Αφηγηματική βιογραφία
G. Rosenthal : ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ
Η μεθοδολογική απόφαση να ζητώ από τους πληροφορητές να μου αφηγηθούν ολόκληρη την ιστορία της ζωής τους, ανεξάρτητα από το συγκεκριμένο κάθε φορά ερευνητικό ερώτημα, βασίζεται σε θεμελιώδεις θεωρητικές παραδοχές. Όπου ασχολούμαστε με ερωτήματα της κοινωνικής επιστήμης ή της ιστορίας που σχετίζονται με κοινωνικά φαινόμενα, τα οποία συνδέονται με τις εμπειρίες των ανθρώπων και έχουν γι’ αυτούς βιογραφική σημασία, οι εν λόγω παραδοχές μάς κατευθύνουν στο να ερμηνεύσουμε τη σημασία των φαινομένων αυτών στο συνολικό πλαίσιο της βιογραφίας. Οι παραδοχές αυτές είναι οι εξής:
- Προκειμένου να κατανοήσουμε και να εξηγήσουμε κοινωνικά και ψυχολογικά φαινόμενα χρειάζεται να ανακατασκευάσουμε τη γένεσή τους – δηλαδή τη διαδικασία της δημιουργίας, της αναπαραγωγής και του μετασχηματισμού τους.
- . Προκειμένου να κατανοήσουμε και να εξηγήσουμε τις δράσεις των ανθρώπων είναι απαραίτητο να εξετάσουμε τόσο την υποκειμενική οπτική των δρώντων προσώπων όσο και τις διαδρομές της δράσης. Θέλουμε να μάθουμε τι βίωσαν, τι σημασία έδωσαν στις δράσεις τους εκείνη την εποχή, τι σημασία τους αποδίδουν σήμερα, και σε ποιο βιογραφικά συγκροτημένο πλαίσιο τοποθετούν τις εμπειρίες τους.
- Προκειμένου να κατανοήσουμε και να εξηγήσουμε τις δηλώσεις ενός πληροφορητή/βιογράφου σχετικά με συγκεκριμένα θέματα και εμπειρίες στο παρελθόν του, είναι απαραίτητο να τις ερμηνεύσουμε ως τμήμα του συνολικού πλαισίου της τωρινής ζωής του και της παροντικής και μελλοντικής του οπτικής που προκύπτει από αυτό.
Συνεπώς στη βιογραφική έρευνα εξετάζουμε τις εμπειρίες που προηγούνται και έπονται του υπό συζήτηση φαινομένου και τη σειρά με την οποία συνέβησαν. Στόχος είναι να ανακατασκευαστούν τα κοινωνικά φαινόμενα σε σχέση με τη διαδικασία παραγωγής τους. Αυτό ισχύει τόσο για τις διαδικασίες δημιουργίας και αναπαραγωγής καθιερωμένων δομών όσο και για τις διαδικασίες μετασχηματισμού τους. Όταν ανακατασκευάζεται το παρελθόν (η ιστορία ζωής), που παρουσιάζεται στο παρόν μιας εξιστόρησης της ζωής (η αφήγηση ζωής), πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η παρουσίαση των παρελθόντων γεγονότων έχει προσδιοριστεί από το παρόν της αφήγησης. Το παρόν του βιογράφου καθορίζει την οπτική του για το παρελθόν και παράγει κατά περιόδους ένα συγκεκριμένο παρελθόν.
Η παροντική οπτική διέπει την επιλογή των αναμνήσεων, τη χρονολογική και θεματική σύνδεση των αναμνήσεων και τον τύπο της αναπαράστασης των ανακαλούμενων στη μνήμη εμπειριών. Αυτό σημαίνει ότι κατά τη διαδρομή του βίου, που περιλαμβάνει τα δικά της βιογραφικά σημεία καμπής, –δηλαδή ερμηνευτικές στιγμές (Fischer, 1978) που οδηγούν σε μια επανερμηνεία του παρελθόντος και του παρόντος, καθώς και του μέλλοντος–, νέα ανακληθέντα στη μνήμη παρελθόντα αναδύονται σε κάθε φάση. Αυτή η συγκρότηση του παρελθόντος μέσα από το παρόν δεν θα πρέπει ωστόσο να κατανοηθεί σαν μια κατασκευή ξέχωρη από το αντίστοιχο βιωμένο παρελθόν. Αντιθέτως, οι αφηγήσεις που βασίζονται στην ανάμνηση βιωμένων γεγονότων προσδιορίζονται και από τις εμπειρίες του παρελθόντος (Rosenthal, 1995).
Συνεπώς, οι αφηγήσεις των βιωμένων γεγονότων παραπέμπουν ταυτόχρονα τόσο στην τωρινή ζωή όσο και στην εμπειρία του παρελθόντος. Όπως ακριβώς το παρελθόν συγκροτείται μέσα από το παρόν και το προσδοκώμενο μέλλον, έτσι και το παρόν απορρέει από το παρελθόν και το μέλλον. Με αυτόν τον τρόπο οι βιογραφικές αφηγήσεις παρέχουν πληροφορίες για το παρόν του αφηγητή καθώς επίσης για το παρελθόν του αλλά και τις προοπτικές του για το μέλλον.
Οι θεωρητικές παραδοχές που αναπτύχθηκαν παραπάνω εγείρουν συγκεκριμένες αξιώσεις ως προς τη συλλογή δεδομένων και τις μεθόδους ανάλυσής τους:
1. την αξίωση να είναι τέτοιες ώστε να επιτρέπουν τη γνωστική πρόσβαση στη γένεση της ιστορίας ζωής και στη διαδοχικότητα που χαρακτηρίζει τη μορφή της,
2. να ευνοούν την προσέγγιση των διαδρομών της δράσης και των εμπειριών, και όχι μόνο των παροντικών ερμηνειών των συμμετεχόντων στην έρευνα· και
3. να επιτρέπουν την ανακατασκευή των παροντικών οπτικών –και την εξέταση της διαφοράς ανάμεσα σε αυτές τις παροντικές οπτικές– και των οπτικών που υιοθετήθηκαν κατά το παρελθόν. Ακολούθως, θα παρουσιάσω το εργαλείο της βιογραφικής-αφηγηματικής συνέντευξης και στη συνέχεια θα συζητήσω τη μέθοδο της ανακατασκευής βιογραφικής περίπτωσης, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα μια συγκεκριμένη μελέτη περίπτωσης
διαβάστε ολόκληρο κέφαλαιο που αναφέρεται στην αφηγηματική βιογραφία εδώ: Η βιογραφική έρευνα