Το παράθυρο Johari

Το παράθυρο Johari

Το παράθυρο Johari είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο αυτογνωσίας και αυτεπίγνωσης. Η ονομασία του προέρχεται από τους ανθρώπους που το επινόησαν το 1955,  τους ψυχολόγους Joseph Lufft και Ηarry Ingam, . Το παράθυρο Johari είναι  ένα χρήσιμο εργαλείο, το οποίο μπορεί να μας βοηθήσει να αναπτύξουμε τις διαπροσωπικές μας σχέσεις τόσο στην προσωπική, όσο και στην εργασιακή μας ζωή. Αυτό το εργαλείο μας βοηθάει να συνειδητοποιήσουμε γνωστές και άγνωστες πλευρές του εαυτού μας. Δίνει έμφαση σε σημαντικές δεξιότητες όπως η συμπεριφορά, η ενσυναίσθηση, η ομαδική συνεργασία και η γενικότερη προσωπική ανάπτυξη.

Όπως φαίνεται και στο σχήμα παρακάτω, το παράθυρο Johari χωρίζεται σε τέσσερα διακριτά τεταρτημόρια. Στο οριζόντιο επίπεδο ανάγνωσης του παράθυρου Johari υπάρχει η κλίμακα «Γνωστό σε εμάς» / «Άγνωστο σε εμάς» και στο κάθετο επίπεδο η κλίμακα «Γνωστό στους άλλους» / «Άγνωστο στους άλλους». Με βάση τον διαχωρισμό ανά κλίμακα, κάθε τεταρτημόριο αντιπροσωπεύει μια ξεχωριστή περιοχή.

Σκοπός αυτού του εργαλείου είναι να βοηθήσει τους ανθρώπους να επεκτείνουν την «ανοικτή περιοχή», μικραίνοντας την τυφλή και την κρυμμένη περιοχή, επιτρέποντας την όσο το δυνατό καλύτερη και αποτελεσματικότερη την επικοινωνία τους με τους άλλους ανθρώπους.

Όσο μεγαλύτερο μέρος του εαυτού μας βρίσκεται στην ανοικτή περιοχή τόσο καλύτερα λειτουργούμε, η συνεργασία με άλλα άτομα διευκολύνεται,  η επικοινωνία είναι περισσότερο αποτελεσματική, και η ικανοποίηση από την ζωή αυξάνεται.

Η περιοχή που βρίσκεται στο πάνω αριστερά τεταρτημόριο ονομάζεται «ανοικτή» και ουσιαστικά περιλαμβάνει όλα τα δικά μας χαρακτηριστικά, που είναι γνωστά και σε μας και τους άλλους. Με λίγα λόγια, είναι το μέρος του εαυτού μας που οι ίδιοι αναγνωρίζουμε (αυτοεπίγνωση), αλλά ταυτόχρονα είναι γνωστό και σε ανθρώπους με τους οποίους αλληλεπιδρούμε. Θα λέγαμε ότι αυτή είναι η δημόσια εικόνα του εαυτού μας.

Ακριβώς αντίθετα είναι τα πράγματα στην «τυφλή» περιοχή. Εδώ υπάρχουν πράγματα που εμείς αδυνατούμε να δούμε για τον εαυτό μας και που θα ήταν σημαντικό να βελτιώσουμε. Το καλό είναι ότι τα βλέπουν οι άλλοι, οπότε αυτό που χρειάζεται είναι να είμαστε δεκτικοί στην ανατροφοδότηση και να επιτρέψουμε να μας μιλήσουν με ειλικρίνεια.

Στο τεταρτημόριο που βρίσκεται κάτω αριστερά, είναι η «κρυφή» περιοχή, στην οποία προσπαθούμε να κρατήσουμε για τον εαυτό μας πράγματα που δεν είναι εκ πρώτης όψεως φανερά ή γνωστά στους άλλους.

Η περιοχή αυτή περιέχει συναισθήματα, αδυναμίες, φόβους και προσωπικές εμπειρίες που συνειδητά και σκόπιμα επιθυμούμε να μην βγάζουμε στο φως. Μια ουσιαστική, ωστόσο, προσπάθεια για αυτό-βελτίωση είναι σημαντικό να περιλαμβάνει τη θέλησή μας να μοιραζόμαστε τέτοια ζητήματα και να κάνουμε μια ειλικρινή συζήτηση με όσους θεωρούμε ότι είναι σημαντικοί για εμάς.

Κάτω δεξιά βρίσκεται η «άγνωστη» περιοχή, με χαρακτηριστικά μας που δεν τα γνωρίζουμε ούτε εμείς ούτε οι άλλοι.

Ουσιαστικά, πρόκειται για το άγνωστο μέρος του εαυτού μας, υποσυνείδητες εμπειρίες και συναισθήματα, που ενεργοποιούνται δυσκολότερα, π.χ. μέσω ενός αιφνιδιαστικού γεγονότος, θεραπείας από ειδικό κτλ.

Συνεπώς ο εαυτός μας χωρίζεται σε τέσσερις περιοχές στο Παράθυρο Johari:

• Ανοικτή (γνωστή σε εμάς, γνωστή στους άλλους)
• Κρυφή (γνωστή σε εμάς, άγνωστη στους άλλους)
• Τυφλή (άγνωστη σε εμάς, γνωστή στους άλλους)
• Άγνωστη (άγνωστη σε εμάς, άγνωστη στους άλλους).

Βασικός στόχος είναι το άτομο ως μέλος της ομάδας να μεγαλώσει την ανοιχτή και δημόσια περιοχή του εαυτού του, μειώνοντας ταυτόχρονα τον χώρο που καταλαμβάνουν η τυφλή και κρυμμένη περιοχή.

Ο Ανοικτός Εαυτός : Είναι το δημόσιο μέρος του εαυτού μας, εκείνο που μπορούμε να δούμε τόσο εμείς όσο και οι άλλοι.

Περιλαμβάνει όλα αυτά που αποκαλύπτουμε και μοιραζόμαστε ελεύθερα όπως κάποιο μέρος των εμπειριών μας, της γνώσης, της γνώμης και των απόψεων μας, των συναισθημάτων μας. Επίσης τις ικανότητες μας, τις γνώσεις μας, τα προτερήματα, τα ελαττώματα, τις επιθυμίες και τα προβλήματά μας. Άνθρωποι με μεγάλη ανοικτή περιοχή έχουν σημαντικό βαθμό αυτεπίγνωσης, καθαρή σκέψη, αυτοπεποίθηση και αυθεντικότητα. Νιώθουν άνετα με τον εαυτό τους γνωρίζοντας τα δυνατά σημεία και τις αδυναμίες τους, χαράζουν τον δικό τους δρόμο, είναι σίγουροι για τις αποφάσεις τους και σπάνια νιώθουν την ανάγκη να αποζητούν την έγκριση των άλλων.

Ο Κρυφός Εαυτός: Είναι το μέρος εκείνο του εαυτού μας που είναι ορατό σε εμάς αλλά όχι στους άλλους.

Σε αυτή την περιοχή κρατάμε πολύ προσωπικές μας πληροφορίες, όλα εκείνα που δεν είμαστε καθόλου πρόθυμοι να μοιραστούμε με άλλους, αφού μπορεί να πρόκειται για αδυναμίες, δυσλειτουργίες, φόβους, συναισθήματα, κίνητρα, φαντασιώσεις, λάθη, τρωτά σημεία, μυστικά, ενοχές, πόθους. Ωστόσο, μπορεί να περιλαμβάνει και θετικά μας χαρακτηριστικά τα οποία δεν αποκαλύπτουμε από μετριοφροσύνη ή ντροπαλότητα. Ο βαθμός εμπιστοσύνης που έχουμε σε διάφορα άτομα, μας οδηγεί να αποφασίζουμε και για το μέγεθος της πληροφορίας που είμαστε πρόθυμοι να μοιραζόμαστε μαζί τους. Εκείνος που έχει υπερμεγέθη κρυφό εαυτό τείνει να φαίνεται εσωστρεφής, κρυψίνους και μυστικοπαθής στους άλλους. Ο ίδιος όμως δεν προβληματίζεται ιδιαίτερα, έτσι μπορεί να δείχνει και απόμακρος ή χαμένος στον κόσμο του.

Ο Τυφλός Εαυτός: Είναι εκείνο το μέρος της προσωπικότητας μας που οι άλλοι βλέπουν σε εμάς, αλλά που εμείς δεν μπορούμε να δούμε.

Περιλαμβάνει στοιχεία όπως η μη λεκτική επικοινωνία, οι ιδιομορφίες μας και όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά μας που οι άλλοι μεταφράζουν διαφορετικά από εμάς. Η καλοπροαίρετη κριτική μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε πράγματα, μεταφέροντας τα έτσι από την τυφλή στην ανοικτή περιοχή.

Άνθρωποι που έχουν μεγάλη τυφλή περιοχή μπορεί να είναι ιδιαίτερα αφελείς και να δυσκολεύονται στις επαγγελματικές και κοινωνικές τους σχέσεις.

Ο Άγνωστος Εαυτός: Είναι εκείνος που ούτε εμείς, ούτε οι άλλοι γύρω μας μπορούν να δουν.

Πρόκειται για πράγματα που είναι έξω από την επίγνωση, τόσο τη δική μας όσο και των άλλων, όπως καταπιεσμένα συναισθήματα και εμπειρίες που έχουν αποθηκευτεί βαθιά στο υποσυνείδητο. Αυτά μπορεί να παραμείνουν για πάντα εκεί άγνωστα ή να τα ανακαλύψουμε κάποια στιγμή οπότε και θα εισέλθουν σε κάποια άλλη περιοχή του εαυτού μας (την κρυφή, την τυφλή ή ακόμη και την ανοικτή).Εκείνοι με δυσανάλογα μεγάλο άγνωστο εαυτό, είναι άνθρωποι που δεν έχουν αναζητήσει ποτέ την αυτογνωσία, δεν έχουν κάνει ποτέ κάποια επένδυση στην αυτοβελτίωση τους. Δυσκολεύονται στις σχέσεις τους με τους άλλους, αλλά και με τον ίδιο τους τον εαυτό και γενικά έχουν μια θολή αντίληψη του κόσμου στον οποίο ζουν.

Tο υπόλοιπο παγόβουνο: Ενώ οι πρώτοι τρεις εαυτοί είναι η κορυφή του παγόβουνου, ο άγνωστος εαυτός μας είναι το υπόλοιπο παγόβουνο. Είναι το κομμάτι που κρύβει το μεγαλύτερο μέρος της πληροφορίας για το ποιοι πραγματικά είμαστε.

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν τολμούν να βουτήξουν στα θολά και παγωμένα νερά του μυαλού τους. Ακόμα κι αν έχουν πειστεί ότι μπορεί να κρύβεται ένας θησαυρός εκεί μέσα.

Όσοι όμως το τολμούν, μετά το πρώτο σοκ, αντιλαμβάνονται ότι κι αυτό είναι μια τέχνη την οποία όσο κανείς την εξασκεί, τόσο βελτιώνεται. Και βέβαια όσο βελτιώνεται, τόσο πιο μεγάλα είναι τα οφέλη που αποκομίζει.

Τεχνικές όπως η αυτοπαρατήρηση, η ενδοσκόπηση, ο αναστοχασμός και ο διαλογισμός μπορούν να μας βοηθήσουν να γνωρίσουμε ένα σημαντικό μέρος του άγνωστου εαυτού μας, με εκπληκτικά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.

Ας δούμε αυτές τις περιοχές ή διαστάσεις του εαυτού μας πιο συγκεκριμένα:

• Αν θέλουμε να ζούμε με Σκοπό και συνεχή Θέληση για Επίτευξη Στόχων, τότε θα πρέπει να συγκεντρωθούμε στην περιοχή Arena(ο δημόσιος και ανοιχτός εαυτός μας). Όσο πιο Ανοιχτοί και Ειλικρινείς είμαστε με τις Σκέψεις μας και τα Συναισθήματα μας, τόσο θα βελτιώνεται η επικοινωνία που έχουμε με τον Εαυτό σου και τους γύρω μας. Είναι εξαιρετικά κρίσιμο να έχουμε μια ξεκάθαρη κατανόηση της Προσωπικής μας Αξίας, τι προσπαθούμε να καταφέρουμε και ποιες ικανότητες θα μας οδηγήσουν πιο γρήγορα σε αυτήν την πραγμάτωση/επίτευξη. Όταν βρισκόμαστε στην περιοχή την Δημόσια/Ανοιχτή(Arena), έχουμε Επίγνωση των Δυνατών αλλά και Αδύνατων σημείων μας. Και όχι μόνο αυτό! Όταν έχουμε αυτό το επίπεδο της Επίγνωσης, έχουμε επίσης και την δυνατότητα να δημιουργούμε το απαραίτητο Σχέδιο για να χρησιμοποιήσουμε στο έπακρο τις Δυνάμεις μας και να βελτιώσουμε ταυτόχρονα τις Αδυναμίες μας. Προσοχή: Οι περισσότεροι άνθρωποι συγκεντρώνονται στις ελλείψεις τους και τις Αδυναμίες τους, κάτι που είναι λανθασμένο. Είναι πολύ πιο εύκολο να αξιοποιήσουμε και έπειτα να βελτιώσουμε τα Δυνατά μας σημεία παρά τα αδύνατα.

Αυτό δεν σημαίνει ότι τα Αδύνατα σημεία δεν βελτιώνονται αλλά προσοχή στο που Συγκεντρώνουμε την Προσοχή μας!

• Στην δεύτερη περιοχή, Η πρόσοψη ή ο Κρυφός Εαυτός (The Facade) , είναι εκεί όπου κρύβουμε είτε συνειδητά είτε υποσυνείδητα, Σκέψεις και Συναισθήματα. Αυτό φυσικά δεν είναι κάτι απαραίτητα αρνητικό. Ωστόσο, μερικές φορές, αυτό μπορεί να γίνει καταπιεστικό σε ορισμένες περιπτώσεις, όπου η προσωπική έκφραση είναι απαραίτητη όχι μόνο για τους άλλους αλλά και για εμάς. Υπάρχουν καταστάσεις που μας πιέζουν και μας προκαλούν διαρκώς. Είναι σημαντικό να μοιραζόμαστε και να δίνουμε Ενημερότητα / Επίγνωση στους άλλους για την κατάσταση μας.
  
• Στην τρίτη περιοχή, Η «τυφλή» περιοχή (Blind Spot) , είναι που τα πράγματα γίνονται διασκεδαστικά! Αυτή η περιοχή είναι η πιο κρίσιμη για να ελαχιστοποιήσουμε, ώστε να εξασφαλίσουμε ότι έχουμε Επίγνωση των Δυνατοτήτων μας και το πως επηρεάζουν τους άλλους, ώστε να μπορέσουμε να λειτουργήσουμε στο Βέλτιστο. Τι δεν ξέρουμε για τον Εαυτό μας? Δεν είμαστε περίεργοι να μάθουμε? Ας μην φοβόμαστε να ρωτάμε την γνώμη των άλλων. Υπάρχουν πολλά πράγματα που κάνουμε και δεν ξέρουμε που μας οδηγούν. Καταλαβαίνω ότι η Κριτική πολλές φορές είναι ένα πολύ βαρύ φορτίο, για όλους μας. Υπάρχουν όμως άνθρωποι στην ζωή μας που ξέρουν καλά τι σημαίνουν κάποιες καταστάσεις για εμάς. Ίσως γιατί βιώνουν κι εκείνοι παρόμοιες καταστάσεις ή τις έχουν ξεπεράσει επιτυχώς. Το ζήτημα δεν είναι να αντιδράσουμε στην Κριτική αλλά να την αξιολογήσουμε αντικειμενικά και ψύχραιμα. Από όλους μπορούμε να μάθουμε κάτι.
  
• Η τελευταία περιοχή, Η «άγνωστη» περιοχή (The Unknown), είναι μια πολύ σημαντική περιοχή. Ο λόγος είναι ότι σχετίζεται με αυτό που ονομάζουμε Ζώνη Άνεσης. Όταν κινούμαστε στην Ζώνη Άνεσης, οι Γνωσιακές και Αναπτυξιακές ευκαιρίες που μας παρουσιάζονται είναι περιορισμένες, λόγω τους φάσματος της Προσοχής μας. Ψάχνουμε την Ασφάλεια! Είμαστε πλάσματα Συνήθειας! Και φυσικά οι Συνήθειες μας είναι απλά αναπαραστάσεις της Ζώνης Άνεσης που βρισκόμαστε.

Ένα κείμενο από τον Λεχουρίτη Γιώργο , Ψυχολόγο – Συστημικό Ψυχοθεραπευτή με υπαρξιακό προσανατολισμό.