Μια παρουσίαση για το Νόημα της ζωής, του Βίκτορα Φρανκλ
Από τον Γιώργο Λεχουρίτη, Ψυχολόγο – Συστημικό Ψυχοθεραπευτή με υπαρξιακό προσανατολισμό.
Στην υπαρξιακή θεωρητική προσέγγιση του Frankl, γνωστή ως «Λογοθεραπεία», το πρωταρχικό κίνητρο της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι η θέληση για νόημα. Με άλλα λόγια, η προσπάθεια του ανθρώπου να βρει ένα νόημα στην «πεπερασμένη» ύπαρξή του (Frankl, 1979, 1959). Κύριος στόχος της Λογοθεραπείας είναι να βοηθήσει το άτομο να αναζητήσει το νόημα της ζωής του και να το ενδυναμώσει, ώστε να ζήσει μια ζωή με νόημα και υπευθυνότητα, ανεξάρτητα από τις συνθήκες διαβίωσής του.
Ορίζουμε το νόημα ως ζωή «σε αρμονία με την πραγματική μας φύση ή τη βαθύτερη ουσία μας». Όταν νιώθουμε πως κάτι είναι σημαντικό ή ξέρουμε ότι έχει σημασία, είναι επειδή αυτό το κάτι είναι σε αρμονία με αυτό που είμαστε πραγματικά.
Η βαθύτερη ουσία είναι αυτό που μας ορίζει και βρίσκεται στον πυρήνα αυτού που μας κάνει μοναδικούς ως ανθρώπινα όντα. Αυτός ο βαθύτερος ορισμός του νοήματος βρίσκει εφαρμογή και στην προσωπική και εργασιακή ζωή μας, σε οργανισμούς και σε κοινωνίες ως σύνολο.
Το νόημα ζωής και οι διαστάσεις του (αίσθηση πληρότητας από τη ζωή, επίτευξη στόχων, ελευθερία επιλογών, θάνατος) διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο και μπορεί να διαφοροποιηθούν από τη μία χρονική στιγμή στην άλλη.
Κατά συνέπεια, το νόημα της ζωής είναι δύσκολο να προσδιοριστεί με έναν ενιαίο τρόπο.
Άλλωστε, η ίδια η «ζωή» δε σημαίνει κάτι το αόριστο αλλά αποτελεί κάτι πραγματικό και συγκεκριμένο και τα καθήκοντα που πρέπει να επιτελέσει ο άνθρωπος είναι επίσης συγκεκριμένα.
«Ζωή» σημαίνει επίσης να αναλαμβάνεις την ευθύνη να αντιμετωπίζεις σωστά τα προβλήματα που προκύπτουν στην πορεία ζωής κάθε ατόμου.
Κάποιος βιώνει νόημα ζωής, όταν ανταποκρίνεται έγκαιρα στις απαιτήσεις της κατάστασης στην οποία βρίσκεται, όταν ανακαλύπτει και αναλαμβάνει το δικό του μοναδικό και ειδικό καθήκον στη ζωή και όταν επιτρέπει στον εαυτό του να βιώσει ένα νόημα με βάση τις αξίες του, οι οποίες αποτελούν καθοριστικό παράγοντα στον τρόπο νοηματοδότησης της ζωής του (Frankl, 1973).
Σύμφωνα με την υπαρξιακή προσέγγιση του Frankl, ένα άτομο μπορεί να αντλήσει το νόημα της ζωής «μέσα από τα κατορθώματά του, τα έργα του, τη δημιουργικότητά του, αλλ’ επίσης μέσα από τις εμπειρίες του, με τον αγώνα του με ό,τι είναι αληθινό, καλό και ωραίο στον κόσμο και, τέλος, -αλλ’ όχι και το πιο ασήμαντο- με την συναναστροφή του με τους άλλους, με συνανθρώπους, και με τις μοναδικές τους ιδιότητες» (Frankl, 1987, σ. 25).
Ειδικότερα, ένας άνθρωπος μπορεί να ανακαλύψει το προσωπικό του νόημα ζωής με τρεις τρόπους:
- Πρώτον, μέσα από αυτό που «δίνουμε στη ζωή», σε σχέση δηλαδή με τα κατορθώματά του, τα δημιουργικά έργα ή με τις δημιουργικές αξίες του ανθρώπου, τα οποία βιώνει μέσω της επίτευξης των στόχων του και αυτού που ο ίδιος συνεισφέρει στη ζωή (π.χ., εργασία, κατασκευή ενός σπιτιού, υπεράσπιση μιας πεποίθησης).
- Δεύτερον, με ό,τι «λαμβάνουμε από τον κόσμο», σε σχέση με τις εμπειρικές αξίες του, τις οποίες ένα άτομο βιώνει μέσω οτιδήποτε καλού, όμορφου ή αληθινού παίρνει από τη ζωή, όπως είναι η απόλαυση μιας μουσικής ή ενός τοπίου, η σύναψη μιας αληθινής σχέσης αγάπης με ένα άλλο άτομο.
- Τρίτον, μέσα από τις αξίες των στάσεων, οι οποίες βιώνονται μέσω της στάσης που κρατά ένας άνθρωπος σε μια δύσκολη περίσταση ή σε μια κατάσταση που αναπόφευκτα συνοδεύεται από «πόνο».
Σε αυτές τις στάσεις, ο Frankl ξεκαθαρίζει ότι οι άνθρωποι είναι έτοιμοι και πρόθυμοι να υποφέρουν, καθώς μπορεί να ανακαλύψουν ένα νόημα και σε αυτές. Η στάση αυτή δείχνει τη βαθύτερη αντίληψη του ατόμου απέναντι στη ζωή και στον κόσμο και εμπλέκει ακόμη και τη συναναστροφή του ατόμου με τους συνανθρώπους του (Frankl, 2002, 1988, 1987, 1973).
Ακόμη κι όταν ένα άτομο βρεθεί στην πιο οδυνηρή κατάσταση, όπου ούτε μέσα από τις δημιουργικές αξίες μπορεί να δώσει αξία στη ζωή του ούτε μέσα από τις εμπειρικές αξίες μπορεί να δώσει νόημα σε αυτή, τότε σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί ακόμη να δώσει νόημα στη ζωή του με τον τρόπο που θα αντιμετωπίσει τη μοίρα του, με τη στάση που θα δείξει και θα αναλάβει την ευθύνη του πόνου του (Frankl, 1987).
Ο άνθρωπος παραμένει ελεύθερος στο να πάρει μια θέση απέναντι σε αυτές τις συνθήκες, καθώς πάντα κατέχει την ελευθερία να επιλέξει τη θέση του απέναντι σε αυτές τις συνθήκες και να υπερβεί τη μοίρα του (transcend). Εκεί που δεν μπορεί ο άνθρωπος να αλλάξει τη μοίρα του έμπρακτα, αυτό που πρέπει να γίνει είναι να διατηρήσει σωστή στάση απέναντι στη μοίρα. Ο άνθρωπος μπορεί να διατηρήσει μια θέση όχι μόνο απέναντι στον κόσμο αλλά και στον ίδιο του τον εαυτό (Frankl, 1987, σ. 39).
Αυτό σημαίνει ότι, κάθε άνθρωπος μπορεί να αναζητήσει το νόημα της ζωής του σε όλες τις συνθήκες που βιώνει, όπως μπορεί να είναι οι δοκιμασίες της ζωής και ο θάνατος (Frankl, 1959, 1979).
Στην πραγματικότητα, ο άνθρωπος είναι ελεύθερος και υπεύθυνος και αυτά τα δύο στοιχεία συνθέτουν την πνευματικότητά του. Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να είναι υπεύθυνος και είναι υπεύθυνος για την πραγματοποίηση του νοήματος στη ζωή του.
Η υπευθυνότητα μπορεί να γίνει αντιληπτή με την έννοια της ολοκλήρωσης προσωπικών επιτευγμάτων και απαιτήσεων, την εκπλήρωση του προσωπικού και ατομικού νοήματος του καθενός. Ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για ό,τι κάνει αλλά και γι’ αυτό που είναι, εφόσον ως άνθρωπος δε συμπεριφέρεται μόνο σύμφωνα με αυτό που είναι, αλλά γίνεται επίσης αυτό που είναι, σύμφωνα με το πώς συμπεριφέρεται. Ο άνθρωπος «οικοδομεί» τον εαυτό του και δεν περιορίζεται σε συνθήκες και γεγονότα (Frankl, 1987, σ. 71-72, 135), καθώς έχει πάντα τη δυνατότητα της ελεύθερης επιλογής..
Γι’ αυτό εξάλλου, η ζωή δεν παύει να έχει νόημα έως και την τελευταία στιγμή, μέχρι και την τελευταία της πνοή.
Ακόμη και στην περίπτωση, όπου ένας άνθρωπος στερείται δημιουργικότητας και δεκτικότητας, είναι ακόμη δυνατό να εκπληρώσει ένα νόημα στη ζωή του.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί ότι ο πόνος έχει νόημα, όταν μια κατάσταση δεν μπορεί να αλλάξει και σε αυτές τις περιπτώσεις γίνεται λόγος για ηρωισμό. Διαφορετικά θα επρόκειτο για μαζοχισμό (Frankl, 1987).
Ο άνθρωπος μπορεί να προσδώσει ένα βαθύτερο νόημα στη ζωή του, μπορεί να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητές του για να κατακτήσει ηθικές αξίες, δυνατότητες που του προσφέρουν ο πόνος και το σκληρό «γύρισμα της ζωής».
Έτσι, ο άνθρωπος μπορεί ακόμη να διαπιστώσει πόσο είναι αντάξιος του πόνου του ή όχι (Frankl, 1979, σ. 91-92). Ο άνθρωπος είναι έτοιμος να επωμισθεί έναν πόνο, όταν κατορθώσει να βρει ένα νόημα σε αυτόν (Frankl, 1987, σ. 67). Σύμφωνα με τον Νίτσε, αυτός που έχει ένα λόγο ύπαρξης, ένα σκοπό στη ζωή είναι σε θέση να αντέξει και το οτιδήποτε (Nietzsche, 2008).
Μια δύναμη που θα οδηγήσει στον επαναπροσδιορισμό και την αντιμετώπιση φόβων και αγωνιών ώστε να δώσουν νόημα στη ζωή τους, γιατί όπως έλεγε ο Β. Φράνκλ: «όποιος έχει ένα γιατί για να ζήσει, μπορεί ν’ αντέξει σχεδόν κάθε πως» (Φρανκλ, 1979).
Η Λογοθεραπεία, ως η υπαρξιακή προσέγγιση του Frankl με την οποία ο ίδιος ασχολήθηκε εκτενώς, αναγνωρίζει την ικανότητα του ατόμου να μετατρέπει την τραγωδία σε θρίαμβο, να βρίσκει το άτομο την ευκαιρία να αποκτήσει κάποιο νόημα από μια αρνητική εμπειρία, φτάνοντας έτσι στην πνευματική-νοολογική του διάσταση.
Η Λογοθεραπεία επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στο μέλλον, στα έργα, στους στόχους που πρέπει να επιτελέσει ο άνθρωπος.
Ο λόγος ως νόημα και σκοπός συνδέεται με την ιδέα γι’ αυτό και ο ίδιος θεωρεί ότι η Λογοθεραπεία είναι μια ψυχοθεραπεία προσανατολισμένη προς το νόημα.
Δηλαδή, η Λογοθεραπεία φέρνει το άτομο αντιμέτωπο με την πραγματικότητα, αντιμέτωπο με το νόημα της ζωής του. Έχει ως κεντρικό άξονα την αναζήτηση ενός νοήματος ζωής, ενός προσωπικού λόγου για να ζήσει κάποιος.
Ο σκοπός που πρόκειται να εκπληρώσει ο άνθρωπος δεν πρέπει να αποτελεί μια απλή επιθυμία του για αυτοέκφραση, για προβολή των ευσεβών του πόθων, διότι υπό αυτήν την οπτική δεν θα αποτελούσε κέντρισμα για υψηλές επιτεύξεις. Αντιθέτως, ο άνθρωπος οφείλει να ανακαλύπτει το σκοπό της ύπαρξής του (Frankl, 1979).
Η θέληση για νόημα μπορεί έρθει στην επιφάνεια μόνο εάν το νόημα αυτό καθ’ εαυτό μπορεί να ερμηνευτεί σαν κάτι περισσότερο από την απλή αυτοέκφρασή του. Το νόημα της ζωής θα πρέπει να το αντιληφθεί κανείς σαν το ειδικό νόημα μιας προσωπικής ζωής σε μια δεδομένη κατάσταση. Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και η προσωπική του ζωή είναι σημαντική. Κανένας δεν αντικαθίσταται από κάποιον άλλον αλλά ούτε η ζωή του επαναλαμβάνεται.
Αυτή η διπλή μοναδικότητα προσθέτει στην υπευθυνότητα του ανθρώπου (Frankl, 1987).
Αν ένας άνθρωπος δεν κατορθώσει να ενσωματώσει ένα αρνητικό γεγονός στη ζωή του ή αν αυτή η προσπάθειά του εμποδιστεί για διάφορους λόγους, με αποτέλεσμα να αναζητήσει ένα νέο νόημα στη ζωή του, είναι πολύ πιθανό το άτομο αυτό, αργά ή γρήγορα, να χάσει την ψυχολογική του ευεξία (Frankl, 1979).
Η απουσία προσπάθειας για μια αυθεντική ύπαρξη, η οποία απορρέει από την απουσία νοήματος στη ζωή, φέρνει το άτομο αντιμέτωπο με μια κατάσταση γνωστή ως «υπαρξιακό κενό» (existential vacuum).
Ως «υπαρξιακό κενό» ο Frankl ορίζει το αίσθημα του κενού που νιώθει ο άνθρωπος και το οποίο αποκαλεί πλατιά διαδεδομένο φαινόμενο του 20ου αιώνα.
Αυτή η κατάσταση του «υπαρξιακού κενού» μπορεί να εκδηλωθεί με συμπτώματα ανίας, κατάθλιψης ή/ και επιθετικών συμπεριφορών.
Επιπλέον, σε τέτοιες περιπτώσεις υπαρξιακής κενότητας, δηλαδή όπου το άτομο δυσκολεύεται να βρει ένα νόημα ή σκοπό στη ζωή του, συχνά βιώνει ένα αίσθημα πλήξης, ανηδονίας, απελπισίας και γενικά διακρίνεται από μια συνολικότερη έλλειψη κινήτρων που ασφαλώς δυσχεραίνουν την προσπάθειά του για την ενασχόλησή του με μια νέα δραστηριότητα (Frankl, 1973).
Το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης δεν απειλείται μόνο από τον πόνο αλλά μπορεί ακόμη να πυροδοτηθεί από την ενοχή και το θάνατο. Ο άνθρωπος συνεχώς έρχεται αντιμέτωπος με την ανθρώπινή του μοίρα, που περιλαμβάνει ό,τι ο ίδιος ο Frankl ονομάζει «τραγική τριάδα της ανθρώπινης ύπαρξης», δηλαδή, τον πόνο, το θάνατο και την ενοχή (Frankl, 1987). Ο πόνος αποτελεί έναυσμα για την αναζήτηση ενός νοήματος και αναφέρεται σε καταστάσεις όπου ο άνθρωπος υποφέρει.
Η ενοχή αναφέρεται σε ό,τι αφορά το παρελθόν του ανθρώπου, όπως στα πιθανά λάθη που διέπραξε, ενώ ο θάνατος απευθύνεται στο εφήμερο της ζωής (Frankl, 1987, σ.41).
Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του Frankl, το να κατορθώσει ένας άνθρωπος να βρει ένα νόημα ή σκοπό στη ζωή του είναι ιδιαίτερα σημαντικό εφόσον το άτομο αυτό θεωρείται ιδιαίτερα ευτυχές.
Το αίσθημα της ευτυχίας είναι το αποτέλεσμα μιας επιτυχούς αναζήτησης και ανακάλυψης του νοήματος σε ποικίλες καταστάσεις και γεγονότα στη ζωή ενός ατόμου (Frankl, 1977). Αναμφίβολα, το να κατορθώσει κάποιος να κατευθύνει τη ζωή του προς ένα σκοπό, αποτελεί γεγονός ζωτικής σημασίας.
Ένα υγιές άτομο κατευθύνεται πρωτογενώς από την επιθυμία του να βρει νόημα στην ύπαρξή του, ενώ το ανθρώπινο ιδεώδες είναι η ανακάλυψη μιας πηγής νοήματος ζωής, παρά το γεγονός ότι η ζωή επιφυλάσσει στον άνθρωπο την αντιμετώπιση οδυνηρών εμπειριών, τον πόνο και τον αναπόφευκτο θάνατο.
Ο άνθρωπος ιδιαίτερα τη σημερινή εποχή ζει και μεγαλώνει κάτω από επίπονες δύσκολες συνθήκες. Συχνά το μυαλό του σύγχρονου ανθρώπου κυριεύουν πολλές υπαρξιακές ερωτήσεις, όπως αυτές που περιγράφει ο Tolstoy:
«Τι θα έρθει από αυτό που κάνω σήμερα και που μπορεί να κάνω αύριο; Ποιο το όφελος από όλη μου την ζωή; Γιατί να ζω; Γιατί να εύχομαι για κάτι; Γιατί να κάνω κάτι; Υπάρχει κανένα νόημα στη ζωή μου που δεν θα καταστραφεί από τον αναπόφευκτο θάνατο που με περιμένει;» (Tolstoy, 1929, σελ.20).
Οι απόψεις του Β. Φράνκλ βρίσκουν μεγάλη απήχηση σήμερα γιατί αφενός αποτελούν μια σημαντική εισαγωγή στις πιο σπουδαίες ψυχολογικές κινήσεις και αφετέρου αποτελούν βαθιές εμπειρίες που δεν μπορούν να αμφισβητηθούν.
Ο Frankl διακατέχεται από μια εκπληκτικά αισιόδοξη και ελπιδοφόρα θεώρηση της δυνατότητας του ανθρώπου να ξεπερνά τη μοίρα του και να ανακαλύπτει μια αποτελεσματική καθοδηγητική αλήθεια που θα τον κατευθύνει αποκλειστικά μέσα από τις ίδιες του τις δυνάμεις.
Σύμφωνα με την υπαρξιακή προσέγγιση του Frankl, κάποιος μπορεί να αναζητήσει το νόημα της ζωής από πολλές και διαφορετικές πηγές.
Πιθανές πηγές νοήματος μπορεί να αποτελούν για τον καθένα, η υπεράσπιση μιας αξίας ή ενός ιδανικού, διάφορες ανθρωπιστικές ανησυχίες, ο αλτρουισμός, η προσωπική ανάπτυξη και προσωπική επιτυχία, η σχέση με τη φύση, με τις παραδόσεις, τον πολιτισμό, η εμπλοκή σε κοινωνικές ή πολιτικές δραστηριότητες, οι προσωπικές σχέσεις με τους «σημαντικούς άλλους», οι δημιουργικές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου, οι δραστηριότητες αναψυχής, η παροχή κληρονομιάς σε απογόνους, η διασφάλιση οικονομικής ασφάλειας, τα υλικά αγαθά, καθώς και η απλή ικανοποίηση των βασικών αναγκών του ανθρώπου.
Οι Βασικές Αρχές του Βίκτορα Ε. Φρανκλ
Για προσωπικό νόημα και ικανοποίηση στην καθημερινή ζωή και εργασία σας, και για να πετύχετε το μέγιστο δυναμικό σας!
1. Άσκησε την ελευθερία να επιλέγεις τη στάση σου. Σε κάθε κατάσταση, όσο απελπιστική κι αν φαίνεται να είναι ή όντως είναι, πάντα έχεις την τελική ελευθερία να επιλέγεις τη στάση σου. «Μπορεί κανείς να πάρει τα πάντα από έναν άνθρωπο, εκτός… από την τελευταία από τις ανθρώπινες ελευθερίες: να επιλέγει τη στάση του σε οποιεσδήποτε συνθήκες, να επιλέγει τον δικό του δρόμο».
2. Συνειδητοποίησε τη θέλησή σου για νόημα. Δεσμεύσου με ειλικρίνεια σε αξίες και στόχους με νόημα, που μόνο εσύ μπορείς να πραγματώσεις και να υλοποιήσεις.
Η Λογοθεραπεία, σύμφωνα με τον Φρανκλ, «θεωρεί τον άνθρωπο ένα ον του οποίου το βασικό μέλημα συνίσταται στην εκπλήρωση ενός νοήματος και στην πραγμάτωση αξιών, κι όχι απλώς στην ικανοποίηση παρορμήσεων και ενστίκτων».
Αντί απλώς να διεκπεραιώνουμε καθήκοντα προκειμένου να λαμβάνουμε ανταμοιβές όπως χρήματα, επιρροή, κύρος ή κοινωνική θέση, μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τη θέλησή μας για βαθύτερο νόημα αναλαμβάνοντας μια συνειδητή και ειλικρινή δέσμευση σε αρχές και στόχους με νόημα.
3. Εντόπισε το νόημα των στιγμών της ζωής. Μόνο εσύ μπορείς να λογοδοτήσεις για τη δική σου ζωή εντοπίζοντας το νόημα ανά πάσα στιγμή και αναλαμβάνοντας την ευθύνη να υφάνεις τη δική σου μοναδική ύπαρξη. Το νόημα μας αποκαλύπτεται μέσα από την καθημερινή ζωή και εργασία, σε όλες τις στιγμές της ζωής. Η θεμελιώδης υπόθεση είναι ότι μόνο ως ξεχωριστά άτομα μπορούμε να λογοδοτήσουμε για τη δική μας ζωή, εντοπίζοντας σ’ αυτήν το νόημα της κάθε στιγμής και υφαίνοντας τη μοναδική δική μας ύπαρξη.
4. Μην πράττεις ενάντια στον εαυτό σου. Απόφευγε να προσκολλάσαι με εμμονή σε κάποιο στόχο ή αποτέλεσμα σε σημείο να πράττεις ενάντια στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Καμιά φορά οι πιο διακαείς επιθυμίες και προθέσεις μας ανατρέπονται από την εμμονή μας με το αποτέλεσμα. Ο Φράνκλ αποκαλεί αυτή τη μορφή αυτοσαμποτάζ υπερπρόθεση.
Σε μερικές περιπτώσεις, μάλιστα, πετυχαίνουμε αποτελέσματα εντελώς αντίθετα από αυτά που επιδιώκαμε, φαινόμενο το οποίο ονομάζεται παράδοξη πρόθεση. Μπορούμε να μάθουμε να βλέπουμε με ποιους τρόπους ενεργούμε ενάντια στον εαυτό μας και αντί για αυτό να εστιαζόμαστε στη δημιουργία των συνθηκών που θέλουμε στη ζωή και την εργασία μας.
5. Βλέπε τον εαυτό σου από απόσταση. Μόνο ο άνθρωπος διαθέτει την ικανότητα να βλέπει τον εαυτό του από απόσταση, με κάποια αίσθηση προοπτικής, που περιλαμβάνει το αποκλειστικά ανθρώπινο χαρακτηριστικό γνωστό ως αίσθηση του χιούμορ.
Ο Φρανκλ παρατηρούσε: «Μόνο ο άνθρωπος διαθέτει την ικανότητα να αποσυνδέεται από τον εαυτό του. Να βλέπει τον εαυτό του με μια αίσθηση προοπτικής ή από κάποια απόσταση»[βλ. Βίκτορ Φράνκλ,(1987),Ψυχοθεραπεία και Υπαρξισμός, εκδ.Ταμασσός, σελ.147]
Αυτή η έννοια της αποσύνδεσης από τον εαυτό μας μπορεί να μας βοηθήσει να είμαστε πιο χαλαροί και να μην ανησυχούμε για μικροπράγματα. Αυτή η ικανότητα συμπεριλαμβάνει το αποκλειστικά ανθρώπινο χαρακτηριστικό γνωστό ως αίσθηση του χιούμορ. Ο Φρανκλ σημείωνε ότι «κανένα ζώο δεν έχει την ικανότητα να γελάει, πόσο μάλλον με το ίδιο ή για το ίδιο».[ibid, Φράνκλ,1987, σελ.4] Μπορούμε να μάθουμε να βλέπουμε τον εαυτό μας από απόσταση, ώστε να αποκτήσουμε διορατικότητα και αίσθηση προοπτικής, που σημαίνει και να γελάμε με τον εαυτό μας!
6.Μετατόπισε την εστίαση της προσοχής σου. Έκτρεψε την προσοχή σου από την προβληματική κατάσταση σε κάτι άλλο και χτίσε τους μηχανισμούς που διαθέτεις για την αντιμετώπιση του στρες και των αλλαγών.
Όταν ο Βίκτορ Φρανκλ ήταν φυλακισμένος στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, προκειμένου να μπορέσει να αντιμετωπίσει το στρες, τον πόνο και τη σύγκρουση, έμαθε να μετατοπίζει την προσοχή του απομακρύνοντάς την από την επώδυνη κατάσταση προς άλλες, πιο ευχάριστες καταστάσεις. Μπορούμε να μάθουμε να μετατοπίζουμε την εστίασή μας αναλόγως των περιστάσεων, όταν είμαστε αντιμέτωποι με δύσκολες καταστάσεις.
7. Ξεπέρνα τα όρια του εαυτού σου. Φανέρωσε το ανθρώπινο πνεύμα επί τω έργω εστιάζοντας την προσοχή σου και συνδεόμενος με κάτι μεγαλύτερο από εσένα.
Το να ξεπερνάμε τα όρια του εαυτού μας, να συνδεόμαστε με τους άλλους και να προσφέρουμε, ανεξαρτήτως καταστάσεων και μεγεθών, αποτελούν την πραγμάτωση του βαθύτερου νοήματός μας.
Η αυθυπέρβαση, μέσω της σύνδεσης με κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό μας, μας ανοίγει τον δρόμο για το απώτερο νόημα. Η αυθυπέρβαση είναι η ουσία της ανθρωπιάς μας!
Μέσα από την έρευνα και την εμπειρία μας, έχουμε ανακαλύψει τρία στοιχεία για την εύρεση βαθύτερου νοήματος, τα οποία μπορούν να θεωρηθούν ως ενοποίηση, απλοποίηση και επέκταση των εφτά βασικών Αρχών.
Αυτά τα στοιχεία είναι τα ακόλουθα:
- • Ουσιαστικά συνδέσου με τους ομοίους σου (Ο)
- • Προσηλώσου στον βαθύτερο προορισμό (Π)
- • Ασπάσου τη ζωή με άποψη (Α)
Αυτά τα τρία στοιχεία σχηματίζουν το ακρωνύμιο «OΠA!» Απλό και εύκολο να το θυμάται κανείς, αυτό το μάντρα για τη ζωή και την εργασία μπορεί να προσφέρει περαιτέρω γνώση στο μονοπάτι της αναζήτησης νοήματος.(Παττακός Αλέξανδρος,2020)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Frankl, V. (1959). Man’s search for meaning. London: Hodder & Stoughton.
Frankl, V. (1992). Man’s search for meaning: An introduction to logotherapy. Boston: Beacon Press.
Frankl, V. E. (1966). Self-transcendence as a human phenomenon. Journal of Humanistic Psychology, 6, 97-106.
Frankl, V. (1973). The doctor and the soul. From psychotherapy to logotherapy. New York: Random House.
Frankl, V. (1977). Paradoxes of happiness. Life and Thought, 1, 33–45.
Frankl, V. (1979). Αναζητώντας νόημα ζωής και ελευθερίας: από το Στρατόπεδο του θανάτου στον Υπαρξισμό: Εισαγωγή στη Λογοθεραπεία. (Μτφ Τ. Χ. Ευδόκας, Κ. Δ. Χριστοφίδου). (Δ’ Έκδοση). Λευκωσία: Ταμασος.
Frankl, V. (1987). Ψυχοθεραπεία και Υπαρξισμός: Η Λογοθεραπεία στην πράξη. (Μτφ.: Μ. Π. Σταύρου). Μ. Αβραάμ (Επίμ.). Εκδόσεις: Ταμασός.
Frankl, V. E. (1988). The will to meaning: Foundations and applications of logotherapy. New York: Meridian.
Frankl, V. (2002), Κραυγή απόγνωσης για Νόημα στη Ζωή. Ψυχοθεραπέία και Ανθρωπισμός, εκδ. Ταμασσός.
Frankl, V. (2018), Η αναζήτηση του ανθρώπου για το υπέτατο νόημα, εκδ. Αρμός.
Νίτσε, Φ. (2008). Το λυκόφως των ειδώλων. Θεσσαλονίκη: Βάνιας.΄
Παττακός Αλέξανδρος,(2012), Φυλακισμένοι στις σκέψεις μας. Οι Αρχές του Βίκτωρα Φράνκλ για την αναζήτηση νοήματος στη ζωή και την εργασία, εκδ. Εκδοτικός Οργανισμός Π. Κυριακίδη.
Παττακός Αλέξανδρος, (2020), Αιχμάλωτοι των σκέψεων μας. Εφαρμόζοντας το νόημα ζωής του Βίκτωρα Φράνκλ στην καθημερινότητα μας, εκδ. Ψυχογιός.
Tolstoy, L. (1929). My Confession, My Religion, The Gospel in Brief. N.Y: Charles Scribner.
Ψαρρά, Ε., & Κλεφτάρας, Γ. (2009). Νόημα ζωής, ψυχική υγεία και ψυχοπαθολογία. Στο: Γ. Κλεφτάρας, & Μ. Καΐλα (Επίμ.), Από την ψυχοπαθολογία στο νόημα ζωής (σ. 15-36). Αθήνα: Πεδίο.