Η ιστορία της τρέλας

Από τα τέλη του Μεσαίωνα μέχρι την εποχή μας, η τρέλα φέρνει διάφορες ταμπέλες. Οι αρχαίοι Έλληνες την οριοθετούσαν με τη λέξη «ύβρις». Μα από την ύβρη μέχρι τη σημερινή τρέλα μεσολαβούν γεγονότα, συμπεριφορές διαφορετικές καταστάσεις, ανάλογα με το χωροχρόνο στον οποίο παρουσιάζονται οι «τρελοι». Και κάπου εκεί οι αρχικές έννοιες χάνονται. Τελικά, πόσο απέχει η τρέλα από τη γνώση; Πόσο τρελός είναι ο “διαφορετικός”; Ο Μισέλ Φουκώ τολμάει.

Τολμάει να διαχωρίσει στάδια, παρεμβάσεις, ερμηνείες, σε μια αναδρομική χρονική, θεοκρατική και συμπαντική, μη παραλείποντας βέβαια και τον ρόλο της ιατρικής σε αυτό το τόσο σημαντικό κεφάλαιο της ανθρωπότητας, με το οποίο κάποιοι θέλησαν να εκμεταλλευτούν παίζοντας παράξενα παιχνίδια, όσο άβολο και αν. . ακούγεται. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

«Σπανίως σκεφτόμαστε πόσα από τα στερεότυπα που χρησιμοποιούμε για να αναγνωρίσουμε τον κόσμο προβάλλουν μέσα από το παραθλητικό κάτοπτρο της τρέλας. Ποια είναι λ.χ. η συνάφεια και ποιες οι διαφορές ανάμεσα στην τιμή και στη θεραπεία· επιστημονικής ψυχανάλυσης· Γιατί η τρέλα οφείλεται κατά κανόνα σε κάποια διαταραγμένη σεξουαλικότητα· Τι σημαίνει μελαγχολία και πώς σχετίζεται τόσο όσο αυτή και η μανία και το παραλήρημα με την τρέλα·

Ο Φουκό αναλύει τη σχέση μας με το υγρό στοιχείο ξεκινώντας από το βάρβαρο έθιμο του Μεσαίωνα να φορτώνουν τους τρελούς σε κάποιο πλοίο και να αφήνουν να χαθεί ακυβέρνητο στη θάλασσα. Εντοπίζει ακόμη τα γνωρίσματα της εγκάθειρξης στον 17ο αιώνα, όταν άρχισαν να εγκλείουν τους τρελούς στα πρώτα ιδρύματα, όπου και τους χρησιμοποιούσαν για διάφορες δουλειές δημιουργώντας ένα είδος ιδιότυπης καθεστωτικής δουλοπαροικίας. Προχωρώντας περισσότερο, οδηγείται στο συμπέρασμα ότι οι σύγχρονες μορφές λογικής είναι βαθύτατα ηθικολογικές.

Πάνω σε αυτές κτίζεται και το σύστημα ποιών που ισχύει ως σήμερα, προϊόν του σχίσματος ανάμεσα στη λογική και στην τρέλα και της απουσίας διαλόγου, ο οποίος ωστόσο υπήρχε και διεξαγόταν ανοιχτά, ακόμη και κατά την περίοδο της όψιμης Αναγέννησης, στην Ευρώπη. Στο έργο, για παράδειγμα, του Σαίξπηρ και του Θερβάντες ο Φουκό βλέπει την τρέλα να συγγενεύει με τον θάνατο και να ανοίγει ένα παράθυρο στον άλλο κόσμο, δεν αποτελεί δηλαδή το έσχατο βίωμα της τραγικής πραγματικότητας, μια νέα εκδοχή της ύβρεως, συγγενής κατά μια έννοια. . με την αρχαιοελληνική.

Ο ιδιοφυής Φουκό ερευνά επιπλέον τη συγκρότηση και τη συνέχεια όπως και την ασυνέχεια του ανθρώπινου σώματος, τη φυσιολογία του, το νευρικό, το κυκλοφορικό και το συμπαθητικό σύστημα, όπως τα αντιμετώπισαν στις εποχές που διαδέχθηκαν την Αναγέννηση: την Αντιμεταρρύθμιση, τον αιώνα των Φώτων, τον σημερινό κόσμο.

Αναλύει ακόμη τη σχέση της τρέλας με τον παραλογισμό και την τέχνη. Σε ποιον ανήκει η μελαγχολία του Σουίφτ, η τρέλα του Τουρκουάτο Τάσο, του Νίτσε, του Μπαν Γκόγκ, του Χέλντερλιν, του Νερβάλ, του Αρτό και του Γκόγια; Ποια είναι η σχέση της τρέλας με το όνειρο; (Γιατί π.χ. οι υπερρεαλιστές αναγνώρισαν στον Ιερώνυμο Μπος έναν από τους μεγάλους τους μέντορες;) Απαντώντας στα αγωνιώδη αυτά ερωτήματα, όπως και σε πολλά άλλα, συναφή ή μη, ο Φουκό μάς έδωσε την ιδιοφυέστερη μελέτη που γράφτηκε ποτέ για την κραυγή, τον εγκλεισμό, την απόκλιση, την παρέκκλιση και τη στρατηγική της φαντασίας, με γοητευτικό πάθος και αφοπλιστική επιχειρηματολογία.” [ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ, ΤΟ ΒΗΜΑ, 29/12/2002)

Πασκάλ : «Όλοι οι άνθρωποι είναι τόσο αναπόφευκτα τρελοί που, όποιος δεν είναι τρελός, είναι διπλά τρελός». Κι ακόμη ένα κείμενο του  Ντοστογιέφσκι  από το «Ημερολόγιο του Συγγραφέα»: «Ο καλύτερος τρόπος για να σιγουρευτείς ότι εσύ είσαι ο γνωστός, δεν είναι να κλείσεις μέσα στο γείτονά σου» Πρέπει να γράψεις την ιστορία αυτής της «διπλής τρέλας». Πρέπει να προσπαθήσουμε, ψάχνοντας μέσα στην ιστορία, να συναντήσουμε το βαθμό μηδέν της ιστορίας της τρέλας, τη στιγμή που είναι ακόμη μια εμπειρία αδιαφορίας.

Πατάμε σίγουρα σε άβολη περιοχή. Για να τη διασχίσουμε θα πρέπει να αρνηθούμε το βόλεμα που προσφέρουν οι καθιερωμένες αλήθειες, κι ούτε στιγμή να μην αφήσουμε να μας καθοδηγήσουν οι επιστημονικές γνώσεις μας για την τρέλα. Το καθοριστικό είναι η χειρονομία που διαχώρισε την τρέλα, κι όχι η επιστήμη που καθιερώθηκε, όταν συντελεστεί ο διαχωρισμός., είναι ακόμη αδιαχώριστοι και, σε μια γλώσσα πολύ πιο γνωστή, αδρή και πολύ πιο φρέσκια από τη γλώσσα της επιστήμης, λένε τα λόγια. της ρήξης τους, λόγια που με τρόπο φευγαλέο μαρτυρούν ότι ακόμη μιλιούνται. Σ’αυτόν τον διάλογο τρέλα και μη-τρέλα, λογική και μη-λογική αντιφάσκουν συγκεχυμένα: πριν γεννηθούν, είναι αχώριστες. Κι όταν χωρίζονται,

Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν επικοινωνεί με τον τρελό: από τη μια στέκεται ο λογικός άνθρωπος, που για τα ζητήματα της τρέλας καθιστά υπεύθυνο τον γιατρό κι έτσι αποκλείει κάθε άλλο δρόμο επαφής με την τρέλα, αφήνοντας ανοιχτό μονάχα εκείνον που περνά μέσα από τον αφηρημένο χαρακτήρα. της αρρώστιας. Από την άλλη πλευρά, στέκεται ο άνθρωπος της τρέλας. Αυτό δεν επικοινωνεί με τους άλλους παρά μονάχα μέσα από μια λογική, που αποτελεί επιταγή, καταναγκασμό σωματικό και ηθικό, ανώνυμη πίεση της ομάδας, απαίτηση για συμμόρφωση. Όσο για γλώσσα κοινή, δεν υπάρχει..ή καλύτερα, δεν υπάρχει πια…

Ο άνθρωπος της τρέλας

Ο άνθρωπος της τρέλας φοβίζει. Αλλά φοβίζει με έναν τρόπο ιδιαίτερο. Βλέποντάς τον, ασυνείδητα κλονίζεται μέσα μας η αίσθηση της λογικής. Μια αίσθηση που κατά καιρούς πλήττεται από διάφορες καταστάσεις που μας κάνουν να νοιώθουμε ότι ακροβατούμε. Με αρκετά νευρωτικά στοιχεία οι περισσότεροι από εμάς και σε μια κοινωνία, η δόμηση της οποίας μας ωθεί σε όλο και πιο έντονες νευρωτικές τάσεις και συμπεριφορές, που νοιώθουμε ότι το παιχνίδι της λογικής, παίζεται,όχι τόσο μέσα μας, αλλά στο της κοινωνίας. .

Μεγαλύτερη σημασία έχει αποκτήσει η απόδειξη προς τους άλλους για το πόσο λογικοί είμαστε, παρά η διατήρηση της ισορροπίας μέσα μας. περίγυρο.. εκείνη τη στιγμή εμφανίζεται ο τρελός,ως από μηχανής θεός να μας καθησυχάσει.Η απόδειξη ότι είμαστε καλά, βρίσκεται μπροστά μας με σάρκα και οστά. Και η ανάγκη μας να αποστασιοποιηθεί από αυτόν είναι μια ανάγκη που πηγάζει από τους δικούς μας φόβους. “Μα καλά” θα πει εδώ ο αντίλογος..” ούτε φωνές ακούω, ούτε παράλογες σκέψεις κάνω, επικίνδυνος είμαι για το σύνολο”. Δε θα διαφωνήσω, αλλά θα θέσω μερικά ερωτήματα.

Ο τρελός αντιμετωπίζει άγνωστους κινδύνους. Φωνές, ιδέες παράλογες τον αποδιοργανώνουν σε μεγάλο βαθμό. Μα και οι νευρώσεις που μας διακατέχουν, άγνωστη αιτιολογία δεν έχουν; Οι εσωτερικές συγκρούσεις που οδηγούν σε κρίσεις πανικού, σε φοβίες ή σε κάποιο άλλο νευρωτικό σύμπτωμα, δεν έχουν σαν κύριο πρόβλημα τον άγνωστο παράγοντα; Το άγνωστο φοβίζει λοιπόν τόσο τον τρελό, όσο και εμείς τους υπόλοιπους που ανήκουμε μόνο στο νευρωτικό πεδίο. της λογικής με την τρέλα.

Ο τρελός όμως δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο το άγνωστο. Έχει άλλα εξηγεί ίσως σημαντικά προβλήματα, όσο ακραίο κι αν αυτό ακούγεται. λογικά του κομμάτια, όλο και συρρικνώνονται κάτω από την πίεση της λογικής κοινωνίας. Η μόνη ουσιαστική υπηρεσία που μπορεί να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο, είναι να αυτοαποκλειστεί από αυτό. ανθρώπους”-τον κάνει να αισθάνεται όλο και λιγότερο άνθρωπος.

Και να θέσω ένα τελευταίο ερώτημα για αυτό το δεύτερο κείμενο σχετικά με το στίγμα. Ποιος θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί η απομόνωση από τους υπόλοιπους ανθρώπους και να παραμείνει άνθρωπος; Και να θέσω ένα τελευταίο ερώτημα για αυτό το δεύτερο κείμενο σχετικά με το στίγμα.Ποιος θα μπορούσε να αντικαταστήσει την απομόνωση από τους υπόλοιπους ανθρώπους και να μείνει άνθρωπος;Και να θέσω ένα τελευταίο ερώτημα για αυτό το δεύτερο κείμενο σχετικά με το στίγμα. θα μπορούσε να αντικαταστήσει την απομόνωση από τους υπόλοιπους ανθρώπους και να μείνει άνθρωπος;

Κι έπειτα, η θαλασσοπορία, αφήνει τον άνθρωπο έρμαιο στην αβέβαιη τύχη του. Είναι η ώρα που ο καθένας παραδίδεται στα δικά του πεπρωμένα.. κάθε επιβίωση είναι δυνάμει η τελευταία. Ο τρελός, που φεύγει πάνω στο τρελό καράβι του, κινάει για τον άλλο κόσμο. Κι όταν ξεμπάρει, πάλι είναι σα να’ρχεται από τον άλλο κόσμο. Επειδή δεν μπορεί και δεν πρέπει να έχει άλλη φυλακή από το ίδιο το κατώφλι, τον κρατούν στο χώρο του περάσματος. Τον τοποθετούν στο εσωτερικό του εξωτερικού και αντίστροφα.

Θέση εξαιρετικά συμβολική, που σίγουρα θα μείνει δική του μέχρι και τις μέρες μας, αν βέβαια συγκαταλέγεται στο ότι εκείνο που άλλοτε στάθηκε το ορατό φρούριο που οχυρώνονταν η τάξη των πραγμάτων, τώρα έγινε ο αόρατος πύργος όπου κλειδώνεται η συνείδησή μας.

Πηγή ανάκτησης του κειμένου:https://antikleidi.com/2014/02/16/i-istoria-tis-trelas/

πηγή ανάκτησης της εικόνας : https://www.thetoc.gr/politismos/article/ola-ta-erga-tou-ierwnumou-mpos-se-mia-ekthesi—stathmo/

Σύντομο βιογραφικό Ο Μισέλ Πωλ Φουκώ  ( Michel Paul Foucault ^[14] ,  15 Οκτωβρίου  1926  –  25 Ιουνίου  1984 ) ^[15]  ήταν  Γάλλος  μεταδομιστής ^[14]  και  μεταμοντερνιστής ^[16]  φιλόσοφος ,  συγγραφέας , ^[14]  ψυχολόγος  και ψυχολόγος. Επηρεάστηκε έντονα από τα γραπτά των  Φρίντριχ Νίτσε  και  Μάρτιν Χάιντεγκερ . ^[15] Έγινε γνωστός από τις μελέτες που έκαναν σχετικά με τις έννοιες και τους κώδικες, όπως οι «αρχές του αποκλεισμού», μέσω των στοχευόμενων λειτουργούν και αυτοκαθορίζονται οι  κοινωνίες , ^[14]  ενώ θεωρείται ένας από τους κυριότερους αστούς του  Μάη του ’68 , αν και ο ίδιος ποτέ δεν αποδέχθηκε κάποια σύνδεση με τα γεγονότα που έλαβαν χώρα τότε. ^[16]  Στο συγγραφικό του έργο, ασχολήθηκε, κυρίως, με τη  φυλακή , την τιμωρία, την  αστυνομία , τα δικαιώματα των  ομοφυλόφιλων , τη φροντίδα των πνευματικών ασθενών ^[15]  και τις διακρίσεις μεταξύ αυτών και  των εμφρόνων . ^[14]

Ο Μισέλ Φουκώ επηρέασε με το έργο και τη σκέψη τους πολλές μετανεωτερικές συστημικές προσεγγίσεις (δες ενδεικτικά ένα κείμενο της Sheila Mac Namee που δημοσιεύτηκε στις ΣΥΝΗΧΗΣΕΙΣ ( https://synixiseis.gr/2021/01/02/%cf%81%ce% b9%ce%b6%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%bf%cf%85%cf%83%ce%af%ce%b1 / )