Συλλογικό τραύμα, αποθέματα και φωνές αντίστασης
Δημοσίευση από
Κατερινα Χλωροκωστα, Δραματοθεραπεύτρια – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Την Κυριακή 12 Μαρτίου, 11 μέρες μετά το έγκλημα στα Τέμπη, συναντηθήκαμε διαδικτυακά, μέσω μιας δημόσιας εκδήλωσης – συζήτησης, κάνοντας διάλογο για το συλλογικό τραύμα, τον αντίκτυπο που άφησε, την οργή και τον πόνο που προκάλεσε. Τελικά, ποιος έχει την ευθύνη;
Ευχαριστούμε πολύ την Κατερίνα Χλωροκώστα, που μας μεταφέρει την συνάντηση αυτή, μέσα από τη δική της ματιά. Ευχαριστούμε όσες και όσους συμμετείχαν και όσ@ ήθελαν αλλά δεν τα καταφέραμε λόγω έλλειψης διαδικτυακού χώρου.
“Με αφορμή το θανατηφόρο δυστύχημα που συνέβη στα Τέμπη, ο Ηλίας Γκότσης μέσω των Συνηχήσεων και του Κέντρου Ψυχοθεραπείας και Εκπαίδευσης, μαζί με μια μεγάλη παρέα εξαιρετικών συνεργατών κι επιστημόνων, πήραν την πρωτοβουλία να προσκαλέσουν άτομα από το χώρο της ψυχοθεραπείας και των κοινωνικών επιστημών για να δοθεί ο χώρος για μια συζήτηση που να αφορά το συλλογικό τραύμα, τα αποθέματα και τις αφηγήσεις για τις ατομικές και συλλογικές αντιστάσεις.
Το αυθόρμητο αυτό κάλεσμα είχα ως αποτέλεσμα την ενεργοποίηση ενός μεγάλου αριθμού ανθρώπων από τον χώρο της ψυχικής υγείας, την εκπαίδευσης, της τέχνης και όχι μόνο που έσπευσαν να συμμετάσχουν σε μια διαδικτυακή συζήτηση ενεργοποιώντας σκέψεις, ιδέες και συναισθήματα που απλόχερα μοιράστηκαν από τους ομιλητές θέτοντας ένα πλαίσιο και μια κατεύθυνση στην τεράστια γκάμα σκέψεων και συναισθημάτων που αφορούν το συλλογικό τραύμα.
Η συζήτηση ξεκίνησε με τις παθογένειες του κράτους και του συστήματος τα αποτελέσματα της έλλειψης αξίων μα και θεσμών που έχουν ως αποτέλεσμα την έλλειψη εμπιστοσύνης και τον διχασμό.
Κατατέθηκαν σκέψεις που αφορούν το Συστημικό τραύμα καθώς και τα αποτελέσματα αυτού, που προκύπτουν από την κατάρρευση των αξιών κι επιβλαβείς πρακτικές και πολιτικές, σε θεσμούς όπως η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση και τα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης, όπως έχουν βιωθεί στην χώρα μας κατ’ εξακολούθηση τις τελευταίες δεκαετίες. Με αφορμή αυτό αναλύθηκε από τους ομιλητές ο συσχετισμός κράτους και πολίτη σε μια βάση που έχει χαθεί η εμπιστοσύνη, προκαλώντας συναισθήματα θυμού, διχασμού, απογοήτευσης κι αίσθησης προδοσίας, με αποτέλεσμα η απόσταση να μεγαλώνει, το ίδιο κι η ανεμπιστοσύνη και βέβαια η αντίσταση.
Η σχέση κράτους πολίτη, όπου η ανάληψη ευθύνης αφορά σχεδόν αποκλειστικά τον πολίτη κι όχι το κράτος και τους πολιτικούς που το υπηρετούν, φαίνεται να έχει δημιουργήσει μια στρεβλή εικόνα κράτους κι εξουσίας στην συνείδηση των πολιτών. Η συνειδητοποίηση της συλλογικότητας της ευθύνης και της υποχρέωσης ανάληψης αυτής από κάθε πολιτικό μέλος μιας κοινωνίας φαίνεται να είναι μονόδρομος. Μαθαίνουμε να μιλούμε για εμπιστοσύνη σ’ εαυτόν, αυτοσεβασμό και ισοτιμία δικαιωμάτων και να «ζητούμε λογαριασμό» να «ζητάμε το λόγο» λοιπόν. Η ισότιμη υποχρέωση της ανάληψη ευθύνης λειτουργεί ως τρόπος σκέψης κι ενδυνάμωσης της κοινωνίας των πολιτών κι όχι ως μέτρο εκφοβισμού αυτών, από τις κυβερνήσεις τους.
Επιπλέων η έλλειψη θεσμών μπορεί να επιδεινώσει το συστημικό τραύμα, καθώς δεν παρέχει στα άτομα και τις κοινότητες, τους πόρους και την υποστήριξη που χρειάζονται για να θεραπευτούν και να ανακάμψουν από το τραύμα. Θεσμοί όπως οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας, οι κοινοτικές οργανώσεις και οι ομάδες υποστήριξης μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων του τραύματος και στην προώθηση της επούλωσης και της ανθεκτικότητας.
Η θεραπευτική πρόταση για την επούλωση του συλλογικού τραύματος αφορά ακριβώς αυτό. Την σύνδεση και άρα την συλλογική αντιμετώπιση ενός εγκλήματος , – όπως χαρακτηρίζεται το θανατηφόρο δυστύχημα στα Τέμπη – και του τραύματος αυτού, επιτυγχάνοντας έτσι την αφύπνιση του συλλογικού εαυτού!
Λέξεις όπως: Πόνος. Ανασφάλεια. Ελπίδα. Θυμός. Δικαιοσύνη. Κοινότητα. Αντίδραση. Κρίση. Ευθύνη. Τραύμα. Παρηγορία. Επούλωση. Απόκτηση φωνής. Έκφραση πόνου, διάνθισαν υπέροχα την συζήτηση καθ’ όλη της την διάρκεια και οδήγησαν σε μονοπάτια θεραπευτικής σύνδεσης.
Συγκινητικό ήταν το μοίρασμα ενός συλλογικού κειμένου που έγραψε μια ομάδα ανθρώπων και παρουσιάστηκε στο 4ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Αφηγηματικής θεραπείας με θέμα τις κρίσεις και τις απρόσμενες τραγωδίες της ζωής.
Η «Ομάδα θεομηνίας», όπως αυτοχαρακτηρίστηκε, αναφέρεται στο τραυματικό βίωμα, την αντιμετώπιση του και τις δεξιότητες που αναπτύχθηκαν μέσα στις θύελλες της ζωής.
Ένα πραγματικά συγκινητικό κείμενο που εμπερικλείει μια σκληρή και ταυτόχρονα καθησυχαστική επίγνωση που κλείνει με την φράση… «ότι κι αν έρθει τώρα…ξέρεις!»
Ξέρεις! Και αυτή η γνώση αποδίδει ευθύνη. Όχι την ευθύνη συνενοχής, όπως υπερτονίσθηκε, αλλά την ευθύνη ετυμηγορίας.
Την ευθύνη του πολίτη να δράσει, να ακουστεί, να συμμετάσχει ενεργά, να ζητήσει τελικά το λόγο, διεκδικώντας μέσα από την ευθύνη αυτή, μια επανορθωτική δικαιοσύνη και μια κοινωνική φροντίδα, με γνώμονα το συλλογικό τραύμα.
Χωρίς δράση και συμμετοχή, χωρίς σύνδεση και αλληλοϋποστήριξη, χωρίς ανάληψη ευθύνης και ενεργοποίηση, τα άτομα που έχουν βιώσει ένα ουσιαστικά, θεσμικό τραύμα συνεχίζουν να επανατραυματίζονται από τους ίδιους τους θεσμούς που έχουν σχεδιαστεί για να τα βοηθήσουν. Οι ενέργειες για την αντιμετώπιση λοιπόν του συστημικού τραύματος θα πρέπει να βάλουν σε προτεραιότητα τη δημιουργία κοινωνικών δομών που μπορούν να παρέχουν υποστήριξη σε άτομα και κοινότητες που έχουν πληγεί από το τραύμα, ενώ παράλληλα να εργαστούν για τον μετασχηματισμό των θεσμών που διαιωνίζουν τη βλάβη, δίνοντας προτεραιότητα στην επούλωση μα και την ψυχική ανθεκτικότητα. Η κατεύθυνση δεν θα πρέπει να είναι άλλη από το εργαστούμε όλοι μαζί για μια πιο δίκαιη και ισότιμη κοινωνία.
Μια εξαιρετική προσέγγιση κι ένα όμορφο συναπάντημά ανθρώπων και λέξεων, βιωμάτων κι εννοιών που ως στόχο έχουν πάντα, τον άνθρωπο και την ενδυνάμωση του. Την αυτογνωσιακή του δύναμη και την κοινωνική του εκπαίδευση. Την συλλογική του επίγνωση και τελικά την ελευθερία του!
Κάποτε σταματούν τα ίσως και τα αν…γιατί από ένα σημείο και μετά ….ξέρεις! Όλοι ξέρουμε!“
Κατερινα Χλωροκωστα,
Δραματοθεραπεύτρια – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Σας περιμένουμε όλ@ στην Διημερίδα για την Σεξουαλική Κακοποίηση Παιδιών, 1 και 2 Απριλίου, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Να γνωριστούμε από κοντά και να γίνουμε όλ@ μαζί μια φωνή αντίστασης σε τέτοιους χαλεπούς καιρούς!