Ο θυμός ως έκφραση του άγχους

Κοινοποίηση

Ο θυμός ως έκφραση του άγχους

δημοσίευση από Νατάσσα Παπαδοπούλου, ψυχολόγος

Ένα παράδειγμα πώς ο θυμός μετατρέπεται σε άγχος

Ο θυμός ως έκφραση του άγχους

Ο Ν. ένας άντρας 52 ετών αναφέρει ότι συχνά γίνεται επιθετικός στις σχέσεις του με άλλους ανθρώπους , δίχως να μπορεί να αντιληφθεί την αιτία  των ξεσπασμάτων του. Η προσπάθεια  που γίνεται είναι να κατανοήσει  ότι ο θυμός του δεν είναι μια προσπάθεια να θέσει όρια σε συμπεριφορές  που νοιώθει ότι τον παραβιάζουν  αλλά πολύ περισσότερο ένα μέσο να αποφορτίσει την ένταση  και το άγχος  που “κουβαλάει” μέσα του από  διάφορες  συνθήκες, οι οποίες είναι ανεξάρτητες από τις σχέσεις στις οποίες  εκφράζεται ο θυμός.
Ο τρόπος που εκφράζει ο Ν.  το θυμό του μπορεί να περιγραφεί ως το φαινόμενο της χύτρας, στο οποίο  ο συσσωρεμένος ατμός αναζητά μια διέξοδο διαφυγής από το  βάρος που προκαλεί το βίωμα άλλων συναισθημάτων όπως είναι λ.χ. η λύπη, ο φόβος ή το άγχος. Στο άρθρο που ακολουθεί, το οποίο  έχει μεταφραστεί  από το https://www.psychologytoday.com/intl/blog/evolution-the-self/202211/why-anger-is-nothing-more-repressed-anxiety?fbclid=IwAR0HWqEm81Ud8Sdxu3ZSyP4Ns2XBil4O2sicUV4oXAWNjohYeLn_97Aas-Y
προτείνεται  να μελετήσουμε τη σχέση του θυμού με  το άγχος.

Ο θυμός γίνεται καλύτερα αντιληπτός παραδόξως ως μια «επιθετική άμυνα» κατά του άγχους.

Οι ειδικοί έχουν συχνά υποτιμήσει τους κρίσιμους δεσμούς μεταξύ θυμού και άγχους. Αλλά όσο αντιφατικό κι αν φαίνεται, από πολλές απόψεις, το άγχος και ο θυμός είναι οι δύο όψεις του ίδιου συναισθηματικού νομίσματος.
Ως αντίδραση σε κάποια αντιληπτή απειλή, είναι και τα δύο, όπως σημειώνει η Kaitlin Vogel, συγγενείς καταστάσεις «αναδυόμενης ανησυχίας».
Αυτό το άρθρο θα σκιαγραφήσει εν συντομία (1) πώς τα δύο συναισθήματα συνδέονται στενά, (2) πώς ο θυμός αναδύεται για να «σώσει» ένα άτομο από το πολύ πιο δυσάρεστο άγχος και (3) ποιες μέθοδοι αυτοβοήθειας έχουν βοηθήσει τα άτομα να αποφύγουν τα σοβαρά μειονεκτήματα της αντικατάστασης του νευρικού άγχους με τον επιθετικό θυμό.
  Όλα ξεκινούν με διαταραχές στο νευρικό σύστημα ενός ατόμου. Κάτι συμβαίνει και υποσυνείδητα, το άτομο θυμάται κάτι ενοχλητικό που συνέβη στο παρελθόν -είτε από την παιδική του ηλικία ή/και μόλις την τελευταία μισή ώρα. Και σχεδόν αμέσως, καταλαμβάνεται από μια αντίδραση πάλης ή φυγής. Στο βαθμό που κινητοποιούνται τα έμφυτα ένστικτα επιβίωσης, καταλαμβάνεται από άγχος.
  Χρησιμοποιείται εδώ ο όρος άγχος και όχι φόβος, διότι στην παρούσα στιγμή δεν υπάρχει σαφής και άμεσος κίνδυνος. Είναι απολύτως ασφαλείς. Κανένα λιοντάρι που βρυχάται, καμία τίγρης, κανένας μανιακός 2 μέτρων δεν ορμάει προς το μέρος των ατόμων. Ούτε απειλούνται με εγκατάλειψη – τρομακτικά αφημένα μόνα τους χωρίς τους φυσικούς, διανοητικούς ή συναισθηματικούς πόρους για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά το περιβάλλον τους.
  Παρ’ όλα αυτά, ανεξάρτητα από το αν το συνειδητοποιούν, βαθιά μέσα τους, σίγουρα έτσι αισθάνονται.

Θυμός και άγχος: ομοιότητες και διαφορές

Υποκείμενοι σε μια αισθητή απειλή, οι άνθρωποι δεν μπορούν παρά να αισθάνονται εκτός ελέγχου. Και σε τέτοιες περιπτώσεις, είμαστε όλοι καλωδιωμένοι να παράγουμε αδρεναλίνη, το κύριο νευροχημικό στοιχείο που εκκρίνεται σε καταστάσεις πάλης ή φυγής. Έτσι, δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ο θυμός έχει χαρακτηριστεί ως «άγχος με χημική κλωτσιά» -ή ακόμη και «υπέρ τροφοδοτούμενο άγχος».
Δηλαδή, οργανικά, αυτό το έντονο συναίσθημα εκδηλώνεται όταν είμαστε υποχρεωμένοι να εντείνουμε τις προσπάθειές μας για να αποκαταστήσουμε τη σωματική και συναισθηματική ισορροπία (ή ομοιόσταση) που έχει χαθεί. Και ειλικρινά, οι περισσότεροι άνθρωποι θα προτιμούσαν να «μεταλλάσσουν» το άγχος τους σε θυμό, τουλάχιστον ο θυμός δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι ανακτούμε τον έλεγχο της περίστασης που τόσο μας ανησυχεί.
Επιπλέον, και μόνο η σκέψη της απειλής τη μεγεθύνει. Έτσι, οι ίδιες οι σκέψεις προκαλούν -και αυξάνουν- την παραγωγή αδρεναλίνης.
Αν δεν μπορέσουμε να μετατοπιστούμε από τον μέσο εγκέφαλό μας (το αντανακλαστικό μας κέντρο επιβίωσης – αλλιώς γνωστό ως συμπαθητικός κλάδος του πνευμονογαστρικού μας νευρικού συστήματος) στον νεοφλοιώδη εγκέφαλό μας (το πιο εξελιγμένο κέντρο ορθολογικής σκέψης – νευρολογικά ταυτοποιημένο ως κοιλιακή πνευμονογαστρική μας κατάσταση), θα περιέλθουμε κυκλικά σε έναν αγχωτικό-επιδεινούμενο πανικό. Ή, αν αυτό είναι πιο σύμφωνο με τον γενετικό ή περιβαλλοντικό μας προγραμματισμό, εκδικητικό θυμό.
Επιπλέον, είτε βρισκόμαστε στη δίνη του άγχους είτε του θυμού, ο υποκείμενος ψυχολογικός πόνος που υπομένουμε, μπορεί να συσχετιστεί με σωματικό πόνο. Ο David Hanscom, M.D., επισημαίνει ότι είναι οι ανησυχητικές πεποιθήσεις μας για την πραγματικότητα που δημιουργούν την ίδια φυσιολογική αντίδραση με τις σωματικές απειλές.
Στην πραγματικότητα, ο χρόνιος πόνος και άλλες σωματικές παθήσεις και ασθένειες μπορούν να κατανοηθούν ως αποτέλεσμα ή ως συμβολή ανεπίλυτων (και συνεπώς επίμονων) στρεσογόνων συναισθημάτων. Συνήθως «επιτίθενται» εκ των έσω από στεροειδείς ορμόνες όπως η κορτιζόλη και, τελικά, το σώμα πρέπει να υποκύψει στην επιβλαβή επίδρασή τους.

Ο θυμός ως ο διπρόσωπος “σωτήρας” του άγχους

Ο θυμός μπορεί να εκτιμηθεί καλύτερα ως μια ψευδο-λύση για την ντροπή που τόσο συχνά συνοδεύει το άγχος. Αν και μπορεί να κρύψει το υποκείμενο άγχος, ποτέ δεν το εξαφανίζει πραγματικά. Και η τεράστια προσπάθεια που δαπανάται για την κάλυψη ανεπιθύμητων συναισθημάτων συνεπάγεται ανεπιθύμητες νευρολογικές επιπτώσεις.
Είναι κάτι σαν να σας πιέζει κάποιος με το “πληρώστε τώρα”, όχι εξορίζοντας το βασανιστικό σας άγχος αλλά αντιμετωπίζοντάς το εποικοδομητικά, ή “πληρώστε αργότερα”, θάβοντας αυτοπροστατευτικά το άγχος μέσω εκδικητικού θυμού. Εμμέσως, εξηγεί επίσης γιατί ο θυμός -μαζί με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, μια εναλλακτική οδό για την αποφυγή του άγχους- είναι τόσο εθιστικά, δύσκολα θεραπεύσιμα συναισθήματα.
Και αναμφίβολα, είναι αδύνατο να επεξεργαστείτε το στρεσογόνο ριζικό συναίσθημα του άγχους όταν δεν μπορείτε πλέον να έχετε πρόσβαση σε αυτό.
  Και πάλι, όπως το περιγράφει ο Hanscom, στον θυμό:
«Η παροχή αίματος στο νεοφλοιό … μετατοπίζεται σε χαμηλότερα μέρη του νευρικού συστήματος [για να σας προετοιμάσει να δώσετε μάχη με τον υποτιθέμενο εχθρό]. Εκτοξεύετε επίσης φλεγμονώδεις πρωτεΐνες που ονομάζονται κυτταροκίνες, οι οποίες ερεθίζουν άμεσα και ευαισθητοποιούν τον εγκέφαλό σας. Είστε αποσυνδεδεμένοι και είναι αδύνατο να σκεφτείτε καθαρά. Χάνετε την επίγνωση των αναγκών των γύρω σας, γεγονός που είναι ένα βήμα προς την βίαιη συμπεριφορά.»
  Ο λόγος που ο θυμός συνδέεται με την κακοποίηση είναι ότι όταν έχετε αξιολογήσει κάποιον ως άδικο, αποδίδοντάς του βίαιη συμπεριφορά, αισθάνεστε απόλυτα δικαιολογημένοι να τον τιμωρήσετε.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, ωστόσο, στην πραγματικότητα, δεν έχουν κάνει τίποτα που να αξίζει την εχθρότητά σας. Απλώς, το να τους κατηγορείτε σας επιτρέπει τη μετάβαση από το άγχος και την αυτοαμφισβήτηση στην πιο άνετη, ανώτερη θέση για αγανάκτηση.
Και αναμφισβήτητα, η αίσθηση ηθικής ανωτερότητας είναι πολύ καλύτερη από το άγχος που νιώθατε λίγο νωρίτερα. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι άνθρωποι μεταπηδούν από το άγχος στον θυμό τόσο αστραπιαία, ώστε δεν χρειάζεται ποτέ να βιώσουν το πιο οδυνηρό συναίσθημα.
Παρόλα αυτά, αυτό που είναι μια ευπρόσδεκτη ανακούφιση καταλήγει να είναι επαχθές -ή αποξενωτικό- για όσους πέφτουν θύματα των ατίθασων ξεσπασμάτων σας. Ο θυμός σας είναι προσβλητικός γι’ αυτούς, παρά το γεγονός ότι είναι (από τη δική σας συναισθηματικά τραυματισμένη οπτική γωνία) αμυντικός, αφού, σε αυτή την έντονα φορτισμένη κατάσταση, θεωρείτε τον εαυτό σας ως το θύμα.
Συνοψίζοντας, ο θυμός μπορεί να είναι αποτελεσματικός ως βραχυπρόθεσμη λύση για την «εξουδετέρωση» του άγχους, αλλά μακροπρόθεσμα γυρίζει μπούμερανγκ, προκαλώντας συνήθως τόσο πόνο σε εσάς όσο και στους άλλους. Μπορεί να υπονομεύσει ή ακόμα και να καταστρέψει τις σχέσεις σας και να κορυφωθεί με καταστροφικές συνέπειες σε σχεδόν κάθε πτυχή της ύπαρξής σας.
Από όλα τα συναισθηματικά εμπόδια που βάζει κάποιος στον εαυτό του, τίποτα δεν συγκρίνεται απόλυτα με τη μειωμένη κρίση και την παρορμητική, απερίσκεπτη συμπεριφορά που συνήθως συνδέεται με την τακτική αξιοποίηση του θυμού για να ξεφύγετε από πιο δυσάρεστα συναισθήματα.

Αντιμετώπιση ή “αποδιοργάνωση” του άγχους-προστασία του θυμού

Απορυθμίζοντας, λοιπόν, μια ποικιλία μεθόδων που έχουν καταφέρει να παρατείνουν την πολύ σύντομη έκρηξη ενός ατόμου, διευκρινίζεται πως για να είναι επιτυχείς αυτές οι μέθοδοι, τα άτομα πρέπει να είναι πρόθυμα να αναλάβουν πλήρως την ευθύνη για τον θυμό τους και να έχουν επαρκή κίνητρα για να δεσμευτούν σε αυτές τις προσεγγίσεις αυτοβοήθειας.
Κάποια αντίσταση είναι αναμενόμενη, αφού μέχρι τώρα ο θυμός τους τούς παρείχε μια αίσθηση ελέγχου και ενδυνάμωσης που γενικά δεν είναι πολύ πρόθυμοι να αφήσουν τα άτομα.
Επιπλέον, αυτές οι τεχνικές  πρέπει γενικά να επαναληφθούν πολλές φορές για να πιάσουν τόπο. Και σε πολλές περιπτώσεις, σημαντική βελτίωση είναι εφικτή μόνο με τη βοήθεια ενός επαγγελματία με μεγάλη εμπειρία στη θεραπεία ανεπίλυτων τραυμάτων.

Τρόποι αναγνώρισης του θυμού και του άγχους

  • Μάθετε τρόπους για να ηρεμήσετε και να χαλαρώσετε εν μέσω εσωτερικής ταραχής. Και ξεκινήστε επιβραδύνοντας την αναπνοή σας. Η ανάπτυξη δεξιοτήτων ηρεμίας είναι απαραίτητη αν θέλετε να σκέφτεστε πιο ορθολογικά.
  • Γίνετε πιο προσεκτικοί. Επανεστιάστε την προσοχή σας σε ό,τι συμβαίνει μέσα και γύρω σας. Και αυτό περιλαμβάνει την προσοχή στα αξιοθέατα, τους ήχους, τις μυρωδιές, τις απτικές αισθήσεις – οτιδήποτε θα σταματήσει την αντιπαραγωγική φλυαρία.
  • Ασκηθείτε ή ασχοληθείτε με σωματική δραστηριότητα. Εκτός του ότι είναι ένας αντιπερισπασμός, η εστίαση στη σωματική κίνηση μπορεί να βοηθήσει στη μετρίαση ή την εξάντληση της νευρικότητας που τροφοδοτεί το θυμό σας.
  • Μην επιτρέπετε στον εαυτό σας να δράσει προτού σκεφτείτε τις επιπτώσεις. Ρωτήστε τον εαυτό σας αν η τόσο δελεαστική πράξη σας είναι πιθανό να κάνει τα πράγματα καλύτερα – ή πολύ χειρότερα. Αν δεν είστε έτοιμοι να απευθυνθείτε ειρηνικά στον άλλον για την απογοήτευσή σας, εξηγήστε το διπλωματικά και (προσωρινά) αποχωρήστε από εκεί.
  • Αντικαταστήστε τις παγιωμένες αρνητικές συνήθειες της άρνησης, της κατηγορίας και της απόρριψης με τις λυτρωτικές ιδιότητες της επίγνωσης, της συμπόνιας, της συγχώρεσης, της ευγνωμοσύνης, της αποδοχής και της αγάπης (που συνδέεται με την ανταμείβοντας, κοινωνικά συνδετική χημική ουσία ωκυτοκίνη). Δυστυχώς, αυτό είναι πολύ πιο εύκολο να το πείτε παρά να το κάνετε. Αλλά και πάλι, είναι θέμα κινήτρων, καθώς και καλλιέργειας μεγαλύτερης αυτοπειθαρχίας. Και υπάρχουν πολυάριθμα άρθρα προσβάσιμα στο Διαδίκτυο που μπορούν να σας καθοδηγήσουν εδώ.
  • Επαναξιολογήστε την αυτοπροστατευτική σας απαισιοδοξία ή την κυνική σας στάση. Πρέπει να διερευνήσετε, και στη συνέχεια να διορθώσετε, τις αρνητικά διαστρεβλωμένες, υπερβολικές ή υπεργενικευμένες πεποιθήσεις που μπορεί να προέρχονται από πρώιμα τραύματα. Η εξέταση αυτή πρέπει να περιλαμβάνει την προθυμία να λάβετε υπόψη σας άλλες, πιο λογικές ή φιλανθρωπικές ερμηνείες των όσων σας συνέβησαν.
  • Γίνετε πιο προσανατολισμένοι στη λύση. Ο θυμός σας κρατάει αμυντικά επικεντρωμένους στο πώς οι άλλοι δημιούργησαν τα προβλήματά σας. Αντ’ αυτού, εστιάστε εκ νέου στο τι μπορείτε να κάνετε για να τα λύσετε.
    διαβάστε επίσης σχετικά με το άγχος:
    https://synixiseis.gr/2022/06/25/%cf%84%ce%bf-%ce%ac%ce%b3%cf%87%ce%bf%cf%82-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%b1%ce%b2%ce%b5%ce%b2%ce%b1%ce%b9%cf%8c%cf%84%ce%b7%cf%84%ce%b1%cf%82/
Κοινοποίηση

Ρωτήστε μας ότι σας ενδιαφέρει συμπληρώνοντας την παρακάτω φόρμα

Κλείστε ραντεβού

Συμπληρώστε την παρακάτω φόρμα για να κλείσετε ραντεβού: