται εμάς και τον χώρο μας σε αντίθεση με άτομα που είναι μόνο για τον εαυτό τους (και βασικά είναι κατά τα άλλα τοξικά ).Παραθέτουμε μερικές συμβουλές στο μεταξύ, για το πως να θέσουμε υγιή όρια.
Μαθαίνω τον εαυτό μου. Γνωρίζω τον εαυτό μου όσο καλύτερα μπορώ. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να μάθουμε τι είναι πραγματικά σημαντικό για εμάς, τι πραγματικά εκτιμάμε. Είναι απαραίτητο να αποκτήσετε πρόσβαση στον εσωτερικό σας κόσμο, ώστε να εξοικειωθείτε και με τις δικές σας πεποιθήσεις, συναισθήματα και ιδέες. Η οικειότητα που βιώνουμε μέσα μας λειτουργεί ως το δικό μας προσωπικό βαρόμετρο σχέσεων. Όσο καλύτερα γνωρίζουμε τον εαυτό μας, τόσο καλύτερα μπορούμε να κατανοήσουμε και να επιλέξουμε εκείνους τους σημαντικούς άλλους που αντικατοπτρίζουν καλύτερα το είδος της εμπειρίας ζωής που θέλουμε να έχουμε.
Αναλαμβάνω την ευθύνη του εαυτού μου. Αυτό σημαίνει να αποκτήσουμε επίγνωση, να αναπτύξουμε την ικανότητα για ενεργή συνειδητή εμπλοκή, να γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε για τον εαυτό μας. Θέτοντας τα δικά μας όρια, λέμε στους άλλους πώς θέλουμε και περιμένουμε να μας φέρονται. Με άλλα λόγια, βάζουμε τα όριά μας σχετικά με το ποιος μπορεί να έρθει στο χώρο μας και τι περιμένουμε από τους άλλους μόλις βρεθούν εκεί – πώς θέλουμε να μας μιλάνε, να μας αγγίζουν και να μας αντιμετωπίζουν ψυχολογικά και συναισθηματικά. Ό,τι κι αν πούμε ισχύει, ανεξάρτητα από το τι πιστεύουν, αισθάνονται ή θεωρούν οι άλλοι. Απόρροια αυτού είναι ότι δεν είμαστε υπεύθυνοι για τα συναισθήματα, τις πράξεις και τις πεποιθήσεις των άλλων ή για τον τρόπο που αντιδρούν στα όρια που έχουμε θέσει.
Αναπτύσσω υγιή σεβασμό για τον εαυτό μου. Όλες οι εμπειρίες μας, συμπεριλαμβανομένων των λαθών που έχουμε κάνει, βοηθούν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μας—το ποιοι είμαστε. Κανείς εκτός από εμάς, όσο πειστικός κι αν είναι, δεν μπορεί να μας καθορίσει ή να προσπαθήσει να ελέγξει ποιοι είμαστε. Όταν σεβόμαστε τον εαυτό μας, όλο αυτό που είμαστε, θα πρέπει να περιμένουμε ότι οι άλλοι θα μας φέρονται με σεβασμό. Εάν δεν το κάνουν, αυτό είναι ένα ξεκάθαρο σημάδι για να μην μπουν στη ζωή μας.
Προσέχω τα προειδοποιητικά σημάδια. Μένουμε μακριά από οποιονδήποτε δεν είναι διατεθειμένος να μετακινηθεί στον τρόπο, τη συμπεριφορά και τις απόψεις του, προκειμένου να μας σεβαστεί. Δεν είναι δύσκολο να το αναγνωρίσουμε, αφού συνήθως εξ αρχής, θα φέρει μεγάλη αντίσταση και αντίδραση στην όποια ανάγκη μας για αλλαγή.
Δεν προσπαθώ να διορθώσω τους άλλους. Το να διορθώνεις τους άλλους είναι ένας τρόπος προσπάθειας να αποκτήσεις αγάπη, προσοχή ή/και επικύρωση. Το να λάβουμε αγάπη/προσοχή/επικύρωση πρέπει να σημαίνει ότι είμαστε «ΟΚ», σωστά; Είναι σπατάλη του χρόνου και της ενέργειάς μας να προσπαθήσουμε να τα διορθώσουμε γιατί, κατ’ ουσίαν, δεν ενδιαφέρονται οι άλλοι να γίνουν διαφορετικά από αυτά που ήδη έχουν. Και το γεγονός είναι ότι σίγουρα δεν χρειαζόμαστε επιδιόρθωση από αυτοεξυπηρετούμενους ανθρώπους που θέλουν να μας πουν τι να κάνουμε και τι είναι καλό για εμάς.
Είμαι υπεύθυνος/-η για τις επιλογές μου. Έχουμε το δικαίωμα να αλλάξουμε γνώμη ή κατεύθυνση ανά πάσα στιγμή. Δεν χρειάζεται να αισθανόμαστε ότι οφείλουμε σε κανέναν κάτι περισσότερο από αυτό που θέλουμε να δώσουμε με την καρδιά μας. Όποιος μας κακομεταχειρίζεται, δεν σέβεται τις επιθυμίες μας, αρνείται να μας ακούσει και δεν έχει σκοπό να αλλάξει, δεν αξίζει να είναι στη ζωή μας.
Διαχωρίζω τον εαυτό μου από τους άλλους. Μπορεί να είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι είμαστε συναισθηματικά δεμένοι με άλλους, παραμένοντας ψυχολογικά και διανοητικά αποστασιοποιημένοι. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε σε θέση να διαχωρίσουμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πεποιθήσεις μας από τους άλλους. Καταλαβαίνουμε ότι τα όριά μας είναι διαφορετικά από των άλλων. Αυτή η απόσπαση δημιουργεί αρκετό χώρο, ένα είδος «ψυχικού χώρου» ανάμεσα σε εμάς και τους άλλους που επιτρέπει την προσωπική έκφραση, ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα τη συναισθηματική και ψυχολογική εμπλοκή. Ο στόχος είναι να αποκτήσουμε μια υγιή προοπτική των άλλων χωρίς να δημιουργείται σύγκρουση μέσα μας.
Διαβάστε επίσης: Πως θέτουμε όρια στην οικογένεια;
ΠΗΓΗ: Psychology Today
Μετάφραση και Επιμέλεια: Παπαδοπούλου Νατάσσα – Ψυχολόγος