Τοξική θετικότητα: Ορισμός, επιπτώσεις στην υγεία, και τρόποι διαχείρισης
ΠΗΓΗ: EVERYDAY HEALTH
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
“Η παρατεταμένη αρνητική σκέψη συνδέεται με αρνητικές επιπτώσεις στη σωματική υγεία. Το χρόνιο στρες, φέρ’ ειπείν που συνδέεται με αρνητικές σκέψεις μπορεί να συμβάλει σε διάφορα προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών προβλημάτων, της εξασθένισης του ανοσοποιητικού συστήματος και άλλων ψυχοσωματικών δυσκολιών.
Στον αντίποδα, η θετική ψυχολογία, η οποία επικεντρώνεται στις δυνάμεις και τις αρετές, μπορεί, κάποιες φορές, να παρερμηνεύεται ως υπέρμαχος της συνεχούς θετικότητας. Αυτή η παρανόηση συμβάλλει στην διαμόρφωση μιας κουλτούρας για διαρκή θετική σκέψη. Και ενώ η θετικότητα από μόνη της είναι καθολικά ευεργετική, η τοξική θετικότητα έχει γίνει πιο εμφανής από ποτέ στη σύγχρονη κοινωνία, καθώς τονίζεται υπερβολικά η σημασία της διατήρησης θετικής στάσης, ακόμη και σε καταστάσεις όπου αυτό μπορεί να είναι αναντίστοιχο με το αυθεντικό συναίσθημα.
Ενδεικτικοί λόγοι για τους οποίους προωθείται η τοξική θετικότητα σήμερα, είναι η επιρροή των κοινωνικών μέσων δικτύωσης, τα οποία υπογραμμίζουν στυλιζαρισμένες και εξιδανικευμένες εκδοχές της ζωής των ανθρώπων, με κυρίαρχη την προβολή μιας εικόνας συνεχούς ευτυχίας και επιτυχίας. Αυτό συνεπώς οδηγεί στον φόβο της αποτυχίας και σε ένα αίσθημα ανεπάρκειας, καθιστώντας τους ανθρώπους διστακτικούς να αναγνωρίσουν ή να εκφράσουν αρνητικά συναισθήματα, καθώς μπορεί να θεωρηθεί ως ένδειξη αδυναμίας. Επιπλέον λόγος, είναι ο διάχυτος φόβος της κριτικής και αποδοκιμασίας που μπορεί να επιφέρει την καταπίεση των γνήσιων συναισθημάτων καθώς και την υιοθέτηση μιας φανταστικής στάσης μόνιμης θετικότητας προκειμένου να αποτραπεί ο κοινωνικός αποκλεισμός. Η υπερβολική θετικότητα τέλος, μπορεί να δημιουργήσει ένα αίσθημα αποξένωσης (από τον εαυτό και τους άλλους), καθώς οι άνθρωποι μπορεί να νιώθουν ότι δεν επιτρέπεται η έκφραση των αρνητικών συναισθημάτων.
Το αντίδοτο της θετικής σκέψης είναι η δύναμη της αρνητικής σκέψης, ώστε να αντιμετωπίσουμε τις πτυχές εκείνες που έχουμε παραμελήσει στο κυνήγι της διαρκούς θετικότητας. Η ακραία αισιοδοξία κλείνει την οδό στην πραγματικότητα η οποία περιέχει και κάτι αρνητικό. Επομένως, συνίσταται η δημιουργία ενός χώρου ανοιχτού διαλόγου που θα εμπεριέχει τόσο τις θετικές όσο και τις αρνητικές εμπειρίες οι οποίες μπορεί να συνεισφέρουν σε έναν περισσότερο ισορροπημένο τρόπο σκέψης και μια πιο αυθεντική κατανόηση του εαυτού και των άλλων.“
Όταν γνωρίζετε ότι κάποιος διανύει δύσκολες στιγμές – ίσως αντιμετωπίζει απώλεια εργασίας, μια ιατρική διάγνωση, ή τον χαμό ενός αγαπημένου – μπορεί να σας δελεάζει να τον ενθαρρύνετε να εστιάσει στα θετικά. Μια καλή στάση δεν μπορεί να βλάψει, σωστά; Όχι ακριβώς. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η πίεση να είστε θετικοί, ανεξαρτήτως των συνθηκών, μπορεί να έχει αντίθετες επιπτώσεις και ακόμη και να είναι βλαβερή. Αυτό ονομάζεται τοξική θετικότητα. Εδώ μπορείτε να μάθετε πώς οι ειδικοί ορίζουν την τοξική θετικότητα, πώς να την αναγνωρίσετε, τι κάνει στην υγεία σας και πώς μπορείτε να αντιδράσετε.
Τι είναι η τοξική θετικότητα;
“Η τοξική θετικότητα είναι η ακατάπαυστη πίεση να είσαι ευτυχισμένος ή να κυνηγάς την ευτυχία, ανεξαρτήτως των συνθηκών”, λέει η Whitney Goodman, Οικογενειακή θεραπεύτρια και συγγραφέας του βιβλίου “Τοξική Θετικότητα: Keeping It Real in a World Obsessed With Being Happy” (επίσημος τίτλος βιβλίου). Ο Σύλλογος Άγχους και Κατάθλιψης της Αμερικής (ADAA) επισημαίνει ότι η τοξική θετικότητα συχνά εκδηλώνεται ως απάντηση σε επώδυνα συναισθήματα και προωθεί μια ανεπιτυχή προσέγγιση αισιοδοξίας ως μια κατάσταση που αγνοεί το συνολικό πλαίσιο και τον αντίκτυπό του.
Για να είμαστε σαφείς: Δεν είναι όλη η θετικότητα τοξική. Όταν αισθάνεστε ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο ακόμη κι αν αναγνωρίζετε ότι τα πράγματα είναι δύσκολα, αυτή είναι μια βοηθητική θετικότητα, λέει η Γκούντμαν. Αντιθέτως, η τοξική θετικότητα σας ενθαρρύνει να αρνείστε οποιοδήποτε αρνητικό συναίσθημα και αυτό μπορεί να είναι επιβλαβές για την υγεία σας (βλ. περισσότερα πιο κάτω).
Παραδείγματα τοξικής θετικότητας
Η τοξική θετικότητα είναι συνηθισμένη, οπότε πιθανόν την έχετε ήδη βιώσει – είτε στον τρόπο που βλέπετε τα πράγματα στη δική σας ζωή είτε στην αντίδραση κάποιου άλλου στην κατάστασή σας. Εδώ είναι μερικές φράσεις που πιθανόν να έχετε ακούσει και που ορισμένες φορές βασίζονται στην τοξική θετικότητα:
• “Δες την θετική πλευρά!”
• “Όλα συμβαίνουν για κάποιον λόγο.”
• “Μην ανησυχείς!”
• “Όλα θα πάνε καλά.”
• “Απλώς μην στρεσάρεσαι!”
• “Θα το ξεπεράσεις.”
• “Θα περάσει κι αυτό.”
• “Τουλάχιστον…”
Εκ πρώτης όψεως, οι παραπάνω φράσεις μπορεί να ακούγονται καλοσυνάτες ή ακόμη και χρήσιμες για να τις πει κανείς σε κάποιον που είναι θυμωμένος. Όπως για παράδειγμα στη περίπτωση που ξεχάσατε την ομπρέλα σας μια μέρα που βρέχει, να ακούσετε φράσεις σαν αυτές μπορεί να μην σας φανούν σημαντικές.
“Να παραμένεις θετικός για μια ουδέτερη ή θετική κατάσταση είναι κάτι εντελώς φυσιολογικό και αυθεντικό,” λέει η Mary Jo Kreitzer, PhD, RN, (Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, RN, καθηγήτρια νοσηλευτικής και διευθύντρια του Κέντρου Earl E. Bakken, στο Πανεπιστήμιο του Μινεσότα στη Μινεάπολη).
Το πρόβλημα, λέει η Δρ. Kreitzer, είναι όταν η θετικότητα δεν ταιριάζει με την κατάσταση και μεταδίδει το μήνυμα ότι ο τρόπος που κάποιος αισθάνεται είναι λανθασμένος. Για να μπορέσετε να κρίνετε αν η θετικότητα είναι χρήσιμη ή τοξική, προσέξτε τα παρακάτω σημάδια, τόσο στον τρόπο που μιλάτε στον εαυτό σας όσο και στις αλληλεπιδράσεις σας με άλλους:
• Αίσθηση πίεσης να νιώσεις με συγκεκριμένο τρόπο: Κάτω από τις φαινομενικά χαρούμενες υπενθυμίσεις βρίσκεται ένα δυνητικά βλαβερό μήνυμα: Θα έπρεπε να αισθάνεσαι διαφορετικά από ό,τι αισθάνεσαι τώρα, λέει η Goodman.
• Αίσθηση απόρριψης: Η τοξική θετικότητα λειτουργεί με έναν τρόπο που σας κλείνει, με αποτέλεσμα να αρνείστε ή να ελαχιστοποιείτε τα πραγματικά σας συναισθήματα., λέει η Kreitzer.
• Αίσθηση υποτίμησης: Η τοξική θετικότητα τείνει να είναι μια επιφανειακή άποψη για μια περίπλοκη κατάσταση, παραβλέποντας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζετε, λέει η Kreitzer.
•Αίσθηση ότι η αισιοδοξία είναι ακατάλληλη και αβάσιμη σε μια συγκεκριμένη συνθήκη: Το πλαίσιο είναι το παν, επομένως οι συνθήκες δεν μπορούν πάντα να εγγυηθούν μια θετική τροπή, λέει η Kreitzer.
Τι προκαλεί την τοξική θετικότητα;
Πολλοί από εμάς μαθαίνουμε την τοξική θετικότητα από το περιβάλλον μας και τις κοινωνικές προσδοκίες, λέει η Goodman. “Νομίζω ότι όλοι έχουμε μάθει να νιώθουμε ότι όποτε κάποιος αντιμετωπίζει δυσκολίες, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να τον κάνουμε να νιώσει ευτυχισμένος”, λέει.
Αυτό σημαίνει ότι η τοξική θετικότητα μπορεί να ξεκινήσει από μια καλή πρόθεση να βοηθήσει, (σύμφωνα με ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Right as Rain από το UW Medicine στο Πανεπιστήμιο της Washington στο Σιάτλ). Για παράδειγμα, ορισμένοι άνθρωποι απλώς δεν ξέρουν τί να πουν στα άτομα που πλήττονται άμεσα από ένα δραματικό γεγονός, σημειώνει η Kreitzer. Η τοξική θετικότητα μπορεί να φανεί ως ένας ευκολότερος τρόπος από το να περάσεις μέσα από μια δύσκολη φάση και να εμπλακείς αυθεντικά, λέει. Δυστυχώς, προσθέτει, αυτοί που υφίστανται την τοξική θετικότητα συχνά μένουν να αισθάνονται αποσυνδεδεμένοι και μόνοι αντί να νιώθουν ότι λαμβάνουν υποστήριξη.
Πώς επηρεάζονται η υγεία και η ευημερία
Ενώ η θετικότητα και συγκεκριμένα η αισιοδοξία είναι γενικά καλή για την υγεία σας, δεν ισχύει το ίδιο για την τοξική θετικότητα. Η τελευταία μπορεί να σε κάνει να καταπνίγεις τα συναισθήματα, καθιστώντας δυσκολότερη την διαχείριση των έντονων συναισθημάτων.
Ένας από τους μεγαλύτερους λόγους που πρέπει να αποφεύγεται η τοξική θετικότητα είναι ότι βασίζεται στο να αρνείστε και να υποτιμάτε πώς νιώθετε πραγματικά – στρατηγικές που δεν είναι αποτελεσματικές και συνήθως αποτυγχάνουν μακροπρόθεσμα, λέει η Suzanne C. Segerstrom (Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, MPH, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι στο Λέξινγκτον), η οποία μελετά πώς η συναισθηματική ρύθμιση επηρεάζει την υγεία. Κατά κανόνα, η καταπίεση καθιστά τα συναισθήματα πιο έντονα. Η Kreitzer παρομοιάζει τη διαδικασία με το να προσπαθείς να πιέσεις μια σειρά από μπάλες θαλάσσης κάτω το νερό. Στο τέλος, θα ξεφύγουν από τα χέρια σας και θα σκάσουν στην επιφάνεια – συχνά με απροσδόκητους και ανεξέλεγκτους τρόπους.
Η επιστήμη υποστηρίζει την ιδέα ότι στην τοξική θετικότητα τα συναισθήματα καταπιέζονται με αποτέλεσμα να γίνονται εντονότερα και πιο δύσκολα να διαχειριστούν. Μια ανάλυση σχετική με την διαχείριση των προβλημάτων στους επαγγελματίες υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας της COVID-19 ( δημοσιεύτηκε το Νοέμβριο του 2022 στο Psychiatry Research), βρήκε ότι η καταπίεση συνδέεται με περισσότερη συναισθηματική αγωνία, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων σκέψεων για αυτοκτονία.
Διαβάστε επίσης: Ζούμε στην «κοινωνία της κόπωσης» του Byung-Chul Han;
Η τοξική θετικότητα μπορεί να οδηγήσει σε ντροπή
Σύμφωνα με τη Kreitzer, η τοξική θετικότητα στέλνει το μήνυμα ότι τα συναισθήματά σας είναι λάθος, κάτι που ενδεχομένως σας κάνει να αισθάνεστε ένοχοι και ντροπιασμένοι. Η έρευνα συνδέει τη ντροπή με πολλά προβλήματα ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων των Διατροφικών διαταραχών και της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες (PTSD).
- Ενδεχομένως σε οδηγήσει να κρύβεις τ@ αυθεντικ@ σου εαυτ@
Η τοξική θετικότητα σε ενθαρρύνει να μην είσαι @ αυθεντικ@ σου εαυτ@, λέει η Kreitzer. Το να επιβάλλεις στ@ εαυτ@ σου να είσαι θετικ@ σε καταστάσεις όπου δεν είναι φυσικό, τελικά καταλήγει να ακυρώνει τις φυσιολογικές ανθρώπινες εμπειρίες σου, εξηγεί.
- Είναι πιθανό να σε καθιστά απομονωμέ@ από τ@ άλλ@
Όταν σου λένε να μην ανησυχείς για κάτι ανησυχητικό, μπορεί να αρχίσεις να πιστεύεις ότι είσαι @ μόν@ που αντιμετωπίζει αρνητικά συναισθήματα τα οποία προέρχονται από αυτήν την πρόκληση, λέει η Goodman. Ως αποτέλεσμα, κρατάς τα συναισθήματά σου για τ@ εαυτ@ σου. “Η τοξική θετικότητα τελικά μας ωθεί όλ@ να γίνουμε πολύ πιο απομονωμέν@ και να μην βασιζόμαστε στ@ άλλ@ όταν χρειαζόμαστε υποστήριξη”, λέει.
- Μπορεί να οδηγήσει σε παθητικότητα.
Αν πιστεύεις ότι για να ξεπεράσεις μια δύσκολη κατάσταση το κλειδί είναι να διατηρήσεις ένα χαμόγελο στο πρόσωπό σου, αυτό, πιθανότερα να σε κάνει να αγνοήσεις τα προβλήματα παρά να λάβεις τα απαραίτητα μέτρα για να τα ξεπεράσεις, λέει η ψυχολόγος Claudia Trudel-Fitzgerald, PhD, (Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Κεμπέκ στο Trois-Rivières και ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Πανεπιστημιακής Υγείας Μόντρεαλ, και τα δύο στον Καναδά).
“Η τοξική θετικότητα βάζει τους ανθρώπους σε μια πολύ παθητική θέση και στη συνέχεια μπορεί να τους προκαλέσει ένα αίσθημα ενοχής αν δεν επιτύχουν τους επιθυμητούς στόχους,” εξηγεί η Δρ. Trudel-Fitzgerald, η οποία μελετά πώς οι ψυχολογικές καταστάσεις, όπως η αισιοδοξία, επηρεάζουν την υγεία.
Η τοξική θετικότητα μπορεί να βλάψει την σωματική υγεία
Προσεγγίσεις όπως η τοξική θετικότητα μπορεί να οδηγήσουν σε επιδείνωση της συνολικής υγείας και σε αυξημένο σωματικό άγχος, σύμφωνα με τη Δρ. Segerstrom. Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Psychosomatic Research, οι ερευνητές συνέκριναν τα αποτελέσματα μιας μελέτης για τις τεχνικές διαχείρισης των συναισθημάτων καθώς και τα ιατρικά ιστορικά των συμμετεχόντων, 12 χρόνια μετά την αρχική έρευνα, αυτό που παρατηρήθηκε ήταν ανησυχητικό: Οι άνθρωποι που αντιμετώπιζαν τα συναισθήματά τους μέσα από την καταπίεση και συμφωνούσαν με δηλώσεις όπως “Προσπαθώ να είμαι ευχάριστος για να μην ενοχληθούν οι άλλοι,” διαπιστώθηκε ότι είχαν αυξημένο κίνδυνο θανάτου από οποιαδήποτε αιτία, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου, κατά τη διάρκεια της μελέτης. Για να επιβεβαιωθούν τα παραπάνω χρειάζεται να γίνουν περισσότερες έρευνες, ωστόσο η συγκεκριμένη υποδηλώνει ότι η αποδοχή των αρνητικών συναισθημάτων καθίσταται περισσότερο ως μια υγιής κατάσταση σε σύγκριση με την συνεχόμενη προσπάθεια να νιώθουμε θετικά.
Τρόποι διαχείρισης
Ο τρόπος για να αντιμετωπίσετε την τοξική θετικότητα είναι να κάνετε περισσότερο χώρο στα δύσκολα συναισθήματα, ανεξάρτητα από την κατάσταση, παρά να τα αποκλείετε. Εδώ υπάρχουν μερικές προτροπές για το πώς μπορείτε να αντιμετωπίσετε την τοξική θετικότητα τόσο από τ@ άλλ@ όσο και από τ@ ίδι@ σας τ@ εαυτ@.
- Αντιμετώπιση της τοξικής θετικότητας
Γενικότερα, ο καλύτερος τρόπος να ανταποκριθείτε στην τοξική θετικότητα είναι είτε να την αγνοήσετε είτε να πείτε κάτι απλό όπως “Εντάξει, ευχαριστώ”, σύμφωνα με τη Goodman.
Ωστόσο, στις στενές σχέσεις, όπου θέλετε να βοηθήσετε τον άλλο να καταλάβει με ποιο τρόπο μπορεί να σας στηρίξει καλύτερα, η Goodman προτείνει να δοκιμάσετε την εξής μέθοδο:
- Αναγνωρίστε ότι προσπαθούν να γίνουν βοηθητικοί
Συχνά, οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν την τοξική θετικότητα προσπαθούν να παράσχουν υποστήριξη – απλώς δεν καταφέρνουν να επιτύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.
- Εξηγήστε πώς σας επηρεάζει αυτό που είπαν
Θυμηθείτε, συχνά οι άνθρωποι όταν χρησιμοποιούν την τοξική θετικότητα δεν συνειδητοποιούν πόσο επιβλαβές μπορεί να γίνει. Συνήθως είναι αρκετό να δηλώσετε ότι αυτό που σας είπαν δεν σας βοηθάει.
- Προτείνετε τι μπορούν να κάνουν αντ’ αυτού.
Ενημερώστε εάν χρειάζεστε από τους άλλους απλώς να σας ακούσουν, ή εάν θα θέλατε συγκεκριμένες συμβουλές ή υποστήριξη, όπως για παράδειγμα να σας φέρνουν φαγητό.
Αντιμετώπιση της τοξικής θετικότητας που εκδηλώνεται από τ@ εαυτ@
Εάν παρατηρήσετε ότι χρησιμοποιείτε την τοξική θετικότητα (σε απάντηση σε κάποι@ άλλ@ ή στ@ εαυτ@ σας), μπορείτε να το αντικαταστήσετε με μια πιο υποστηρικτική προσέγγιση.
- Ακούστε πραγματικά.
Κάντε μια παύση, σωπάστε και δώστε χρόνο να ακούσετε κάποι@, προκειμένου να δείξετε ότι σας νοιάζει και να μάθετε τί χρειάζεται πραγματικά από εσάς τη δεδομένη στιγμή (και παράλληλα αποφεύγετε την συνηθισμένη και αυτόματη απάντηση με θετικό τρόπο). Το να είσαι παρ@ν στη στιγμή και να είσαι σε θέση να ακούς πραγματικά τ@ άλλ@, είναι συχνά σημαντικότερο από το να προσπαθείς να πεις κάτι για να κάνεις κάποι@ να νιώσει καλύτερα, σύμφωνα με την Kreitzer. Όσον αφορά την υπερβολικά θετική στάση που μπορεί να έχεις απέναντι στη δική σου κατάσταση, φρόντισε να μην παραβλέπεις τα δικά σου αρνητικά συναισθήματα, προσθέτει. Το να αγνοείς την θλίψη, την απώλεια, τον φόβο, ή τον θυμό δεν μπορεί να οδηγήσει σε κάτι υγιές. Αντιθέτως, εξασκηθείτε στο να αποκτήσετε μεγαλύτερη επίγνωση των συναισθημάτων σας.
- Κάντε ερωτήσεις.
Μια καλή ιδέα προτού προβείτε σε οποιαδήποτε ενέργεια είναι να καταλάβετε πώς αισθάνεται κάποι@, σύμφωνα με τη Goodman.
Επικεντρωθείτε περισσότερο στην επικύρωση και λιγότερο στην επίλυση. Προσπαθήστε να το αναγνωρίσετε όταν πιάνετε τ@ εαυτ@ σας να υποτιμάει πόσο άσχημα νιώθει για κάτι, παρά να το αγνοήσετε, σύμφωνα με τη Kreitzer. Όταν αλληλεπιδράτε με κάποι@, σταθείτε με συμπόνια και επικύρωση σε αυτό που σας φέρνουν, αντί να βιαστείτε να επιλύσετε το πρόβλημα, λέει η Goodman. Ορισμένες ιδέες για αυτό που μπορείτε να πείτε:
“Ακούγεται δύσκολο.”
“Ακούγεται πολύ ζόρικο.”
“Καταλαβαίνω γιατί νιώθεις έτσι.”
“Και εγώ θα είχα αναστατωθεί.”
“Δεν πάω πουθενά.”
“Είμαι εδώ για σένα.”
“Είμαι μαζί σου, εδώ.”
Να θυμάστε, όλη η γκάμα των συναισθημάτων – και όχι μόνο τα θετικά – αποτελούν μέρος της φυσιολογικής και της υγιούς ανθρώπινης εμπειρίας.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ & ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΟΓΙΑΝΝΗ – ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΗ ΣΤΗ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ