Το παιδί-γονέας
posted by Γκότσης Ηλίας
Γνωρίζω καλά τι σημαίνει η φράση “παιδί- γονέας”. Μεγάλωσα δίπλα σε μια γυναίκα που είχε ζήσει την παιδική της ηλικία ως παιδί- γονέας. Η μητέρα μου έμεινε ορφανή όταν ήταν 7 ετών, ενώ ο μικρότερος αδελφός της ζούσε σε αναπηρικό αμαξίδιο. Ο θάνατος του πατέρα της είχε ως αποτέλεσμα να σταματήσει το σχολείο σε ηλικία 10 ετών, καθώς χρειάστηκε να εργαστεί στα χωράφια προκειμένου να βοηθήσει την μητέρα της και επίσης να βρίσκεται στο σπίτι για πολλές ώρες προκειμένου να φροντίζει τον μικρότερο αδελφό της.
Θυμάμαι την μητέρα μου να μιλά πάντα για την στέρηση, για την απώλεια του σχολείου, για την έλλειψη του παιχνιδιού στην παιδική της ηλικία, για τις ευθύνες που ανέλαβε από μικρό παιδί.
Εκτιμώ ότι ένας από τους βασικούς λόγους που έγινα οικογενειακός θεραπευτής ήταν το γεγονός ότι βίωσα από τόσο κοντά τι σημαίνει να είναι κανείς παιδί-γονέας΄ καθώς και ότι πολύ συχνά προσκλήθηκα και εγώ να “συντροφεύσω” την μητέρα μου σε δύσκολα συναισθήματα.
Μοιράζομαι αυτή την προσωπική ιστορία καθώς θεωρώ ότι είναι μια συχνή και συνηθισμένη ιστορία για μια ελληνική οικογένεια. Εδώ και 20 χρόνια που εργάζομαι ως θεραπευτής έχω συναντήσει πολλούς ανθρώπους με τους οποίους συνήχησα, σχετικά το βίωμα που είχαν ζήσει ως παιδιά-γονείς.
Το φάσμα αυτών των ανθρώπων περιλάμβανε μια τεράστια γκάμα: παιδιά σαν τη μητέρα μου που έμειναν ορφανά πολύ μικρά, παιδιά που οι γονείς τους είχαν μια συγκρουσιακή σχέση ή που ο ένας γονιός έλειπε για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Επίσης έχω συναντήσει ενήλικες και έφηβους που στην παιδική τους ηλικία, υπήρχε δίπλα τους ένας σημαντικός άλλος που είχε μεγαλώσει ως παιδί μέσα σε μια συναισθηματική στέρηση ή που βίωνε κάποιο οξύ πρόβλημα ψυχικής υγείας ή κάποιο άλυτο πένθος. Ακόμα εχω εργαστεί με ανθρώπους που ως παιδιά αναγκάστηκαν να μεγαλώσουν μακριά από την οικογένεια τους και ωρίμασαν πρόωρα ή που χρειάστηκε να φροντίσουν ένα άρρωστο συγγενή.
Έχω συναντήσει τόσο συχνά αυτούς τους ανθρώπους ώστε τελικά πιστεύω πως μια βασική αιτία που οι άνθρωποι ζητούν θεραπευτική υποστήριξη είναι το γεγονός ότι κάποια στιγμή παραβιάστηκαν συναισθηματική ή λειτουργικά όπως όλα τα παιδιά-γονείς!
Η γονοεποίηση
Ο Salvador Minuchin, ένας σημαντικός οικογενειακός θεραπευτής, θεμελιωτής της δομικής οικογενειακής θεραπείας , ο οποίοςς ασχολήθηκε με τα όρια και τις σχέσεις μεταξύ των μελών του οικογενειακού συστήματος εισήγαγε τον όρο parentification (γονεοποίηση)το 1967, προκειμένου να περιγράψει το φαινόμενο της αντιστροφής των ρόλων μάσα σένα οικογενειακό σύστημα . Το 1973 ο Boszormenyi- Nagy όρισε την γονεοποίηση ως “την προσδοκία μιας γονικής φιγούρας ότι ένα παιδί θα εκπληρώσει το ρόλο του γονέα μέσα στο υποσύστημα της οικογένειας”. Ένας από τους πιο σημαντικούς κινδύνους για την ψυχική υγεία του παιδιού αποτελεί το γεγονός ότι όπως θα δούμε θυσιάζει τις δικές του ανάγκες προκειμένου να φροντίσει κάποιο σημαντικό ενήλικο που ζει μαζί του.
Βιώνει έτσι μια παραβίαση των συναισθηματικών του, αλλά και συχνά των σωματικών, ορίων όταν “προσκαλείται” συνειδητά ή ασυνείδητα να αναλάβει ένα γονεϊκό ρόλο μέσα στην οικογένεια, φροντίζοντας τον ένα ή και τους δυο γονείς του ή αναλαμβάνοντας το ρόλο γονέα απέναντι στα αδέλφια του.
Η γονεοποίηση, αποτελεί στην πραγματικότητα μια μορφή συναισθηματικής κακοποίησης καθώς το παιδί αναλαμβάνει το ρόλο του φροντιστή με όσα επακόλουθα έχει αυτό: μια πρόωρη αλλά ψευδή ωρίμανση, μια παραμέληση των δικών του αναγκών, την απώλεια του αυθορμητισμού και της παιδικότητάς του, την διαχείριση δύσκολων συναισθηματικών καταστάσεων, την αδυναμία να εκφράσει ως ενήλικος άνθρωπος τις ανάγκες και τα θέλω του.
Οι ερευνητές ορίζουν έτσι την γονεοποίηση ώς ένα αόρατο ψυχικό τραύμα, ως μια :
μια διαταραχή στα όρια των γενεών, και μια λειτουργική και/ή συναισθηματική αντιστροφή ρόλων κατά την οποία το παιδί θυσιάζει τις δικές του ανάγκες για προσοχή, άνεση και καθοδήγηση προκειμένου να εξυπηρετήσει και να φροντίσει τις υλικοτεχνικές και συναισθηματικές ανάγκες ενός γονέα ή/και των αδελφών του. ( Hooper, 2007b, σελ. 323 )
Το παιδί-γονέας: όταν το παιδί γίνεται γονιός
Παράγοντες και συνθήκες που συντελούν στην εμφάνιση ενός παιδιού-γονέα
Όπως αναφέρθηκε στην εισαγωγή πολύ συχνά συναντάμε στην ψυχοθεραπεία ενήλικες που έχει χρειαστεί να φροντίσουν στην παιδική τους ηλικία ένα γονιό που βίωνε μια ψυχική δυσκολία, όπως λ.χ. κατάθλιψη, ή κάποια ανίατη ή σοβαρή ασθένεια, ή ένα γονιό που ήταν εξαρτημένος.
Συχνά επίσης ο γονιός που αναθέτει στο παιδί του το ρόλο του φροντιστή έχει παραμεληθεί και κακοποιηθεί στην δική του παιδική ηλικία έχοντας πολύ συχνά “εκπαιδευτεί” και ο ίδιος στο ρόλο του παιδιού γονέα, καθώς οι δικοί του γονείς ήταν συναισθηματικά ανώριμοι ή οι κοινωνικές αντιλήψεις ενθάρρυναν αυτό το ρόλο. Σε αυτή τη περίπτωση θα λέγαμε πως υπάρχει μια διαγεναολογική αναπαραγωγή της γονεοποίησης.
Το παιδί- γονέας μπορεί επίσης να προσκληθεί ρητά ή άρρητα από τους ενήλικες να αναλάβει αυτό το ρόλο όταν μέσα στην οικογένεια υπάρχουν μέλη που βιώνουν σοβαρές ασθένειες ή σωματικές δυσκολίες ή όταν υπάρχουν σοβαρά οικογενειακά προβλήματα όπως λ.χ. είναι οι οικονομικές δυσκολίες.
Ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας κρίνεται ότι είναι η σχέση του ζευγαριού, ανεξάρτητα αν είναι μια ετερόφυλη ή ομόφυλη οικογένεια. Αν το ζευγάρι βιώνει μια συναισθηματική αποξένωση, αν βρίσκεται σε μια συνεχόμενη σύγκρουση και η επικοινωνία είναι μη λειτουργική και δεν αναζητά μια θεραπευτική και συμβουλευτική υποστήριξη, τότε είναι πιο εύκολο να διαταραχθούν οι οι ρόλοι μέσα στην οικογένεια και οι συμμαχίες μεταξύ των μελών, καθώς και η ιεραρχία και τα όρια του κάθε συστήματος.
(διαβάστε για την θεραπεία ζευγαριών εδώ: https://synixiseis.gr/2022/01/23/%ce%b8%ce%b5%cf%81%ce%b1%cf%80%ce%b5%ce%af%ce%b1-%ce%b6%ce%b5%cf%85%ce%b3%ce%b1%cf%81%ce%b9%cf%8e%ce%bd/ )
Σε άλλες περιπτώσεις η παραβίαση αφορά στη μορφή της σχέσης που έχει ένας γονέας με το παιδί του, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που το παιδί μετατρέπεται σε συναισθηματικό σύντροφο ενός εκ των δυο γονέων είτε γιατί ο άλλος απουσιάζει φυσικά είτε γιατί απουσιάζει συναισθηματικά. Σ ε αυτή τη περίπτωση θα λέγαμε πως υπάρχει μια μορφή “συναισθηματικής αιμομιξίας”.
Η συναισθηματική αιμομιξία είναι επίσης μια συνθήκη που μπορεί να δημιουργήσει σοβαρούς κινδύνους για την ψυχική υγεία του παιδιού και συνακόλουθα την ψυχική και συναισθηματική ωριμότητα που αυτό θα έχει ως ενήλικας, ακόμα και όταν απουσιάζει εντελώς η σωματική παραβίαση.
Στην «συναισθηματική αιμομιξία» ο γονέας απευθύνεται στο παιδί προκειμένου να καλύψει τις συναισθηματικές του ανάγκες, όπως είναι η ανάγκη για υποστήριξη, για συντροφικότητα ή για τρυφερότητα ή συχνά για “συντροφιά” σε ένα χρόνιο και άλυτο πένθος. Επίσης ο γονέας που “χρησιμοποιεί” ουσιαστικά το παιδί ως σύντροφο μοιράζεται τις δυσκολίες ή τα προβλήματά του με αυτό , δίχως να συνειδητοποιεί και να λαμβάνει υπόψη του το ψυχικό φορτίο που του εναποθέτει.
Αυτή η συνθήκη περιορίζει ουσιαστικά τον ψυχικό χώρο του παιδιού και το εμποδίζει να βιώσει με φυσικό τρόπο τις μεταβάσεις που συνδέονται με τις αναπτυξιακές φάσεις ή το “πιέζει” ώστε οι μεταβάσεις να συμβούν πρόωρα, π.χ. ένα παιδί γίνεται πρόωρα έφηβος/η/@ ή ενήλικας/η@.
Παρά το γεγονός ότι στις πιο πολλές φορές η μετατροπή ενός παιδιού σε γονέα του προκαλεί μια σειρά από ψυχικές δυσκολίες, ενδέχεται αυτή συνθήκη να λειτουργήσει και αντίστροφα, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που πολιτισμικά είναι νομιμοποιημένο το παιδί να αναλαμβάνει πρώιμα την ευθύνη για την υποστήριξη ενός ή και περισσοτέρων μελών μιας οικογένειας. Έτσι ένα παιδί-γονέας μπορεί ν αναπτύξει ανθεκτικότητα και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων ή να ανταπεξέρχεται σε δύσκολες συνθήκες, αλλά ωστόσο αυτό αποτελεί μια εξαίρεση.
Το παιδί – γονέας ή αλλιώς το «γονεΐκό παιδί» εκπαιδεύεται, σε κάθε περίπτωση και ανεξάρτητα από τις συνθήκες που το οδηγούν σε αυτή τη θέση, ασυνείδητα στο να ανταποκρίνεται αυτόματα, και δίχως να το επιλέγει, στη φροντίδα των άλλων, παραμελώντας τις δικές του ανάγκες και μαθαίνοντας να μην διεκδικεί.
Αυτό που είναι σημαντικό να κατανοήσουμε είναι ότι καθώς τα παιδιά έχουν την αναγκη να γίνουν αποδεκτά από τους ενήλικες φροντιστές τους, δεν μπορούν να αρνηθούν την προσκληση που τους απευθύνεται, ούτε έχουν τις δεξιότητες να κατανοήσουν ότι σε αυτή τη θέση οι δικές τους ανάγκες δεν βρίσκονται στο προσκήνιο. Έτσι καθώς η γονεοποίηση είναι συνδεδεμένη με μια συναισθηματική συγχώνευση και τα παιδιά δυσκολεύονται, καθώς μεγαλώνουν, να διαφοροποιηθούν και να διαμορφώσουν τη δική τους ταυτότητα, να ορίσουν δηλαδή τις προτεραιότητες, τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους με ένα ώριμο τρόπο που θα επιτρέπει τη δημιουργία ισότιμων διαπροσωπικών σχέσεων. (διαβάστε εδώ για τις διαπροσωπικές σχέσεις: https://synixiseis.gr/2021/01/09/%ce%ad%ce%bd%ce%b1%cf%82-%ce%b2%ce%b1%cf%83%ce%b9%ce%ba%cf%8c%cf%82-%ce%bf%ce%b4%ce%b7%ce%b3%cf%8c%cf%82-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%cf%86%cf%81%ce%bf%ce%bd%cf%84%ce%af%ce%b4%ce%b1-%cf%84/ )
Διαχωρισμός συναισθηματικής & λειτουργικής γονεοποίησης
Οι ερευνητές, Jurkovic, Jesse & Goglia το 1991, διαχώρισαν τη γονεοποίηση σε δυο τύπους, κάνοντας λόγο για τη συναισθηματική γονεοποίηση και τη λειτουργική γονεοποίηση.
Συναισθηματική γονεοποίηση
Στον πρώτο τύπο γονεοποίησης, το παιδί καλείται να ανταποκριθεί στις συναισθηματικές ανάγκες των γονέων του και συνήθως των αδερφών του ή άλλων σημαντικών προσώπων . Αυτό το είδος της γονεοποιήσης θεωρείται πιο καταστροφικό, καθώς στερεί από το παιδί το δικαίωμα να βιώσει την παιδική του ηλικία. Σε αυτόν τον ρόλο, το παιδί αδυνατεί να βιώσει και να επεξεργαστεί τις δικές του συναισθηματικές και ψυχολογικές ανάγκες και υπηρετεί μόνο αυτές των γονιών του. Το παιδί γίνεται έμπιστος του γονέα και αυτό μπορεί να συμβεί, ιδίως, όταν σε κάποιο μέλος του ζευγαριού μένει συναισθηματικά ακάλυπτο.
Ένα παράδειγμα της συναισθηματικής γονεοποίησης από το κλινικό πεδίο αποτελεί η ιστορία του Λ. Συνάντησα τον Λ. όταν ήταν 18 ετών, την περίοδο που εργαζόμουν ως οικογενειακός θεραπευτής σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο απεξάρτησης. Ο Λ. ζούσε με την οικογένειά του και οι γονείς του ήταν άρρωστοι καθώς ο ένας είχε ένα χρόνιο νόσημα και ο άλλος έπασχε από μια ψυχική διαταραχή. Ο Λ. από όσο ο ίδιος θυμόταν τον εαυτό του ανησυχούσε για το ότι κάποια στιγμή οι γονείς του θα πάθαιναν κάτι άσχημο λόγω των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν. Ανησυχούσε επίσης πολύ για το πως τα μικρότερα αδέλφια του βίωναν αυτή τη δύσκολη οικογενειακή ζωή.
Ο Λ. ανέφερε συχνά ότι εξαιτίας της ανησυχίας ή του φόβου ότι θα συμβεί κάτι κακό στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας του προσπαθούσε να μην δημιουργεί ο ίδιος επιπρόσθετα προβλήματα και ότι ένοιωθε πως το σημαντικό ήταν να είναι οι άλλοι ασφαλείς. Το αποτέλεσμα ήταν να είναι ιδιαίτερα προσαρμοστικός και να μην δίνει καμία αφορμή που θα προκαλούσε κάποια ένταση μέσα στο σπίτι. Ο Λ. έζησε έτσι μέχρι την ηλικία των 16 ετών, όταν για πρώτη φορά δοκίμασε χασίς και λίγο καιρό αργότερα άρχισε να έχει προβλήματα κοινωνικής συμπεριφοράς. Αυτή η δοκιμή ήταν στην πραγματικότητα η πρώτη φορά που επέτρεψε στον εαυτό του να έχει, με ένα μη δόκιμο τρόπο, μια εμπειρία διαφοροποίησης μέσω της οποίας μπόρεσε να εκφράσει και να εκτονώσει την πίεση που δεχόταν από την παιδική του ηλικία.
Λειτουργική γονεοποίηση
Όσον αφορά τη λειτουργική γονεοποίηση, το παιδί αναλαμβάνει τα λειτουργικά καθήκοντα της οικογένειας, προκειμένου να ανακουφίσει το γονέα από το άγχος που βιώνει καθώς δυσκολεύεται να ανταποκριθεί σε αυτά. Το παιδί, καλείται να αναλάβει την μέριμνα των υπολοίπων παιδιών ή την καθημερινή φροντίδα του σπιτιού. Κατά αυτόν τον τρόπο, οι γονείς στερούν από το παιδί τους την παιδική του ηλικία, επιβάλλοντας του / της να είναι ένας φροντιστής ενηλίκων με ελάχιστη δυνατότητα να είναι απλώς ένα παιδί.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της μορφής γονεοποίησης αποτελεί η Κ., η οποία από την ηλικία των 9 ετών προσκλήθηκε να μεγαλώσει τον μικρότερο αδελφό της, καθώς και οι δυο γονείς εργάζονταν για πολλές ώρες. Όταν η Κ. έγινε 19 ετών , και ενώ πέρασε σε ένα πανεπιστήμιο, γεγονός που η οικογένεια το υποδέχτηκε με χαρά, άρχισε να εμφανίζει μια έντονη κοινωνική φοβία η οποία δεν της επέτρεπε να μετακινηθεί από το οικογενιακό περιβάλλον και συνακόλουθα από τον ρόλο που είχε αναλάβει. Έτσι η Κ. μέσω του συμπτώματος που εμφάνισε παρέμεινε “πιστή” στον ρόλο που της είχε αποδοθεί από τους γονείς της.
Το παιδί – γονέας και οι επιπτώσεις στην ψυχική του υγεία
Μια σειρά από έρευνες έχουν καταλήξει σε σημαντικά συμπεράσματα για τις επιπτώσεις που έχει η γονεοποίηση σε ένα παιδί.
Μερικά πιθανά συμπτώματα στην παιδική ηλικία περιλαμβάνουν:
- Στρες και άγχος. Η συνεχής υπευθυνότητα πέρα από αυτό που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα παιδί μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιο άγχος.
- Σωματικά συμπτώματα. Ένα παιδί μπορεί να παραπονιέται για στομαχόπονους ή πονοκεφάλους που δεν έχουν διαγνωσμένη αιτιολογία.
- Διαταραχές στην συμπεριφορά. Μπορεί να εμφανιστούν επιθετικές συμπεριφορές, ακαδημαϊκές δυσκολίες και κοινωνικές προκλήσεις.
- Περιορισμένη ανάπτυξη. Τα παιδιά μπορεί να είναι απρόθυμα να λάβουν μέρος στις δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχουν οι συνομήλικοί τους και μπορεί να μην απολαμβάνουν καν το παιχνίδι.
Οι επιπτώσεις επίσης εμφανίζονται στην εφηβεία και ορισμένα από τα συμπτώματα είναι τα ακόλουθα:
- Αδυναμία σύνδεσης των εφήβων που έχουν υπάρξει γονείς-παιδιά με τα δικά τους συναισθήματα. Ένα παιδί- γονέας μαθαίνει να αγνοεί τα συναισθήματά του καθώς χρειάζεται να κατανοήσει και να νοιώσει κυρίως τα συναισθήματα των άλλων, προκειμένου να μπορέσει να τους φροντίσει. Έτσι αυτά τα παιδιά ενώ έχουν φτάσει στην εφηβεία δεν έχουν αναπτύξει δεξιότητες να αναγνωρίζουν και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, καθώς έχουν μάθει να θέτουν τις ανάγκες του γονέα ή κάποιου άλλου μέλους του οικογενειακού συστήματος πάνω από τις δικές τους,.
- Αυτοκατηγορία και ενοχή. Όταν ένα παιδί-γονέας βρίσκεται στην περίοδο της εφηβείας έχει την ανάγκη, όπως κάθε έφηβος/η/@ σε αυτή την περίοδο να αυτονομηθεί και να να επικυρώσει την ταυτότητά του μέσω της διαφοροποίησης και της απομάκρυνσης από το οικογενειακό περιβάλλον. Αυτή η ανάγκη συγκρούεται ωστόσο με την αναγκη να ανταποκριθεί στον δοσμένο ρόλο που του έχει αποδοθεί με αποτέλεσμα να υπάρχουν εσωτερικές συγκρούσεις αλλά και ενοχή καθώς η αυτονόμηση συνιστά μια μορφή προδοσίας των σημαντικών άλλων.
- Απώλεια παιδικής ηλικίας. Η αίσθηση ότι έχουν χάσει την παιδική τους ηλικία μπορεί να οδηγήσει στην περίοδο της εφηβείας σε συναισθήματα θυμού, κατάθλιψης ή απόσυρσης.
- Έκφραση μη λειτουργικών συμπεριφορών και acting out όπως λ.χ. χρήση ουσιών ή επιθετικές πράξεις. Οι έφηβοι μπορεί να μάθουν να αυτοθεραπεύονται σε μια προσπάθεια να αμβλύνουν τα δυσάρεστα συναισθήματα που νιώθουν. Επίσης συχνά εμφανίζουν “απρόσκλητα και δίχως λόγο” για τους ενήλικες συμπεριφορές που συνδέονται με την επιθετικότητα και βίαιες συμπεριφορές.
Επιπτώσεις της γονεοποίησης στην ενήλικη ζωή.
Μια βασική επίπτωση, όπως αναφέραμε ενδέχεται να είναι η δημιουργία ανισότιμων σχέσεων στις οποίες το παιδί-γονέας ως ενήλικας μεταφέρει στοιχεία και συναισθήματα από τη σχέση που είχε με τους σημαντικούς άλλους ως παιδί-γονέας. Καθώς ως παιδί δεν έχει ζήσει μια ασφαλή σχέση και μια ασφαλή προσκόλληση, που θα του έδινε τη δυνατότητα να νοιώσει συναισθηματική ασφάλεια και την αίσθηση ότι είναι σημαντικό, υπάρχει ο κίνδυνος να μην μπορεί να εμπιστευτεί τους άλλους ότι θα σχετιστούν μαζί του δίχως να τον παραβιάσουν.
Έτσι μπορεί να δυσκολεύεται να δημιουργήσει στενές σχέσεις ή να αναπαράγει το ρόλο του/της φροντιστή/τριας μέσα σε μια σχέση παραμελώντας τις δικές του/της ανάγκες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να νοιώθει ότι οι άλλοι δεν σέβονται τον προσωπικό του χώρο, τον οποίο ο ίδιος αρχικά παραβιάζει καθώς δεν τον προσδιορίζει με σαφήνεια.
Μορφές γονεοποίησης
Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω το φαινόμενο μπορεί να εμφανιστεί με διάφορες μορφές ανάλογα με τις συνθήκες που δημιουργείται
Οι βασικές μορφές είναι οι ακόλουθες: «παιδί – γονέας», «παιδί – φίλος», «παιδί – σύντροφος».
Το παιδί – γονέας
Το παιδί-γονέας μπορεί να αναλαμβάνει ρόλους που συνδέονται με την καθημερινή ζωή της οικογένειας όπως το να φροντίζει το σπίτι ή τα αδέλφια του. Συχνά επίσης οι ενήλικες το εμπλέκουν σε τριγωνοποιήσεις αναθέτοντας του το ρόλο του διαμεσολαβητή ανάμεσε στις συγκρούσεις του ζευγαριού ή μοιράζονται μαζί του μυστικά και συναισθήματα που αφορούν τα άλλα μέλη της οικογένειας.
Το παιδί – σύζυγος
Αναφερθήκαμε στο φαινόμενο της συναισθηματικής αιμομιξίας, στο οποίο ένας γονιός μπορεί να αξιοποιήσει το παιδί ως ένα συναισθηματικό σύντροφο ή ως ένα στενό φίλο. Το παιδί-σύζυγος υποδέχεται ως σύντροφος τις ανάγκες του γονιού που του έχει αναθέσει αυτό το ρόλο και δυσκολεύεται να διεκδικήσει συναισθηματικό χώρο για την έκφραση των δικών του συναισθηματικών αναγκών, δίχως οι γονείς να συνειδητοποιούν ότι αυτό συνιστά μια μορφή συναισθηματικής εγκατάλειψης.
Το παιδί – φίλος
Το παιδί- φίλος είναι εκείνο που οι γονείς θα το αντιμετωπίσουν με μια ισοτιμία που είναι αναντίστοιχη με την αναπτυξιακή του φάση. Έτσι το παιδί αντιμετωπίζεται ισότιμα από τους γονείς τους χωρίς να υφίσταται ιεραρχία στους ρόλους τους και μπορεί να συμμετέχει στην επίλυση των οικογενειακών προβλημάτων, ή να συντροφεύει τους γονείς στα hobby και τις δραστηριότητές τους κ.α. .
Και οι τρεις μορφές συνιστούν μια παραβίαση των οικογενειακών ορίων και συχνά συνυπάρχουν ή εμπλέκονται η μια με την άλλη.