Οι ανέσεις των όσων γνωρίζουμε
By Keith Fadelici, LCSW
Πηγή: Psychotherapy.net
“Στο παρόν άρθρο, ψηλαφούμε την έννοια της βολικότητας που προσφέρουν τα οικεία μοτίβα και της αβολότητας, στο πλαίσιο της θεραπείας, καθώς και των θραυσμάτων που αφήνει εκτός. Τόσο ο/η/το θεραπευτής/τρια/ό όσο και το θεραπευόμενο άτομο προσκαλούνται να διαπερνούν το κατώφλι της ασφάλειας που χαρίζει η γνώση και οι συνήθειες αντίστοιχα με σκοπό την αλλαγή, υφαίνοντας ένα δίχτυ ασφαλείας στο πλαίσιο και υπομονής στο χρόνο, όπου κρίσιμες αλλαγές συμβαίνουν ή αποφασίζονται. Εντός της διεργασίας, το μόνο σίγουρο είναι ότι και τα δύο άτομα αλλάζουν.“
Εισαγωγή: Κυβελέα Μαρίνα, Ψυχολόγος – Εκπαιδευόμενη Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
“‘Ηρθε η ώρα της συνεδρίας.
Εισέρχεται στο γραφείο και παίρνει τη θέση της: τα πόδια κουλουριασμένα κάτω από την καρέκλα της, τα δάχτυλα χαϊδεύουν απαλά το μαλακό μαξιλάρι που έχει αγκαλιάσει, τα μάτια της καρφωμένα πάνω μου. Περιμένει.
Βάζει το τηλέφωνό του στη δόνηση, το βάζει στην τσάντα του σε μια άδεια καρέκλα που βρίσκεται κοντά. Ένα μπουκάλι νερό τοποθετείται δίπλα στα χαρτομάντιλα σε ένα βοηθητικό τραπεζάκι. Τακτοποιεί το μαξιλάρι σε θέση να στηρίζει την πλάτη και βολεύεται στην καρέκλα, με τα μάτια του εστιασμένα στη μέση του τοίχου στα δεξιά μου. Περιμένει.
Άλλες/οι/α με χαιρετούν με μια χειραψία ή με μια αγκαλιά, σχολιάζουν τον καιρό και τη μετακίνηση ή πληρώνουν αμέσως για τη συνεδρία. Τα σπανίως εικονοκλαστικά άτομα που κάθονται τακτικά σε διαφορετικές καρέκλες και διαφοροποιούν τη ρουτίνα τους, είναι σχεδόν εξίσου προβλέψιμα.
Αυτές οι συμπεριφορές είναι προσπάθειες να εγκατασταθούν στο χώρο και, τελικά, να βοηθήσουν την μετάβαση(transition) στο απαιτητικό έργο της ψυχοθεραπείας.
Το να βολευτούμε, είναι συχνά ο τρόπος με τον οποίο προετοιμαζόμαστε να νιώσουμε άβολα.
Έχω τα δικά μου μοτίβα χαιρετισμού και εισόδου σε μια συνεδρία, που εξυπηρετούν σχεδόν, το ίδιο σύνολο σκοπών. Παρόμοια μοτίβα είναι εμφανή στο τέλος κάθε συνεδρίας, καθώς μεταβαίνουμε(transition) πίσω στον εξωτερικό κόσμο, επανερχόμενες/οι/α σε επαφή με εκείνα τα γνωστά κομμάτια της/του εαυτής/ού μας, που είναι σημαντικά για να πλοηγηθούμε στις καθημερινές προκλήσεις.
Στη τελική, είμαστε πλάσματα της συνήθειας, των εθίμων και των τελετουργικών. Μέσα στις προβλέψιμες ρουτίνες μας αισθανόμαστε πιο οικεία (at-home). Για να αλλάξουμε τα μοτίβα της συμπεριφοράς, απαιτεί να μπορούμε να ανεχόμαστε να είμαστε σε ρίσκο και ευάλωτες/οι/α.
Αν κάτι μας δίδαξε η θεωρία προσκόλλησης (attachment theory), είναι ότι τα ανθρώπινα όντα χρειάζεται να αισθάνονται μια ισχυρή σύνδεση με ένα «ασφαλές σπίτι» για να αναλάβουν αποτελεσματικά ρίσκα πέρα από αυτό το «ασφαλές σπίτι».
Η θεραπεία είναι πάντα ένα τολμηρό εγχείρημα. Διασχίζοντας το κατώφλι της πόρτας της/του θεραπεύτριας/η/ού, το θεραπευόμενο άτομο ρίχνει τα ζάρια και το στοίχημα -που μπορεί και να το χάσει- είναι πολύ πιο κοστοβόρο από την αμοιβή της/του θεραπεύτριας/ή/ού. Ανοίγουν τις/τους εαυτές/ούς τους μέχρι να αισθανθούν δυσφορικά με την ελπίδα να αυξήσουν την χαρά τους. Είναι ένα ρίσκο που (ο συγγραφέας) δεν θα συνιστούσε πότε σε ένα άτομο να πάρει σε ένα τυχερό παιχνίδι. Όταν εμείς (όσα δεν αντιμετωπίζουμε πρόβλημα με τον τζόγο, φυσικά) παίζουμε τις/τους/τα κουλοχέρηδες και χάνουμε, αυτή η απώλεια μας πονάει για μια στιγμή αλλά τυπικά δεν έχει κάποιο μόνιμο αντίκτυπο στις ζωές μας. Δηλαδή, τα χρήματα που χάνονται, δεν είναι αναγκαία για να πληρώσουμε μια υποθήκη ή να θρέψουμε μια οικογένεια.
Η/Ο/Το θεραπευόμενη/ος/ό, ωστόσο, δεν παίζει τυχερά παιχνίδια με πόρους που έχουν τεθεί στην άκρη για ψυχαγωγία. Τουναντίον, τα θεραπευόμενα άτομα ρισκάρουν να διαταράξουν την τάξη της ζωής τους, και όταν τελειώσει μια συνεδρία, μπορεί να μην είναι σε θέση να αφήσουν αυτή την αναστάτωση πίσω από το γραφείο της/του θεραπεύτριας/ή/ού.
Ευτυχώς, οι πιθανότητες να πετύχετε το θεραπευτικό τζάκποτ είναι αστρονομικά περισσότερες από ότι σε οποιοδήποτε άλλο τυχερό παιχνίδι! Τα τυχερά παιχνίδια απαιτούν από την/τον παίκτρια/η να παραδοθεί στα καπρίτσια της μοίρας, ενώ η θεραπεία εμπλέκει τη θέληση και ενδυναμώνει την/το(ν) θεραπευόμενη/ό. Το κέρδος δεν είναι απλώς ένα μέσο για την ευτυχία, αλλά είναι από μόνο του ευχάριστο.
Φέρνω στη δουλειά μου γνώση, κατανόηση και επαγγελματική πειθαρχία. Επίσης φέρνω το εγώ (ego) μου. Μου αρέσει να σκέφτομαι τον εαυτό μου ως ένα δημιουργικό άτομο.
Η συζήτηση πάντα αποτελούσε για εμένα μια μορφή τέχνης που εμπεριέχει τη δέσμευση, τη διορατικότητα και την ικανότητα να αναγνωρίζω και να διατυπώνω τις συνδέσεις μεταξύ των πραγμάτων. Αυτό που η εμπειρία με δίδαξε και ενίσχυσε όλα αυτά τα χρόνια είναι πως αυτές οι καλλιτεχνικές/δημιουργικές ποιότητες μπορεί όλες να αποβούν σπουδαίο πλεονέκτημα στην ψυχοθεραπεία, μολονότι σπανίως είναι αρκετές για να διασφαλίσουν ένα θετικό αποτέλεσμα για τις/τους/τα θεραπευόμενα άτομα.
Στη πραγματικότητα, η δημιουργικότητα μπορεί επίσης να αποβεί εμπόδιο στην πρόοδο της/του θεραπευόμενης/ου. Μπορεί να είμαι διανοητικά και συναισθηματικά ενθουσιασμένος από μια αναπλαισίωση η ερμηνεία, απόλυτα πεπεισμένος ότι πρόκειται για μια χρήσιμη και εφαρμόσιμη παρέμβαση, και όμως μπορεί στην πράξη να αποτελέσει μια αποκοπή ή ακόμη να οδηγήσει σε θεραπευτική ρήξη.
Η δημιουργική παρέμβαση, που γεννήθηκε και παραδόθηκε κυρίως ως προϊόν των δικών μου ενθουσιασμών, μπορεί να είναι εκτός συγχρονισμού με τις άμεσες ανάγκες ασφάλειας του πελάτη – προσκαλώντας σιωπηρά μια αλλαγή που δεν υποστηρίζεται ακόμη.
Τα δημιουργικά άτομα τείνουν να πιέζουν τα όρια. Αναζητούν τους κανόνες που μπορούν να παραβιαστούν γόνιμα. Ένα(/Μια καλλιτέχνης αναγνωρίζει τη χρησιμότητα και την αξία της δομής, αλλά συχνά αναζητά ευκαιρίες να παρεκκλίνει από αυτήν, στην υπηρεσία της διευρυμένης καλλιτεχνικής έκφρασης.
Ένας βετεράνος που επέστρεψε από την υπηρεσία του, παραπέμφθηκε σε εμένα προς θεραπεία EMDR για την αντιμετώπιση της Μετατραυματικής Διαταραχής (PTSD) που αναδύθηκε από την παράταξή του. Καθώς προχωρούσαμε στα πρώτα στάδια της EMDR (σύνδεση(engagement), λήψη ιστορικού και ψυχοεκπαίδευση)), εντοπίσαμε πολλά αλληλοσχετιζόμενα ζητήματα και σύντομα έγινε σαφές ότι ο θεραπευόμενος κι εγώ συνεργαζόμασταν *στην αποφυγή που σχετιζόταν με το τραύμα (trauma-related avoidance) .
Είχα εμπλακεί σε μακρά συζήτηση για τρέχοντα ζητήματα, πολλά από τα οποία συνέδεσα τεχνηέντως με συμπτώματα τραύματος, δικαιολογώντας την καθυστέρηση μου στην έναρξη του ενεργού συστατικού της EMDR θεραπείας: την αμφοτερόπλευρη διέγερση (BLS).
Καταληκτικά, σε μια συνεδρία που ξεκίνησε με τη σοβαρή περιγραφή μιας πρόσφατης απώλειας που βίωνε, σταμάτησα τον εαυτό μου από το να απαντά με διερευνητικά ερωτήματα.
Αμέσως, του ζήτησα να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του και τη σωματική τους έκφραση. Στη συνέχεια χρησιμοποιήσαμε το BLS για να επεξεργαστούμε και να μειώσουμε την αντίδρασή του. Μέχρι το τέλος της συνεδρίας, βασιζόμενος στην αυτοπεποίθηση που γεννήθηκε από αυτή την επιτυχία, ο θεραπευόμενος ήταν πρόθυμος να αντιμετωπίσει άμεσα την τραυματική ανάπτυξη και εγώ ήμουν έτοιμος να μείνω πιο κοντά στη (τυπική) φόρμα του EMDR. Τόσο ο θεραπευτής όσο και ο πελάτης χρειάζονται «ανέσεις» για να αποδώσουν βέλτιστα στη θεραπεία. Οι ανέσεις του/της θεραπευτή/τριας/τού, ωστόσο, πρέπει επίσης να προάγουν την άνεση και την πρόοδο του θεραπευόμενου ατόμου. Μια κατάλληλα εφαρμοσμένη Πρακτική Βασισμένη σε Ενδείξεις (ΕΒΡ) θα πρέπει να συμβάλλει στη διασφάλιση αυτής της ισορροπίας, παρέχοντας μια δομή για την κλινική διαδικασία και τους περιορισμούς της απρόβλεπτης συμπεριφοράς που συνοδεύει τους αδάμαστους ανέμους της δημιουργικότητας.
Οι ομοιότητες μεταξύ των αυτό-συμπεριφορών που προσδίδουν άνεση και αυτών που, για τον καλλιτεχνικό μου εαυτό, μπορεί να φαίνονται ως επαναλαμβανόμενα μοτίβα παρέμβασης, μπορεί στην πραγματικότητα να είναι κεντρικά για την αποτελεσματικότητα της EBP. Αυτό που κρίνω ότι στερείται της οργανικής οικειότητας που συναντάται στον αδόμητο διάλογο, μπορεί στην ουσία να συναντήσει τον πελάτη ακριβώς εκεί που βρίσκεται και να του παρέχει ένα ουσιαστικό συστατικό της δικής του ενδυνάμωσης: την προβλεψιμότητα.
Προσπαθώ να μεγιστοποιήσω την προβλεψιμότητα μιας δομημένης προσέγγισης στην πρακτική μου, αποκαλύπτοντας αρχικά τα δομημένα στοιχεία της θεραπείας (διάρκεια, συμμετέχοντες, δομή από συνεδρία σε συνεδρία), μοιράζομαι τη λογική της EBP, χρησιμοποιώ με συνέπεια την ίδια σχετική ορολογία και χρησιμοποιώ τακτικά τις ίδιες μετρικές.
Το να δουλεύω με την EBP ή άλλη δομημένη θεραπευτική μεθοδολογία μου δίνει πολύ μεγαλύτερη ευκαιρία να καταστήσω τη θεραπεία διαφανή από ό,τι όταν εργάζομαι με λιγότερο δομημένους τρόπους. Η αυξημένη διαφάνεια προάγει τη συνεργασία και βοηθά τον πελάτη να αναλάβει την ευθύνη για τα αποτελέσματα.
Οι συνήθειες και τα πρότυπα συμπεριφοράς που παρουσιάζονται στην αρχή κάθε συνεδρίας, μου υπενθυμίζουν πόσο πρόκληση μπορεί να είναι η θεραπεία για το θεραπευόμενο άτομο και πόσο δύσκολη μπορεί να είναι η αλλαγή για όλα μας. Το να δημιουργείς ευκαιρίες για την αλλαγή του ατόμου, απαιτεί τη δημιουργικότητα και την προθυμία του/της θεραπευτή/τριας/τού να αναλάβει ρίσκα μαζί με το θεραπευόμενο άτομο, το οποίο είναι πρόθυμο να τεθεί εκτός ισορροπίας και να εμμένει μέσα στη δυσφορία. Αυτή η ικανότητα του να υπομένουμε ,έχει τις ρίζες της σε υποκείμενες δομές που παρέχουν τα θεμέλια για την ασφάλεια, την προστασία και την αυτονομία.”
Μετάφραση & Επιμέλεια: Κυβελέα Μαρίνα, Ψυχολόγος – Εκπαιδευόμενη Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια