Μια εισαγωγή στην συναισθηματική αποφευκτικότητα
Ποιοι είναι οι διαφορετικοί τύποι Αποφευκτικότητας;
Τα συναισθήματα υπηρετούν σημαντικούς ψυχολογικούς και φυσιολογικούς σκοπούς. Ειδικότερα, μας παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τον/την/το εαυτό/ή/ό μας και τα πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας. Επικοινωνούν και παρακινούν δράση. Για παράδειγμα, ο φόβος μπορεί να μας πληροφορεί ότι βρισκόμαστε σε κίνδυνο. Η θλίψη από την άλλη, μπορεί να μας πληροφορεί ότι χρειαζόμαστε κάποιο χρόνο να φροντιστούμε ή να αναζητήσουμε βοήθεια από άλλα άτομα.
Η συναισθηματική αποφευκτικότητα είναι η κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο αποφεύγει σκέψεις ή συναισθήματα που σχετίζονται με ένα τραυματικό γεγονός. Αυτός ο τύπος αποφευκτικότητας είναι εσωτερικός στο άτομο, δηλαδή μπορεί τα υπόλοιπα άτομα γύρω του να μην γνωρίζουν τι αποφεύγει ο ίδιος και γιατί.
Για παράδειγμα κάποια/ος/ο που έχει βιώσει μια σεξουαλική κακοποίηση, ενδέχεται να προσπαθεί να δημιουργεί απόσταση από τα δυσάρεστα συναισθήματα, όπως ο φόβος, όταν θυμάται το τραύμα. Ένας βετεράνος μάχης μπορεί να προσπαθήσει να αποκλείσει τα συναισθήματα θλίψης σχετικά με μια αποστολή ή μια εμπόλεμη ζώνη. ‘Ενας/μια/ένα επιζήσας/ασα/αν τυφώνα ενδέχεται να καταναλώνει αλκοόλ ή ουσίες στη προσπάθειά του να αποφεύγει σκέψεις ή αναμνήσεις που σχετίζονται με τη φυσικής καταστροφή.
Η συναισθηματική αποφευκτικότητα μπορεί να αποβεί αποτελεσματική βραχυπρόθεσμα και να σας παράσχει ανακούφιση παροδικά. Στο πέρας του χρόνου, συχνά προκαλεί περισσότερη βλάβη, καθώς οι συμπεριφορές αποφευκτικότητας είναι συνυφασμένες με αυξημένη σοβαρότητα συμπτωμάτων Μετατραυματικού στρες.
Η αποφυγή υπενθυμίσεων (του τραύματος), όπως μέρη, άνθρωποι, ήχοι ή μυρωδιές, ονομάζεται συμπεριφορική αποφευκτικότητα.
Για παράδειγμα, ένας βετεράνος μάχης ενδέχεται να πάψει να παρακολουθεί τα νέα ή να χρησιμοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εξαιτίας των ιστοριών ή των αναρτήσεων που κυκλοφορούν και είναι σχετικά με τον πόλεμο ή τα τρέχοντα στρατιωτικά γεγονότα. Οι επιζώντες/ώσες/ώντα της επίθεσης, μπορεί να κάνουν τα πάντα για να μείνουν μακριά από τη σκηνή της επίθεσης ή από μέρη που τους θυμίζουν την επίθεση αυτή.
Παρόλο που η συναισθηματική αποφευκτικότητα παροδικά καταπιέζει τα δύσκολα συναισθήματα, τα συναισθήματα που προσπαθούμε να καταπιέσουμε, μπορεί να γίνεται όλο και πιο δύσκολο να τα αγνοήσουμε με τη πάροδο του χρόνου. Τα συναισθήματα μπορεί να “αντεπιτεθούν” σε μια προσπάθεια να εξυπηρετήσουν τις λειτουργίες τους.
Εάν κάποιο άτομο είναι αποφασισμένο να αποφύγει να βιώσει τα συναισθήματα του, μπορεί τελικώς να καταφύγει σε πιο δραστικούς και ανθυγιεινούς τρόπους ώστε να τα αποφύγει, όπως η χρήση ουσιών. Η αποφυγή των συναισθημάτων καταλαμβάνει επίσης σημαντική προσπάθεια, και καθώς τα συναισθήματα που αποφεύγουμε γίνονται ισχυρότερα, χρειάζεται όλο και περισσότερη προσπάθεια για τα κρατήσουμε σε απόσταση. Ως αποτέλεσμα, ελάχιστη ενέργεια απομένει για σημαντικά πράγματα στη ζωή όπως η οικογένεια και οι/τα φίλοι/ες/α.
Επιπρόσθετα, χρησιμοποιούμε όλη μας την ενέργεια προκειμένου να αποφύγουμε ορισμένα συναισθήματα, κόστος που μπορεί να δυσχεραίνει τη διαχείριση άλλων εμπειριών που μπορεί να εμπεριέχουν φερειπείν την απογοήτευση και τον εκνευρισμό, καθιστώντας πιο πιθανό να αισθανόμαστε ‘στην τσίτα’ ή θυμωμένες/οι/α.
Η έρευνα έχει επίσης υποδείξει ότι η αντιμετώπιση της αποφυγής οδηγεί σε χρόνια ανησυχία.
Διαβάστε επίσης: Οικογενειακή Θεραπεία Υπό το πρίσμα του Τραύματος: Θεραπευτές Οικογένειας: Δέκα Αρχές για Οικογενειακούς Θεραπευτές
Ποιες οι συνέπειες της αποφευκτικότητας;
Αν έχετε περάσει ένα τραύμα, μπορεί να έχετε ακούσει συμβουλές όπως “προσπαθήστε να μην το σκέφτεστε” ή “ο χρόνος γιατρεύει όλες τις πληγές”. Αλλά αν κάνετε τα πάντα για να αποφύγετε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις υπενθυμίσεις που σχετίζονται με ένα τραυματικό γεγονός, τα συμπτώματά σας μπορεί να επιδεινωθούν. Το να χρησιμοποιείτε την αποφυγή ως τον κύριο τρόπο αντιμετώπισης των τραυματικών αναμνήσεων μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα του PTSD και να δυσχεράνει τη συνέχιση της ζωής σας.
Ο καλύτερος τρόπος να αρχίσετε να διαχειρίζεστε τα συμπτώματά τας είναι να αναπτύξετε πιο υγιείς μηχανισμούς αντιμετώπισης που θα σας επιτρέπουν να αναγνωρίσετε, να αποδεχτείτε και να επεξεργαστείτε τα συναισθήματά σας. Η θεραπεία μπορεί να σας παράσχει την ευκαιρία να εκφραστείτε και να κατανοήσετε τ συναισθήματά σας καθώς και να εξετάσετε τις πηγές αυτών των συναισθηματικών αντιδράσεων.
Μετάφραση & Επιμέλεια: Κυβελέα Μαρίνα, Ψυχολόγος – Εκπαιδευόμενη Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Πηγές: PTSD: National Center for PTSD & Emotional Avoidance in PTSD