Queer παιδιά, η αόρατη ευάλωτη ομάδα

Queer παιδιά, η αόρατη ευάλωτη ομάδα

Από την Σκαρπίδου Έλενα , Εκπαιδευτικός – Sex ed Educator – Υπεύθυνη Τομέα Εκπαίδευσης Πολύχρωμου Σχολείου

Γιατί τα queer παιδιά κινδυνεύουν περισσότερο από τα άλλα να υποστούν  παιδική σεξουαλική κακοποίηση;

Η συχνότητα σεξουαλικής κακοποίησης ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιών και νεαρών ατόμων είναι σημαντικά υψηλότερη από ό,τι στα ετεροφυλόφιλα. Τα κουίρ παιδιά έχουν κατά μέσο όρο 4 φορές περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν σεξουαλική κακοποίηση από ό,τι τα ετεροφυλόφιλα παιδιά. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για αυτό και μπορούν να απαριθμηθούν ως εξής:

• Η επικρατούσα ομο/τρανς/αμφι/ιντερφοβία αντιμετωπίζει τα παιδιά αυτά (και τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα) ως απόβλητα και, ως εκ τούτου, συνεπώς τα αποκλείει από δίκαιη μεταχείριση σε όλους τους τομείς της ζωής και αυξάνει τον κίνδυνο σεξουαλικής επίθεσης και βίας.

• Τα άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας ως μειονότητα, αντιμετωπίζουν υψηλότερα ποσοστά φτώχειας και είναι στιγματισμένα – αυτοί οι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο κακοποίησης και επίθεσης.

• Πολιτισμικά, πιστεύεται ότι το να υποβληθούν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα σε βιασμό ή σε εξαναγκαστική σεξουαλική επαφή με άτομο από το φύλο που δεν επιθυμούν τα ίδια θα τα βοηθήσει να “θεραπευτούν”, κάτι που φυσικά δεν ισχύει σε καμία περίπτωση.

• Εντός της κοινότητας, οι τρανς και οι αμφιφυλόφιλες γυναίκες είναι ακόμη πιο εκτεθειμένες στη σεξουαλική βία και επίθεση – οι μισές από αυτές αντιμετωπίζουν σεξουαλική κακοποίηση κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής τους.

• Η μη αποδοχή από την οικογένεια και τα μέλη της οικογένειας αυξάνουν περαιτέρω τον κίνδυνο σεξουαλικής βίας. Είναι γνωστό ότι πολλά ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά είτε τα διώχνουν από το σπίτι είτε το οικογενειακό περιβάλλον τα οδηγεί στο να φύγουν από το σπίτι τους, στην αστεγία και μπορεί να βρεθούν μόνα τους σε πολύ επικίνδυνα μέρη. 

• Άλλος ένας λόγος που τα κουίρ παιδιά κινδυνεύουν είναι ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία υπερσεξουαλικοποιεί τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα και στιγματίζει τις σχέσεις τους. Τα ενήλικα άτομα που περιβάλλουν ένα ΛΟΑΤΚΙ νεαρό άτομο μπορεί μερικές φορές να υποθέσουν ότι είναι φυσιολογικό για τα ΛΟΑΤΚΙ+ νεαρά άτομα να κάνουν σεξ σε μικρότερη ηλικία ως μέρος της εξερεύνησης της ταυτότητάς τους. Αυτό σημαίνει ότι τα ενήλικα άτομα μπορεί να μην θεωρούν την εμπλοκή σε σεξουαλική δραστηριότητα με ανηλίκους ως πιθανό σημάδι κακοποίησης και δεν λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία του παιδιού. Ομοίως, οι επαγγελματίες μπορεί για παράδειγμα, να μην εξετάζουν πάντα την πιθανότητα μια ενήλικη γυναίκα να εκμεταλλεύεται σεξουαλικά ένα κορίτσι. (Barnardo’s and Fox, 2016)

• Οι ΛΟΑΤΚΙ+ σχέσεις  δεν εκπροσωπούνται στα αναλυτικά προγράμματα των σχολείων και θπο-εκπροσωπούνται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης (Barnardo’s and Fox, 2016). Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν λιγότερα παραδείγματα σχετικών υγιών σχέσεων στη διάθεση των ΛΟΑΤΚΙ+ νεαρών ατόμων. Εάν τα ΛΟΑΤΚΙ+ νεαρά άτομα δεν διδάσκονται για τις υγιείς και τις μη υγιείς σχέσεις, μπορεί να είναι πιο εύκολο για έναν θύτη να τα προετοιμάσει ώστε να πιστέψουν ότι μια κακοποιητική σχέση είναι φυσιολογική.

• Εάν τα κουίρ παιδιά δεν λαμβάνουν πληροφορίες για το σεξ και τις σχέσεις από το σχολείο ή την οικογένεια, μπορεί να αναζητήσουν συμβουλές και υποστήριξη από άτομα σε χώρους ενηλίκων, όπως τα γκέι μπαρ ή σε εφαρμογές γνωριμιών στο Διαδίκτυο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα νεαρά ΛΟΑΤΚΙ άτομα που ζουν σε αγροτικές περιοχές ή σε κοινότητες όπου η ταυτότητα φύλου ή η σεξουαλικότητά τους δεν είναι αποδεκτή και δεν μπορούν να βρουν χώρους ή κοινότητες χωρίς αποκλεισμούς κοντά τους. Οι χώροι ενηλίκων αλλά και αυτές οι εφαρμογές δεν διαθέτουν τα ίδια μέτρα διασφάλισης και προστασίας των παιδιών όπως οι χώροι που απευθύνονται ειδικά σε παιδιά. Αυτό σημαίνει ότι τα κουίρ παιδιά που τις χρησιμοποιούν μπορεί να συναντήσουν σεξουαλικό περιεχόμενο που μπορεί να είναι επιβλαβές και είναι πιθανό να έρθουν σε επαφή με ενήλικα άτομα που αναζητούν σεξουαλική σχέση (Internet Matters, 2021). Τα παιδιά μπορεί να πιεστούν ή να εξαναγκαστούν να κάνουν κάτι που δεν θέλουν, ιδίως αν είναι ήδη απομονωμένα και δεν έχουν πουθενά αλλού να απευθυνθούν για υποστήριξη. (Barnardo’s and Fox, 2016).

• Υπάρχουν κάποια στοιχεία που δείχνουν ότι τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά και νεαρά άτομα έχουν περισσότερες πιθανότητες να γνωρίσουν ή να ζητήσουν από κάποιο άτομο στο διαδίκτυο να βγουν ραντεβού. Η έρευνα υποδηλώνει ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι δυσκολεύονται να γνωρίσουν άλλα ανοιχτά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στην κοινότητά τους ή στο γεγονός ότι δεν θέλουν να εκδηλωθούν σε άτομα που ζουν εκτός διαδικτύου (McGeeney et al, 2017). Η έρευνα αυτή έδειξε επίσης ότι οι γκέι και λεσβίες είχαν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να συναντηθούν εκτός διαδικτύου με κάποιον που είχαν πρωτογνωρίσει στο διαδίκτυο και ο οποίος δεν ήταν αυτός που έλεγε ότι ήταν (McGeeney et al, 2017).

• Το διαδικτυακό grooming θα μπορούσε να συμβεί σε οποιοδήποτε παιδί ή νεαρό άτομο. Αλλά αν ένα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδί ή νέος δεν έχει αποκαλύψει την ταυτότητά του ή αισθάνεται ότι η ταυτότητα φύλου ή η σεξουαλικότητά του πρέπει να παραμείνει μυστική, οι δράστες μπορούν να επωφεληθούν από αυτό για να εμποδίσουν το παιδί να μιλήσει σε κάποιον για τη σχέση ή να το εξαναγκάσουν να συναντηθούν εκτός σύνδεσης χωρίς να το πει σε κανέναν άλλο.

Γιατί τα queer παιδιά δεν καταγγέλλουν την κακοποίηση;

Ποια εμπόδια αντιμετωπίζουν στο να μιλήσουν;

 Υπάρχουν μερικοί παράγοντες που μπορεί να εμποδίζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά και νεαρά άτομα να μιλήσουν για οποιεσδήποτε ανησυχίες ή αρνητικές εμπειρίες που βιώνουν.

Τα εμπόδια περιλαμβάνουν:

• Ανησυχία ότι η αποκάλυψη της σεξουαλικής κακοποίησης σε κάποιον θα φέρει και την αποκάλυψη της ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητάς τους πριν να είναι έτοιμα να την υποστηρίξουν
• Φόβος ότι θα κάνει τον εκφοβισμό ή την κακοποίηση χειρότερη
• Νομίζουν ότι κανείς δεν θα τα πιστέψει
• Αισθάνονται ότι φέρουν ευθύνη για αυτό που βιώνουν
• Ανησυχούν ότι οι ενήλικες θα πιστέψουν ότι η ταυτότητα τους ή η σεξουαλικότητά τους φέρει την ευθύνη για την εμπειρία τους με την κακοποίηση. (Bradlow et al, 2017)
• Επίσης, τα νεαρά άτομα που διερευνούν τη σεξουαλικότητά τους ή την ταυτότητα φύλου τους μπορεί να έχουν συγκεχυμένα ή δύσκολα συναισθήματα. Μπορεί να ανησυχούν ότι θα αντιμετωπίσουν διακρίσεις αν το αποκαλύψουν ή να μην αισθάνονται ότι μπορούν να μιλήσουν σε κανέναν για όσα περνούν. Όλα αυτά μπορεί να προκαλέσουν ψυχική οδύνη (Becerra-Culqui et al, 2018).

Ποια σημεία χρειάζεται να έχουμε υπόψη μας

Όταν μιλάμε για τη σεξουαλική κακοποίηση σε queer παιδιά, χρειάζεται να λάβουμε υπόψη μας δύο σημαντικά στοιχεία:

1. Στις περισσότερες περιπτώσεις (90%-95%), τα παιδιά κακοποιούνται από κάποιον που γνωρίζουν και εμπιστεύονται, συνήθως έναν άνδρα που μπορεί να είναι είτε ετεροφυλόφιλος είτε ομοφυλόφιλος. Η αντίληψη ότι οι περισσότεροι δράστες είναι ομοφυλόφιλοι άνδρες είναι ένα επιβλαβές στερεότυπο και μύθος.

2. Συχνά τα παιδιά αναπτύσσουν την πεποίθηση ότι η τρανς ταυτότητα φύλου τους ή/και ο ομοφυλοφιλικός τους προσανατολισμός είναι μια από τις συνέπειες της σεξουαλικής κακοποίησης που υπέστησαν. Ωστόσο, αυτό δεν είναι αλήθεια. Μπορεί να υπάρχει φόβος, θυμός ή αηδία προς το φύλο που ήταν ο δράστης- μπορεί να προκαλέσει σύγχυση αλλά η κακοποίηση δεν μετατρέπει τον ετεροφυλόφιλο προσανατολισμό σε ομοφυλόφιλο ούτε μια σις ταυτότητα σε τρανς.

3. Διατομεακότητα. Και βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά, όπως όλα τα παιδιά, έχουν πολλαπλές ταυτότητες. Εκτός από το να βιώνουν προκαταλήψεις ή προκατάληψη που σχετίζονται με την ταυτότητα φύλου ή τη σεξουαλικότητά τους, μπορεί να αντιμετωπίζουν προκλήσεις που σχετίζονται με άλλα χαρακτηριστικά της ταυτότητάς τους, όπως:

• εθνικότητα
• αναπηρία
• ψυχική υγεία
• το γεγονός ότι έχουν βρεθεί υπό φροντίδα
• πού ζουν, πόσα χρήματα έχουν και πόσο πρόσβαση έχουν στην εκπαίδευση.

Συνέπειες για τα queer παιδιά

Είναι καλά τεκμηριωμένο το γεγονός ότι η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών έχει εκτεταμένες και μακροχρόνιες αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική και υγεία των θυμάτων. Μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο ποσοστό επικίνδυνων σεξουαλικών συμπεριφορών, αυξημένο κίνδυνο για HIV και άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, κατάθλιψη, αυτοκτονικό ιδεασμό, μετατραυματικό στρες, αγχώδεις διαταραχές και κατάχρηση ουσιών. Τα παιδιά αυτά διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για μελλοντική θυματοποίηση, μειωμένη λειτουργικότητα ως ενήλικες και αλλοιωμένες προσλήψεις για τον εαυτό τους, τους άλλους και τον κόσμο.

Αναπτυξιακά, η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών μεταφράζεται σε τραύμα στην ενήλικη ζωή, το οποίο μπορεί να τα προδιαθέτει περαιτέρω για σοβαρές ψυχικές διαταραχές. Η επιβάρυνση της ψυχικής υγείας χρήζει μεγαλύτερης προσοχής, διότι τα άτομα τείνουν να αναζητούν άμεση βοήθεια για τα προβλήματα σωματικής υγείας, αλλά τα θέματα ψυχικής υγείας συχνά καθυστερούν ή αγνοούνται ακόμη λόγω του στίγματος που τους αποδίδεται.

Βρείτε εδώ την Εκπαίδευση στη Συμπεριληπτική-Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση (ΣΟΣΕ) – Διαδικτυακά εργαστήρια

Τι μπορούμε να κάνουμε

Τα στρώματα του στίγματος είναι πολλαπλά όταν πρόκειται για την κατανόηση των επιπτώσεων στην ψυχική υγεία των queer παιδιών που έχουν αντιμετωπίσει σεξουαλική κακοποίηση.

• Αρχικά, η αντιμετώπιση της ΛΟΑΤΚΙφοβίας και η ευαισθητοποίηση για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα κουίρ παιδιά  αποτελεί το πρώτο βήμα ώστε το παιδί να γίνει αποδεκτό για αυτό που είναι, προάγει υγιείς τις διαπροσωπικές σχέσεις και απαντάει στην ανάγκη για ασφάλεια για το αναπτυσσόμενο παιδί.
  
• Όπως και για όλα τα παιδιά, μια συναισθηματικά ασφαλής σχέση με τους γονείς/κηδεμόνες/φροντιστές/στριες του παιδιού δημιουργεί έναν χώρο εμπιστοσύνης όπου το παιδί μπορεί να μοιραστεί ό,τι το προβληματίζει. Είναι σημαντικό για ένα παιδί να αναπτύσσει ασφαλείς σχέσεις με τους γονείς, καθώς αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της κοινωνικής του υποστήριξης.

• Τα σχολικά εκπαιδευτικά προγράμματα που συμπεριλαμβάνουν την αυτοπροστασία και δίνουν οδηγίες για το πώς να μιλήσουν σε ένα ενήλικο άτομο όταν υπάρχουν ενδείξεις κακοποίησης, έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά. Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει ο κίνδυνος για σεξουαλική κακοποίηση μειώνεται σε γυναίκες που έχουν λάβει εκπαίδευση για τη σεξουαλική κακοποίηση στο σχολείο.
  
• Χρειάζεται να λαμβάνουμε υπόψη τυχόν περίπλοκα συναισθήματα που μπορεί να έχουν σχετικά με το σεξουαλικό τους προσανατολισμό ή τα χαρακτηριστικά ή την ταυτότητα φύλου τους. Για παράδειγμα, αν ένα παιδί χρησιμοποιεί εφαρμογές γνωριμιών για ενήλικες, πρέπει να λάβουμε άμεσα μέτρα για την ασφάλειά του. Θα πρέπει όμως να εξετάσουμε και τους λόγους για τους οποίους μπορεί να χρησιμοποιεί αυτές τις εφαρμογές.
  
• Η φροντίδα για τα queer παιδιά χρειάζεται να είναι επαυξημένη, καθώς το στίγμα είναι επίσης διπλό λόγω της ΛΟΑΤΚΙφοβίας που επικρατεί στην κοινωνία

• Επίσης, τα κουίρ παιδιά μπορεί να αισθάνονται περισσότερο επηρεασμένα από το τραύμα και συχνά θεωρούν τον προσανατολισμό ή την ταυτότητά τους ως αποτέλεσμα του τραύματος που βιώνουν. Οι θεραπευτές/-τριες που δεν νιώθουν άνετα με τον ΛΟΑΤΚΙ+ πληθυσμό καλύτερα να παραπέμπουν σε συναδέλφους/-ισσες με καταφατική ή επιβεβαιωτική (affirmative) προσέγγιση και όσοι/-ες δεν γνωρίζουν πρέπει να ενημερωθούν.

• Και είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι κάθε παιδί ή νεαρό άτομο που διδάσκουμε ή φροντίζουμε μπορεί να είναι ΛΟΑΤΚΙ+, είτε μας έχει αποκαλύψει την ταυτότητά του είτε όχι. Στοχεύουμε στην κατανόηση της βιωμένης εμπειρίας κάθε παιδιού, των κινδύνων που μπορεί να υπάρχουν και του τρόπου με τον οποίο αυτό αλληλεπιδρά με τη ζωή και την ταυτότητά του.

• Ορισμένα νεαρά άτομα που διερευνούν ή αμφισβητούν τη σεξουαλικότητα ή την ταυτότητά τους μπορεί να δυσκολευτούν να αποδεχτούν τον εαυτό τους, αν δεν έχουν επαρκείς γνώσεις σχετικά με το ότι είναι ΛΟΑΤΚΙ+. Αυτό μπορεί να συμβάλει σε χαμηλή ευημερία ή σε προβλήματα ψυχικής υγείας (Ofsted και Brown, 2021).

• Τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και οι οικογένειες με ΛΟΑΤΚΙ+ γονείς θα πρέπει να αντικατοπτρίζονται σε όλο το πρόγραμμα σπουδών για να βοηθήσουν τα κουίρ παιδιά να αισθάνονται ασφάλεια και ότι συμπεριλαμβάνονται, κάτι που ως τώρα δε συμβαίνει στο ελληνικό σχολείο (Scottish Government, 2021).

• Επίσης, χρειάζεται να γίνει η Συμπεριληπτική-Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση (ΣΟΣΕ) υποχρεωτικό, αυτόνομο μάθημα από την προσχολική ηλικία έως το Λύκειο ώστε τα παιδιά να αμφισβητούν και να αποδημούν την ετεροκανονικότητα και να μαθαίνουν για όλα τα είδη σχέσεων, συμπεριλαμβανομένων των ΛΟΑΤΚΙ+. Όταν κάνουμε συζητήσεις για τις σχέσεις, ξεκαθαρίζουμε στα παιδιά ότι οι ομοφυλόφιλες και αμφιφυλόφιλες σχέσεις και οι τρανς ταυτότητες φύλου είναι έγκυρες και πρέπει να γίνονται σεβαστές. Μιλάμε για το πώς μοιάζει μια υγιής σχέση και βεβαιωνόμαστε ότι γνωρίζουν σε ποιο άτομο να μιλήσουν αν ποτέ ανησυχήσουν για κάτι.

• Η πρόληψη της σεξουαλικής βίας και η φροντίδα της ψυχικής υγείας του παιδιού απαιτούν κοινή προσπάθεια σε διαπροσωπικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Είναι σημαντικό να επιτρέπουμε σε όλα τα παιδιά να ζουν ανοιχτά με όλα τα στοιχεία της ταυτότητάς τους. Αποτελεί μέρος της φυσιολογικής τους ανάπτυξης και καθορίζει την ευημερία, την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή τους.

Ας κάνουμε το χρέος μας επιτρέποντας στα παιδιά μας να αναπτυχθούν σε πιο υγιή, ασφαλή και ευτυχισμένα περιβάλλοντα.

Βιβλιογραφία και Πηγές

Barnardo’s and Fox, C. (2016) ‘It’s not on the radar’: the hidden diversity of children and young people at risk of sexual exploitation in England (PDF). Essex: Barnardo’s.

Becerra-Culqui, T. et al (2018) Mental health of transgender and gender nonconforming youth compared with their peers. Pediatrics, 141(5).

Bradlow et al, 2017; The Children’s Society, Victim Support and National Police Chiefs Council, 2018; Stonewall and Childnet International, 2021

Gibson L, Leitenberg H. Child sexual abuse prevention programs: Do they decrease the occurrence of child abuse?. Child Abuse Negl 2000;24:1115–25.

Hanson RF, Self-Brown W, Fricker-Elhai A, Kilpatrick DG, Saunders BE, Resnick HS. The relationship between family environment and violence exposure among youth: Findings from the National Survey of Adolescents. Child Maltreat 2006;11:3–15

Internet Matters (2021) LGBTQ+: advice for professionals working with LGBTQ+ young people aged 7-18. [Accessed 30/07/2021].

McGeeney, E., Hanson, E., Brook and National Crime Agency (2017) Digital romance: a research project exploring young people’s use of technology in their romantic relationships and love lives (PDF). London: National Crime Agency.

MacLeod J, Nelson G. Programs for the promotion of family wellness and the prevention of child maltreatment: A meta-analysis. Child Abuse Negl 2000;24:1127–50.

Ofsted and Brown, Chris (2021) Research commentary: teaching about sex, sexual orientation and gender reassignment. [Accessed 03/08/2021].

Olafson E, Boat B. Long-term management of the sexually abused child: Considerations and challenges”. In Treatment of child Abuse: Common ground for mental health, medical, and legal practitioners, Edited by: Reece, R. M. 14–35. Baltimore, MD & London, England: Johns Hopkins University Press; 2000.

Scottish Government (2021) Supporting transgender young people in schools: guidance for Scottish schools. [Accessed 16/08/2021].