“Ερχόμενη σε επαφή καθημερινά με θεραπευόμενα (και μη) άτομα με διαφορετική συμπεριφορά ή συμπτωματολογία, προσπαθώ να διαβάζω περισσότερο προκειμένου να ξεχωρίζω τις λεπτές διαφορές διαφόρων διαταραχών. Αποφάσισα να συνθέσω και να μεταφράσω κάποιες πηγές, ώστε να μπορεί να ανατρέξει ένα οποιοδήποτε άτομο που ενδεχομένως να έχει την παρακάτω διάγνωση το ίδιο ή ένα κοντινό πρόσωπο. Προσωπικά, ανακουφίζομαι διαβάζοντας πως με την κατάλληλη φροντίδα και θεραπέια, όλα αντιμετωπίζονται. Ευελπιστώ να λειτουργήσει το ίδιο και για εσάς. Κανένα μας δεν είναι μόνο.”
Παπαδοπούλου Νατάσσα
Τι χαρακτηριστικά έχει ένα μανιακό επεισόδιο;
Το μανιακό επεισόδιο χαρακτηρίζεται από μια παρατεταμένη περίοδο ασυνήθιστα αυξημένης ή ευερέθιστης διάθεσης, έντονης ενεργητικότητας, αγωνιώδους σκέψης και άλλων ακραίων και υπερβολικών συμπεριφορών. Οι άνθρωποι μπορεί επίσης να βιώσουν ψύχωση κατά τη διάρκεια μανιακών επεισοδίων, συμπεριλαμβανομένων ψευδαισθήσεων και παραληρητικών ιδεών, οι οποίες υποδηλώνουν απομάκρυνση από την πραγματικότητα.
Τα συμπτώματα της μανίας μπορεί να διαρκέσουν για μια εβδομάδα ή και περισσότερο. Τα μανιακά επεισόδια μπορεί να διαδέχονται περιόδους κατάθλιψης, με συμπτώματα κόπωσης, θλίψης και απελπισίας. Αν και τα μανιακά επεισόδια είναι πιο συνηθισμένα σε άτομα με διπολική διαταραχή, υπάρχουν και άλλες αιτίες για αυτές τις ακραίες αλλαγές στη συμπεριφορά και τη διάθεση.
Τι είναι η υπομανία;
Η υπομανία χαρακτηρίζεται από υπερβολική ενέργεια, διάθεση, συμπεριφορά και επίπεδα δραστηριότητας που διαφέρουν σημαντικά από τη φυσιολογική μας κατάσταση. Αυτά τα επεισόδια διάθεσης είναι συνήθως μικρότερης διάρκειας και λιγότερο σοβαρά από τη μανία. Η υπομανία είναι ένα πιθανό σύμπτωμα της διπολικής διαταραχής, ιδιαίτερα της διπολικής διαταραχής ΙΙ.
Ένα υπομανιακό επεισόδιο εκδηλώνεται κυρίως με ασυνήθιστη ευθυμία, ενθουσιασμό, επιβλητικότητα ή εκνευρισμό, μαζί με άλλα χαρακτηριστικά όπως διογκωμένη αυτοεκτίμηση, ακραία ομιλητικότητα, αυξημένη αφηρημάδα, μειωμένη ανάγκη για ύπνο και αγωνιώδεις σκέψεις.
Η αναγνώριση των συμπτωμάτων της μανίας δεν είναι απλώς ακαδημαϊκή. Τα συμπτώματα του μανιακού επεισοδίου μπορεί να είναι επείγον ιατρικό περιστατικό, όπως η δύσπνοια, ο πόνος στο στήθος και η αιμορραγία είναι όλα συμπτώματα μιας σοβαρής σωματικής πάθησης.
Συμπτώματα υπομανίας
Τα συγκεκριμένα συμπτώματα που παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια της υπομανίας μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο και μπορεί επίσης να αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου. Παραδείγματα συμπεριφορών και χαρακτηριστικών υπομανίας περιλαμβάνουν:
- Ακατάλληλη συμπεριφορά, όπως π.χ. άκομψα σχόλια
- Ντύσιμο και/ή επιδεικτική συμπεριφορά
- Υπερσεξουαλικότητα, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει ασυνήθιστες απαιτήσεις από το σύντροφο
- Μεταπήδηση από το ένα θέμα σε άλλο άσχετο θέμα κατά τη διάρκεια της ομιλίας
- Μειωμένη ανάγκη για ύπνο
- Απερίσκεπτα έξοδα, όπως η αγορά ενος αυτοκινήτου
- Ρίσκα που δεν θα παίρνονταν σε άλλες συνθήκες
- Τόσο γρήγορη ομιλία που είναι δύσκολο για τους άλλους να παρακολουθήσουν τι λέγεται
- Ασυνήθιστη ευερεθιστότητα, ενθουσιασμός, εχθρότητα ή επιθετικότητα
Μανία vs. Υπομανία
Ας ρίξουμε μια ματιά στις διαφορές και τις ομοιότητες μεταξύ μανίας και υπομανίας.
Μανία
- Μια κατάσταση διάθεσης
- Σοβαρά συμπτώματα
- Τα συμπτώματα διαρκούν τουλάχιστον μία εβδομάδα
- Προκαλεί σημαντική λειτουργική έκπτωση
Υπομανία
- Μια μορφή μανίας
- Τα συμπτώματα είναι ηπιότερα
- Τα συμπτώματα διαρκούν μεταξύ τεσσάρων ημερών και μιας εβδομάδας
- Δεν υπάρχει λειτουργική εξασθένιση
Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ μανίας και υπομανίας;
Η μανία και η υπομανία διαφέρουν ως προς τη διάρκεια, την ένταση και τη λειτουργική έκπτωση:
Διάρκεια: Στη μανία, η αυξημένη ή ευερέθιστη διάθεση διαρκεί τουλάχιστον μία εβδομάδα. Στην υπομανία, τα συμπτώματα διαρκούν τουλάχιστον 4 ημέρες.
Ένταση: Στη μανία, τα συμπτώματα είναι σοβαρά, ενώ στην υπομανία είναι ήπια έως μέτρια.
Λειτουργική εξασθένιση: Στη μανία, οι κρίσιμες δραστηριότητες της ζωής, όπως η εργασία και οι κοινωνικές σχέσεις, επηρεάζονται. Στην υπομανία, δεν υπάρχει λειτουργική βλάβη.
Ποιες είναι οι ομοιότητες μεταξύ μανίας και υπομανίας;
Τόσο η μανία όσο και η υπομανία συνδέονται με αυξημένα επίπεδα ενέργειας, δραστηριότητας και ανησυχίας. Είναι επίσης παρόμοιες όσον αφορά άλλα συμπτώματα, όπως αγωνιώδεις σκέψεις, αφηρημάδα, ακατάπαυστη ομιλία, διογκωμένη αυτοεκτίμηση, μειωμένη ανάγκη για ύπνο, σεξουαλική διέγερση ή ευχαρίστηση, ευερεθιστότητα ή επιθετικότητα.
Με άλλα λόγια, τα συμπτώματα της μανίας και της υπομανίας μοιάζουν σε μεγάλο βαθμό.
Υπομανιακό επεισόδιο vS Μανιακό επεισόδιο
Ενώ τα μανιακά επεισόδια διαρκούν συνήθως μια εβδομάδα ή περισσότερο και μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις σε άλλους τομείς της ζωής ενός ατόμου, τα υπομανιακά επεισόδια είναι λίγο μικρότερης διάρκειας (τέσσερις ή περισσότερες ημέρες) και συχνά δεν είναι αρκετά σοβαρά ώστε να επηρεάζουν την εργασία, το σχολείο ή την κοινωνική λειτουργικότητα.
Παράγοντες πρόκλησης υπομανίας και μανίας
Ορισμένοι παράγοντες μπορεί να πυροδοτήσουν επεισόδια μανίας ή υπομανίας, όπως η έλλειψη ύπνου, η χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ, οι αλλαγές στη φαρμακευτική αγωγή (ιδιαίτερα εκείνες που αυξάνουν τη νορεπινεφρίνη), η ασθένεια και η υπερκόπωση.3
Παρακάτω παρατίθεται ένας κατάλογος πιθανών εκλυτικών παραγόντων:
- Αλκοόλ και ναρκωτικά
- Καφεΐνη (υπερβολική κατανάλωση)
- Φάρμακα που επηρεάζουν τη νορεπινεφρίνη (όπως φάρμακα για τον θυρεοειδή, αντιισταμινικά, διεγερτικά και αντικαταθλιπτικά)
- Έλλειψη ύπνου ή αϋπνία
- Ψυχικό στρες (όπως η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου ή η ολοκλήρωση ενός σημαντικού έργου στη δουλειά)
- Υπερκόπωση, υπερβολή και υπερβολική άσκηση
- Αισθητηριακή υπερφόρτωση, συμπεριλαμβανομένου του υπερβολικού φωτός, του θορύβου και/ή του πλήθους
Αιτίες της μανίας και της υπομανίας
Τα αίτια της μανίας και της υπομανίας περιλαμβάνουν ένα συνδυασμό γενετικής, νευροβιολογίας και εμπειριών ζωής. Μελέτες δείχνουν ότι ένα ισχυρό οικογενειακό ιστορικό της διαταραχής αυξάνει τον κίνδυνο για διπολική μανία και υπομανία.
Οι εξελικτικοί ψυχολόγοι θεωρούν ότι η διπολική διαταραχή εξελίχθηκε ως μια προσαρμογή που βοηθούσε τους ανθρώπους στα βόρεια κλίματα να εμπλακούν σε εναλλασσόμενες φάσεις χειμερίας νάρκης και δραστηριότητας.
Αυτό θα τους επέτρεπε να αποθηκεύουν τροφή και άλλους πόρους κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, όταν θα μπορούσαν εύκολα να τους αποκτήσουν. Στη συνέχεια, το χειμώνα, θα έμεναν στα σπίτια τους, εξοικονομώντας ενέργεια μέχρι να έρθει και πάλι η άνοιξη.
Θεραπεία της μανίας και της υπομανίας
Έρευνες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς με υπομανία λόγω διπολικής διαταραχής ΙΙ εμφανίζουν μείωση των συμπτωμάτων τους μετά από ψυχοθεραπεία.
Η διαδικασία της ψυχοθεραπείας βοηθά τα άτομα να αναγνωρίζουν και να αποφεύγουν συμπεριφορές ή καταστάσεις που πυροδοτούν επεισόδια διάθεσης. Επιπλέον, μπορεί να είναι χρήσιμο για τα άτομα να αναγνωρίζουν τα πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια των επεισοδίων διάθεσης, ώστε να μπορούν να αναλάβουν δράση πριν από την εκδήλωση ενός πλήρους επεισοδίου.
Τα ψυχοτρόπα φάρμακα χρησιμοποιούνται επίσης συχνά σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπεία, ιδίως εάν ο ασθενής βιώνει σοβαρά μανιακά ή μικτά επεισόδια.
Πηγές: What Is a Manic Episode?, What Is Hypomania?, Hypomania vs. Mania: What’s the Difference?
Μετάφραση & Επιμέλεια: Παπαδοπούλου Νατάσσα, Ψυχολόγος – Εκπαιδευόμενη Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια