Τοξική αρρενωπότητα, μέσα κοινωνικής δικτύωσης και βία
Εισαγωγή:
Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε στο blog μιας κοινωνικής επιχείρησης με έδρα το Μάντσεστερ η οποία έχει ως στόχο την ανάπτυξη καινοτόμων προγραμμάτων με στόχο την μείωση των ανισοτήτων και των κοινωνικών πρακτικών που συμβάλουν στην βία. Η εστίαση δίνεται στο πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συμβάλουν στην τοξική αρρενωπότητα και στην ανάπτυξη βίαιων πρακτικών που προωθούν τον μυσογινισμό, τον ρατσισμό και την ομοφοβία. Αυτό που επίσης αναδεικνύεται είναι η επίδραση και η πίεση που ασκείται στα αγόρια να επιδείξουν, (και να “αποδείξουν”), τον ανδρισμό τους μέσα από τη βία που ασκούν σε συνομήλικους ή στις γυναίκες . Η έκφραση της βίας ωστόσο δεν έχει επιπτώσεις μόνο στους άλλους που τη βιώνουν αλλά και στα ίδια τα αγόρια, τα οποία δεν έχουν την δυνατότητα να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Όπως χαρακτηριστικά γράφεται μέσα στο κείμενο: “Τα αγόρια δεν αισθάνονται άνετα να μιλήσουν για τη βία, δεν κάθονται να μιλήσουν μεταξύ τους, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να εκραγούν επειδή δεν μπορούν να δείξουν τα συναισθήματά τους”.
Παρά το γεγονός ότι το άρθρο αναφέρεται στην Μ. Βρετανία, εκτιμούμε ότι η κατάσταση στην ελληνική πραγματικότητα δεν διαφέρει στο ελάχιστο. Η πίεση και οι επιδράσεις που δέχονται τα αγόρια να εκφράσουν την αρρενωπότητά τους μέσω μιας σεξιστικής γλώσσας ή μέσω ομοφοβικών και σεξιστικών πρακτικών, είναι μια επικίνδυνη συνθήκη που αν δεν αντιμετωπιστεί θα οδηγήσει σταδιακά στην έκφραση ακραίων πρακτικών όπως συνέβη πρόσφατα στο Ίλιον και στην Κόρινθο
“Γίνε άντρας” – τοξική αρρενωπότητα, μέσα κοινωνικής δικτύωσης και βία
Τι σημαίνει τοξική αρρενωπότητα; Ποιος είναι αυτός ο όρος που είναι πιο επίκαιρος από ποτέ;
Πρόκειται ουσιαστικά για «τοξικά» παραδοσιακά μοτίβα συμπεριφοράς, που επιδεικνύουν έναν συγκεκριμένο τρόπο δράσης, από τους άνδρες προς τις γυναίκες και την κοινωνία γενικότερα. Συνήθως συνοδεύεται από φράσεις που έχουν περιεχόμενο μυσογινισμού, ρατσιστικό και ομοφοβικό. Έχει οριστεί, εν μέρει, ως ένα σύνολο συμπεριφορών και πεποιθήσεων που περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
- Καταστολή συναισθημάτων ή συγκάλυψη αυτών
- Σκληρή συμπεριφορά
- Η βία ως δείκτης ισχύος
Παρακάτω, θα παρακολουθήσουμε μια έκθεση της Μονάδας Καινοτομίας σχετικά με τη νεανική βία στην ευρύτερη περιοχή του Μάντσεστερ, που αποκαλύπτει τις πιέσεις που ασκούνται στους νεαρούς άνδρες να συμμορφωθούν με τις τοξικές εικόνες του ανδρισμού και τον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε αυτό.
“Νομίζω το ότι πολλοί από αυτούς εμπλέκονται σε καυγάδες επειδή κάποιος τους κοίταξε λάθος, έχει να κάνει μόνο με το τι νομίζουν ότι είναι ένας άνδρας”.
Το να είσαι “άντρας” μπορεί να είναι δύσκολο. Υπάρχουν κανόνες για το πώς πρέπει να ντύνεστε, να συμπεριφέρεστε και να παρουσιάζεστε- πώς πρέπει να αντιμετωπίζετε τις συγκρούσεις και να εκφράζετε τα συναισθήματά σας.
Έχουμε μιλήσει με πάνω από 350 άτομα από κοινότητες που πλήττονται από βίαια εγκλήματα σε όλο το Μάντσεστερ. Μιλήσαμε με νέους, τους γονείς τους, τους δασκάλους τους, τους αρχηγούς νεολαίας καθώς και με τους ίδιους τους δράστες.
Διαπιστώσαμε ξανά και ξανά ότι οι προσδοκίες του “να είσαι άντρας” έχουν οδηγήσει όλο και περισσότερους νέους άνδρες να βρίσκουν το δρόμο τους στο σοβαρό βίαιο έγκλημα. Ακούσαμε επίσης πώς αυτή η πίεση για την διατήρηση μιας αρρενωπής εικόνας που βασίζεται στη δύναμη εντείνεται μέσω της αυξανόμενης επιρροής των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Τι λένε τα στατιστικά στοιχεία;
Τα στατιστικά λένε μια αρκετά ξεκάθαρη ιστορία: οι δράστες και τα θύματα της βίας είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία άνδρες.
Σε εθνικό επίπεδο, το 74% των δραστών και το 69% των θυμάτων που συνδέονται με σοβαρά βίαια εγκλήματα ήταν άνδρες, το 2018. Όταν εξετάζουμε τους νεότερους άνδρες, το 87% των χρηστών όπλων ήταν άνδρες (2016/7). Στην ευρύτερη περιοχή του Μάντσεστερ, το 88% των δραστών και το 74% των θυμάτων ήταν άνδρες, το 2019.
Είναι πραγματικά τόσο κακή η αρρενωπότητα;
Το πρόβλημα δεν είναι ότι ο ανδρισμός από μόνος του είναι το πρόβλημα, αλλά μάλλον ότι υπάρχει μια εκδοχή της αρρενωπότητας στις κοινότητες, που είναι ιδιαίτερα τοξική – όπου επικίνδυνες και τοξικές συμπεριφορές και στάσεις συνδέονται με το “να είσαι άνδρας”.
Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μας ακούσαμε νεαρούς άνδρες να χρησιμοποιούν ένα σενάριο σχετικά με το να γίνεις άνδρας που λέει: “Μην εκφράζεις κανένα συναίσθημα εκτός από επιθετικότητα”, “απόρριψε οτιδήποτε θηλυκό” και “δες την αντεκδίκηση ως δύναμη”.
Με τις προσδοκίες να φέρονται σκληρά και να καταπιέζουν άλλα συναισθήματα, οι νέοι άνδρες είναι πιο πιθανό να είναι βίαιοι, όπως περιγράφει μια μαθήτρια από το Oldham:
“Τα αγόρια δεν αισθάνονται άνετα να μιλήσουν για τη βία, δεν κάθονται να μιλήσουν μεταξύ τους, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να εκραγούν επειδή δεν μπορούν να δείξουν τα συναισθήματά τους”.
Η πίεση να “είσαι άντρας” δεν είναι καινούργια, οπότε τι έχει αλλάξει;
Όπως συζητήσαμε με τον MatthewWright στην εκπομπή του στο talkRADIO, η πίεση να είσαι άντρας είχε πάντα τοξικά στοιχεία. Όμως η έρευνά μας διαπίστωσε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν εντείνει αυτή την πίεση.
Πριν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα νεαρά αγόρια είχαν στιγμές που μπορούσαν να χαλαρώσουν, να ηρεμήσουν και δεν χρειαζόταν να συμμορφωθούν με την εικόνα του σκληρού άνδρα. Τώρα, λόγω της φύσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, υπάρχει μια πίεση να μην σταματήσουν ποτέ να εκτελούν το ρόλο του σκληρού άνδρα και να συνεχίσουν να επιμελούνται και να αναδημιουργούν στο διαδίκτυο, μια δημόσια εικόνα της αρρενωπότητας που συνδέεται με τη βία και την επιθετικότητα.
Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της έρευνάς μας, ακούσαμε συχνά για νεαρούς άνδρες που προσπαθούν να διατηρήσουν μια ψευδοαρρενωπή εικόνα στο διαδίκτυο.
“Βλέπετε αυτά τα 14χρονα παιδιά να στέκονται δίπλα σε αυτά τα αυτοκίνητα και δεν ξέρουν καν να οδηγούν. Όλα αυτά είναι μια ανάγκη για κοινωνική ανάδειξη που λέει «είμαι αυτό το άτομο»”
“Υπάρχουν τόσες πολλές εικόνες ανθρώπων στις διακοπές τους με BMW και ένα μπουκάλι βότκα με φωτιά πάνω, σαν να τα έχουν καταφέρει. Όμως αυτή δεν είναι η πραγματικότητα πίσω από την οθόνη και αυτό δημιουργεί τόση πίεση”
Όσο περισσότερο οι άνθρωποι αισθάνονται ότι πρέπει να ταιριάζουν με μια αρρενωπή εικόνα μάτσο άνδρα, τόσο μεγαλύτερη πίεση δημιουργεί αυτό στους άλλους:
“Το πρόβλημα είναι ότι έχεις όλους να σου λένε ότι πρέπει να είσαι μια συγκεκριμένη εικόνα, αλλά μετά δεν έχεις κανένα μέσο για να φτάσεις εκεί. Έτσι καταλήγουν να ψάχνουν για γρήγορο χρήμα [ναρκωτικά] για να φτάσουν εκεί… υπάρχουν πράγματα που υποτίθεται ότι πρέπει να έχεις, αλλά όταν δεν υπάρχει δουλειά και δεν πας στο κολέγιο, είναι σαν να λένε «καλή τύχη»!”.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα μικρότερα παιδιά
Τα smartphones και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούνται ευρέως από τα μικρότερα παιδιά περίπου την εποχή που ξεκινούν το γυμνάσιο. Αυτό σημαίνει ότι τα μικρά παιδιά πρέπει να αντιμετωπίσουν και να διαχειριστούν αυτή την πίεση:
“Οι προσδοκίες είναι …. υποτίθεται ότι πρέπει να έχεις αυτό το τηλέφωνο, αυτό το ρούχο κ.λπ. που δεν διαφέρει και πολύ. Αλλά η ηλικία και το στάδιο έχουν μετατοπιστεί σε πολύ μικρότερα άτομα – και σωματικά και ψυχικά τα παιδιά δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν. Νομίζω ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν σίγουρα δημιουργήσει αυτή την πίεση νωρίτερα, εκεί που παλιότερα μπορεί να ήταν από 16 έως 19 ετών …και τώρα ξεκινά από 9 έως 13 ετών”.
Η πρόσβαση στο διαδικτυακό περιεχόμενο μπορεί να είναι τόσο ωραία όσο και βίαιη. Προσφέρει τόσες πολλές κοινωνικές και εκπαιδευτικές ευκαιρίες για τις οποίες οι προηγούμενες γενιές μπορούσαν μόνο να ελπίζουν. Ταυτόχρονα εκθέτει επίσης πολλούς νέους σε επικίνδυνο και ανησυχητικό περιεχόμενο που μπορεί να είναι σεξουαλικό, βίαιο ή εκφοβιστικό. Πολλοί νέοι δεν διαθέτουν την ωριμότητα, την αυτοπεποίθηση και τη συναισθηματική νοημοσύνη για να αντεπεξέλθουν και να παραμείνουν ασφαλείς.
Πώς επηρεάζονται οι νεαρές γυναίκες από αυτή την πίεση να “γίνουν άντρες”;
Οι νεαρές γυναίκες είναι συχνά θύματα αυτής της πίεσης για την εικόνα της αρρενωπότητας, με τους νεαρούς άνδρες να τσακώνονται συχνά για τα κορίτσια, σαν να είναι ιδιοκτησία τους.
Ορισμένα κορίτσια αναγκάζονται από τα ίδια τους τα αγόρια να κουβαλούν όπλα: “Τα κορίτσια κουβαλούν μαχαίρια αλλά δεν τα χρησιμοποιούν… αν έχεις σχέση με ένα ύποπτο αγόρι θα παρασυρθείς… τα κορίτσια θα κάνουν τα πάντα για να ευχαριστήσουν τα αγόρια τους και έχουν φωτογραφίες για εκβιασμό” .
Μερικές φορές τα αγόρια χρησιμοποιούν τους λογαριασμούς των κοριτσιών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως μέσο παρακολούθησης, “Παρατηρείς ότι ένα κορίτσι αρχίζει να σε ακολουθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σκέφτεσαι: Υπέροχα! Ενώ στην πραγματικότητα είναι ένα αγόρι που χρησιμοποιεί τον λογαριασμό της κοπέλας του για να σε κατασκοπεύει” (νεαρός παραβάτης του Σάλφορντ). Και συναντήσαμε κορίτσια που γνώριζαν πολύ καλά ότι τα αγόρια στο σχολείο τους χρησιμοποιούσαν λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να “βαθμολογούν” την ελκυστικότητα των κοριτσιών.
Ποιες είναι λοιπόν οι λύσεις;
Δεν λέμε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι η μοναδική αιτία της αυξανόμενης νεανικής βίας. Υπάρχουν πολυάριθμοι άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η έλλειψη ευκαιριών και προτύπων, καθώς και οι επιρροές της οικογένειας και των συνομηλίκων. Ωστόσο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να επιδεινώσουν αυτές τις συνθήκες, ιδίως όταν πρόκειται για την εντατικοποίηση της πίεσης της τοξικής αρρενωπότητας και της αμείλικτης πίεσης του να πρέπει να “είσαι άντρας”.
Έχουμε μερικές ιδέες για το πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα της τοξικής αρρενωπότητας.
Η μία έγκειται στην αλλαγή της διδακτέας ύλης στο σχολείο ώστε να περιλαμβάνει: πώς να περιηγηθεί κανείς στις πιέσεις της τοξικής αρρενωπότητας και της θηλυκότητας. Τα μαθήματα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν θέματα σχετικά με την ανδρική ταυτότητα, τον φόβο, το κύρος, τη διαχείριση συγκρούσεων, τη συναισθηματική ευαισθητοποίηση, τις ανθυγιεινές σχέσεις, τα ασφαλή μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την κατανόηση των συνεπειών της εμπλοκής σε σοβαρή βία.
Ένα παρόμοιο παράδειγμα όπου αυτό έχει λειτουργήσει καλά, είναι στο Σικάγο με το πρόγραμμα “Becoming a Man (BAM)” – Πώς να γίνεις άνδρας. Το BAM είναι ένα πρόγραμμα ομαδικής συμβουλευτικής στο σχολείο, το οποίο καθοδηγεί νεαρούς άνδρες ηλικίας 11-18 ετών μέσω μιας σειράς συμβουλευτικών δράσεων, παιχνιδιών ρόλων και ομαδικών ασκήσεων. Αυτή τη στιγμή υποστηρίζει 8.000 νεαρούς άνδρες σε 140 σχολεία στις ΗΠΑ και έχει αξίες όπως η θετική έκφραση θυμού, ο σεβασμός στη γυναικεία φύση και η υπευθυνότητα.
Ορισμένα μέρη στο Ηνωμένο Βασίλειο ενδιαφέρονται για το BAM. Θέλουμε να δούμε το πρόγραμμα προσαρμοσμένο στον πληθυσμό και το σχολικό σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου, να δοκιμαστεί και να αξιολογηθεί κατάλληλα εκεί, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο μπορεί να υλοποιηθεί σε ομάδες ενός φύλου και ποιο θα ήταν το αντίστοιχο πρόγραμμα για έφηβα κορίτσια. Θέλουμε επίσης να δούμε προγράμματα που να στοχεύουν στη μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο και να εμπλέκουν γονείς και παιδιά σε μαθήματα που αποσκοπούν στην ασφάλεια των νέων στο διαδίκτυο και εκτός σύνδεσης.
Μετάφραση, Παπαδοπούλου Νατάσα, Ψυχολόγος
Επιμέλεια, Νοχού Μυρτώ, Ψυχολόγος
διαβάστε επίσης σχετικά με τις επιδράσεις και τις συνέπειες της τοξικής αρρενωπότητας :https://synixiseis.gr/2022/06/03/%cf%84%ce%bf%ce%be%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%b1%cf%81%cf%81%ce%b5%ce%bd%cf%89%cf%80%cf%8c%cf%84%ce%b7%cf%84%ce%b1-%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%ad%ce%bd%cf%84%ce%b5%cf%85%ce%be%ce%b7-%cf%83%cf%84%ce%bf-ifimerida/