Μια Μικρή Άγνωστη Λύπη: Ένα σημείωμα της Φωτεινής Τσαλίκογλου
Η ανάγνωση ενός βιβλίου είναι μια δημιουργική πράξη όπως δημιουργική πράξη είναι και η συγγραφή του όπως δημιουργική είναι η μεταβίβαση σε μία σχέση ψυχοθεραπείας. Η ανάγνωση ενός βιβλίου σου γεννάει όνειρα, το βιβλίο του Ηλία Γκότση είναι ένα βιβλίο που γεννάει όνειρα, είναι το ίδιο ένα ονειρικό βιβλίο.
Είναι σαν ένα όνειρο μέσα σε ένα όνειρο και θέτει πολλά θέματα. Σε μένα μου έφερε πολλά ερωτήματα, που ένιωθα ότι θα έθετε και ο συγγραφέας όπως για παράδειγμα το θέμα της ταυτότητας που αφορά στο ποιος είμαι, πώς μπορώ να είμαι αυτός που είμαι. Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου είναι σαν ο συγγραφέας να συνομιλεί με την φράση του Ρεμπώ: «Εγώ είμαι κάποιος άλλος. Mας κατοικούν πολλοί και διαφορετικοί άνθρωποι. Η αντίφαση ή τα αδιέξοδα που φέρνουν στην επιφάνεια αυτά τα διαφορετικά πρόσωπα είναι και ένα έναυσμα για τη ζωή.
Στον θάνατο ή στην απάθεια μιας κατάθλιψης όλες αυτές οι συγκρούσεις κατευνάζονται. Εκεί είναι σαν να τελειώνει η σύγκρουση.
Το άλλο θέμα που θέτει εδώ και για αυτό το αγάπησα πολύ αυτό το βιβλίο είναι ότι απο-παθολογικοποιει τη θλίψη, όχι την κατάθλιψη αλλά τη θλίψη. Για μένα το αγαπημένο κεφάλαιο είναι το δεύτερο. Είναι το κεφάλαιο που δανείστηκε ο συγγραφέας τον τίτλο του βιβλίου: «Μία μικρή άγνωστη λύπη».
Αγάπησα αυτό το κεφάλαιο γιατί αυτή η μικρή άγνωστη λύπη έχει μία ομορφιά. Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο. Αυτή η λύπη μας φέρνει σε επαφή με αυτό που λείπει και μας κάνει να αγαπάμε αυτό που λείπει. Η λύπη δεν είναι κάτι πεταμένο-εκεί, έξω από εμάς, είναι κάτι δικό μας μία κατάσταση ψυχής και για αυτό μου άρεσε πολύ η από-παθολογικοποίηση της. Αυτό είναι κάτι που δεν το κάνει ο κυρίαρχος Ιατρικός λόγος που αντιμετωπίζει τη λύπη σαν ένα σύνολο συμπτωμάτων. Εδώ σε αυτό το βιβλίο ο συγγραφέας μεταμορφώνει την κατάθλιψη σε θλίψη και σε λύπη και μας προσκαλεί στο να δεχτούμε αυτά συναισθήματα σαν κάτι το ευπρόσδεκτο και όχι σαν κάτι που χρειάζεται να εξοβελιστεί.
Ένα άλλο ερώτημα που θέλω να βάλω είναι το είναι τι σημαίνει γράφω. Η γραφή τελικά είναι αφιερωμένη στην απουσία και στη μελαγχολία. Το βιβλίο είναι γύρω από την απουσία. Ο Ρολάν Μπαρτ γράφει ότι ο συγγραφέας είναι αυτός που παίζει με το σώμα της μάνας του. Τι σημαίνει όμως αυτό; Σημαίνει ότι παίζει με αυτό που δεν θα μπορέσει ποτέ να αποκτήσει, παίζει με το ανέφικτο με το μη δυνάμενο αυτό που δεν μπορεί να έχει. Αυτό όμως που δεν μπορεί να έχεις είναι αυτό που σε κάνει να ζεις και να ονειρεύεσαι και η δημιουργικότητα στηρίζεται πάνω στην απουσία,τροφοδοτείται από την έλλειψη ή την απουσία.
Όπως μας θυμίζει το παιχνίδι ενός 18 μηνών μωρού στην Βιέννη του προπερασμένου αιώνα που έτυχε να έχει ένα ένα παρατηρητικό παππού, τον Σίγκμουντ Φρόιντ. Η μητέρα απουσίαζε για λίγο αλλά αυτό το για λίγο δεν υπάρχει στο μυαλό του μικρού παιδιού. Στο μυαλό του το για λίγο είναι για πάντα, σημαίνει ότι η απουσία είναι για πάντα, το μωρό κλαίει οδύρεται, είναι σαν για αυτόν η μητέρα να έχει πεθάνει. Κάποια στιγμή σταματάει να κλαίει γιατί έχει επινοήσει ένα παιχνίδι έχει τυλίξει με ένα σπάγκο μία ξύλινη κουβαρίστρα, πετά την κουβαρίστρα μακριά και φωνάζει αυτό το περίφημο fort da. Το fort στα γερμανικά σημαίνει κάτι σαν πάει έφυγε και μετά το μωρό γυρίζει γρήγορα γρήγορα το καρούλι, έφυγε da, εδώ είναι. Τι είναι αυτό; Είναι μία αναπαράσταση τις απουσίας της μητέρας. Εκείνη την ώρα το παιδί παίζοντας, μετατρέπει την απουσία και από αντικείμενο οδύνης γίνεται ένα υποκείμενο που διαχειρίζεται την οδύνη, έχει όμως ανάγκη την οδύνη και την απουσία για να επινοήσει αυτό το παιχνίδι. Νομίζω πώς κάθε κείμενο κρύβει κάπου αυτό το επιφώνημα του μικρού παιδιού και νομίζω πως απώλειες έχουν το δικό τους μερτικό όταν ένας συγγραφέας ξεκινάει να γράφει ένα βιβλίο.
Θα ήθελα όμως σε αυτό το σημείο να μιλήσω για τον Angelus Novus. Ο πίνακας του Paul Klee τον οποίο ερμηνεύει ο Benjamin στην 9η θέση του για την ιστορία είναι ο Άγγελος που μοιάζει να θέλει να απομακρυνθεί από το σημείο που στέκεται ακίνητος, τα μάτια του το στόμα του είναι διάπλατα ανοιχτά, οι φτερούγες του είναι απλωμένες , είναι ο Άγγελος της ιστορίας. Το πρόσωπό του είναι στραμμένο στο παρελθόν, εκεί όπου εμείς βλέπουμε μία αλυσίδα γεγονότων αυτός βλέπει ερείπια επί ερειπίων. Θα ήθελε να παραμείνει για λίγο ακίνητος να ξυπνήσει τους νεκρούς και να συγκεντρώσει τους ηττημένους.
Στο βιβλίο είδαμε ότι υπάρχει μία σειρά νεκρών, αυτοχείρων και είναι πολλά τα αίτια που εμφανίζονται και μας κάνουν να πιστεύουμε ότι αυτοί οι αυτόχειρες αυτοκτονούν επειδή υπάρχουν αυτά τα αίτια , για παράδειγμα ο πατέρας του Μιχάλη φαίνεται να αυτοκτονεί από τύψεις, εξαιτίας ενός τραγικού ατυχήματος, αλλά τελικά αυτά τα αίτια μας ξεγελούν ότι τάχα υπάρχει μία αιτιώδη συνάρτηση ανάμεσα στην αυτοχειρία και στο αίτιο. Κάθε αυτοχειρία είναι ένα αίνιγμα ακόμα και αν υπάρχει κάτι, ένα αίτιο η αυτοχειρία είναι ανερμήνευτη . Το ανερμήνευτο της αυτοχειρίας είναι κάτι που ο συγγραφέας το υποστηρίζει σε ολόκληρο το βιβλίο. Το βιβλίο συνομιλεί με αυτό το ανερμήνευτο κομμάτι.
Στο βιβλίο υπάρχουν πολλά επίπεδα ανάγνωσης, όμως θέλω να επιστρέψω στον Άγγελο της ιστορίας και στο γεγονός ότι καθώς το πρόσωπό του είναι στραμμένο στο παρελθόν εκεί όπου αυτός βλέπει συντρίμμια ενώ εμείς βλέπουμε γεγονότα, αυτός θα ήθελε να περιμένει για λίγο να ξυπνήσει τους νεκρούς και να συγκεντρώσει τους ηττημένους. Τι γίνεται όμως; Αυτό που συμβαίνει είναι ότι μία θύελλα φυσάει από τον παράδεισο και τον ωθεί αδιάκοπα προς το μέλλον. Η θύελλα είναι αυτό που εμείς αποκαλούμε πρόοδο.
Το βιβλίο του Ηλία Γκότση ονειρεύεται ή μάλλον εγώ ονειρεύομαι ότι ονειρεύεται την βραδύτητα, το να σταθείς για λίγο να πάρεις αυτή την ανάσα αναπνοής .
Ποιος επιτρέπει αυτή την ανάσα αναπνοής;. Ποιος επιτρέπει μία στάση στη θύελλα της προόδου; Η Μικρή Άγνωστη Λύπη επιτρέπει μία μικρή στάση αναπνοής, επιτρέπει σε αυτή τη μικρή στάση το πένθος, την επεξεργασία των ερειπίων, για να γίνουν όλα αυτά, χρειάζεται αυτή η στάση απαιτείται αυτή η βραδύτητα, και επειδή ο συγγραφέας αναφέρεται στον Κούντερα θυμίζω ότι ο ίδιος ο Κούντερα έχει γράψει ένα βιβλίο για την βραδύτητα.
Η Μικρή Άγνωστη Λύπη συνομιλεί με αυτή τη βραδύτητα. Εγώ προσωπικά ευχαριστώ τον συγγραφέα που μας προσκαλεί τελικά επίσης να σκεφτούμε πόσο καλός θεραπευτής μπορεί να είναι ο πληγωμένος θεραπευτής.
το κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο tvxs
https://tvxs.gr/news/biblio/mia-mikri-agnosti-lypi-0 διαβάστε επίσης σχετικά με το βιβλίο https://synixiseis.gr/2019/12/19/%ce%b7-%ce%ba%ce%b1%cf%84%ce%b5%cf%81%ce%af%ce%bd%ce%b1-%ce%bc%ce%ac%cf%84%cf%83%ce%b1-%ce%b3%cf%81%ce%ac%cf%86%ce%b5%ce%b9-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%bc%ce%b9%ce%ba%cf%81%ce%ae-%ce%ac/