Όχι στη σωματική τιμωρία και βία στα παιδιά

Ένα κείμενο από μια ανάρτηση του Γιώργου Λεχουρίτη στο Facebook  στις 14 /12/2022

• Πολλοί γονείς υποστηρίζουν ότι η επιβολή τιμωρίας, είτε μέσω της άσκησης ήπιας μορφής βίας είτε με τη χρήση φωνών και απειλών, μπορεί κάποιες φορές να έχει αποτέλεσμα. Έτσι, προκειμένου να επιτύχουν τη συμμόρφωση και την υπακοή του παιδιού τους καταφεύγουν σε αυτές τις λύσεις.

• Γεννιέται λοιπόν το ερώτημα εδώ, μπορεί η σωματική τιμωρία να αποτελέσει αποδεκτό μέσο πειθαρχίας όταν αυτή ασκείται από τους γονείς προς το παιδί; Υπάρχει πράγματι «ήπια» μορφή βίας και από ποιο σημείο μιλάμε πια για κακοποίηση;

• Και επίσης τα επιμέρους ερωτήματα: Τι εννοούμε όταν λέμε «πειθαρχία»; Μήπως εννοούμε υποταγή και συμμόρφωση; Θέλουμε ένα πειθαρχημένο παιδί ή ένα παιδί που μέσω μάθησης και μέσω του παραδείγματός μας οδηγείται στην αυτορρύθμιση και την αυτοπειθαρχία;

• Άραγε θεωρούμε ότι τα παιδιά μας μας ανήκουν; Άραγε επειδή είναι παιδιά μας έχουμε εξουσία πάνω στα σώματά τους και τις ψυχές τους;

• Τίποτα από όλα αυτά δεν ισχύει. Τα παιδιά ανήκουν στον εαυτό τους και είναι υποχρέωσή μας να τα συντροφεύουμε με αγάπη, υποστήριξη, ενθάρρυνση, διάλογο και συζήτηση.

• Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), «η κακοποίηση και η παραμέληση του παιδιού περιλαμβάνει όλες τις μορφές σωματικής ή / και συναισθηματικής κακής μεταχείρισης, σεξουαλικής παραβίασης, παραμέλησης ή παραμελημένης θεραπευτικής αντιμετώπισης, ή εκμετάλλευσης για εμπορικούς ή άλλους σκοπούς, η οποία καταλήγει σε πραγματική ή εν δυνάμει βλάβη που αφορά στην υγεία, στην επιβίωση, στην ανάπτυξη ή στην αξιοπρέπεια του παιδιού, στο πλαίσιο μιας σχέσης εμπιστοσύνης, ευθύνης ή δύναμης» (W.H.O., 1999).

• Έτσι με τη σωματική τιμωρία δεν διδάσκουμε τίποτα το θετικό στα παιδιά και επιπρόσθετα η τιμωρία δημιουργεί άγχος και φόβο. Τα δύο αυτά δυσάρεστα συναισθήματα μπορεί να γενικευθούν στο παιδί τόσο πολύ, ώστε να του δημιουργούν προβλήματα στην λειτουργική προσαρμογή του. Προκειμένου να αποφύγουν τη σωματική τιμωρία, πολλά παιδιά χρησιμοποιούν την απάτη και τα ψέματα. Είναι επίσης πιθανόν να χρησιμοποιήσει τη σωματική τιμωρία εναντίων άλλων, στις κοινωνικές του σχέσεις, π.χ. με τα μικρότερα αδέλφια του ή τα άλλα παιδιά.

• Επιπλέον, σύμφωνα με την βιβλιογραφία, η σωματική τιμωρία ακόμη και αν οδηγεί σε άμεση συμμόρφωση, δεν έχει μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα, καθώς δεν οδηγεί στην εσωτερίκευση ηθικών αρχών, αξιών και κοινωνικών κανόνων.

• Οι έρευνες υποστηρίζουν ότι η συμμόρφωση δε σημαίνει ότι το παιδί έχει κατανοήσει τη μη επιθυμητή συμπεριφορά του ή ότι επιθυμεί να επανορθώσει για αυτήν (Gershoff, 2002).

• Αποδεικνύεται μάλιστα ότι η σωματική τιμωρία εμποδίζει την εκπαίδευση των παιδιών σε αξίες, όπως η ενσυναίσθηση (empathy) και ο αλτρουισμός (Lopez et al. 2001).

• Τα παιδιά συνεπώς μπορούν να υποβληθούν σε βία στην οικογένεια με βασικά δύο τρόπους.

• Ο ένας τρόπος είναι να βλέπουν τους γονείς τους ν’ ασκούν ο ένας στον άλλο βία. Ο άλλος τρόπος είναι όταν οι γονείς τους, τα τιμωρούν υπερβολικά ασκώντας σ’ αυτά βία.

• Είναι επίσης σημαντικό ν’ αναγνωρισθούν οι παράγοντες εκείνοι οι οποίοι προκαθορίζουν την έκφραση βίας στα πλαίσια μιας ρομαντικής ή οικογενειακής σχέσης. Ο λόγος είναι ότι όταν μια τέτοια συμπεριφορά υπάρχει είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει.

• Για να καταλάβουν καλύτερα τους μηχανισμούς που κάνουν ένα άτομο να ασκεί βία στο οικογενειακό περιβάλλον του ή μέσα στα πλαίσια της σχέσης του με το άτομο της επιλογής του, ψυχολόγοι από τη Νέα Υόρκη παρακολούθησαν 543 παιδιά για 20 χρόνια. Τα παιδιά επελέγησαν τυχαία.

• Ελήφθησαν υπ’ όψη όλα τα δημογραφικά, ψυχοκοινωνικά και ψυχιατρικά χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης και της κάθε οικογένειας. Κάθε 3 χρόνια γινόταν μια καινούργια αξιολόγηση των παιδιών και των μητέρων τους.

• Περίπου 25 χρόνια αργότερα, έγινε μια τελευταία ανασκόπηση, που περιλάμβανε αξιολόγηση των αλλαγών της ζωής των παιδιών, τις αλλαγές εργασίας που είχαν, την επιθετική συμπεριφορά, τις προσωπικές σχέσεις και τη βία προς το άτομο με το οποίο είχαν συνάψει ερωτικές σχέσεις.

• Τα αποτελέσματα της μακροχρόνια αυτής έρευνας έδειξαν ότι τα παιδιά συμπεριφέρονται στις δικές τους μελλοντικές σχέσεις με βάση αυτά που έβλεπαν να γίνονται μέσα τη δική τους οικογένεια.

• Εάν έβλεπαν να ασκείται βία μεταξύ των γονιών τους ή εάν υποβάλλονταν σε υπερβολική τιμωρία με βία από τους γονείς τους, τότε και αυτά σαν ενήλικες πλέον είχαν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να πράξουν το ίδιο.

• Επίσης οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η τιμωρία από τη μητέρα επενεργεί σαν παράδειγμα για τον τρόπο σωματικής έκφρασης του θυμού και χρησιμοποιείται σαν τρόπος επίλυσης διαμάχης και συγκρούσεων στην ενήλικη ζωή. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται ανεξάρτητα από το εάν το παιδί έχει ή όχι μια διαταραχή της συμπεριφοράς.

• Ένα αξιοπερίεργο φαινόμενο που παρατήρησαν οι ερευνητές είναι ότι εκείνο που καθορίζει περισσότερο το κατά πόσο ένα παιδί θα είναι στην ενήλικη ζωή το θύμα βίας μέσα στην οικογένεια ή στα πλαίσια μιας σχέσης, δεν είναι το γεγονός ότι το ίδιο σαν παιδί έχει υποστεί βία.

• Ο καθοριστικός παράγοντας είναι το γεγονός ότι σαν παιδί έβλεπε βία να ασκείται μεταξύ των γονιών του.

• Τα συμπεράσματα αυτά είναι πολύ σημαντικά για την πρόληψη της βίας μέσα στην οικογένεια και μέσα στα ζευγάρια.

• Η πρόληψη πρέπει να εστιάζεται στα παιδιά προτού ακόμη φτάσουν στην εφηβική ηλικία. Εάν τα παιδιά γίνονται κοινωνοί βίας μέσα στην οικογένεια πριν από την εφηβική ηλικία, τότε υπάρχει ο κίνδυνος η βία να εμπεδωθεί και να καθιερωθεί μέσα στον ψυχικό κόσμο του παιδιού σαν ένας αποδεκτός τρόπος αντιμετώπισης ή επίλυσης προβλημάτων.

• Επιπρόσθετα η πρόληψη δεν πρέπει μόνο να στοχεύει τα αγόρια.

• Στην έρευνα αυτή, το φύλο δεν βρέθηκε να επηρεάζει το κατά πόσο ένα παιδί όταν θα γίνει ενήλικας θα έχει βίαιη συμπεριφορά μέσα στην οικογένεια του ή μέσα στην προσωπική του σχέση.

• Τα αγόρια ή τα κορίτσια που είχαν υποστεί βία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, όταν μεγάλωναν εξέφραζαν πλέον, ως ενήλικες, βία στην οικογένεια τους ή μέσα στο ζευγάρι τους.

• Ταυτόχρονα οι ανταγωνιστικοί και επιθετικοί γονείς επιδρούν ουσιαστικά πάνω στη δημιουργία του χαρακτήρα των παιδιών τους. Ένας από τους βασικούς άξονες της πρόληψης είναι η αποφυγή δημιουργίας ανταγωνιστικών και επιθετικών αγοριών και κοριτσιών.

• Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό, οι γονείς να αποφεύγουν με κάθε δυνατό τρόπο να εξασκούν ο ένας πάνω στον άλλο σωματική βία ενώπιον των παιδιών τους.

• Επίσης πρέπει ν’ αποφεύγεται η υπερβολική τιμωρία των παιδιών, ιδιαίτερα με σωματική ή ψυχολογική βία, διότι συμβάλλει στην δημιουργία ενηλίκων, που θα συμπεριφερθούν με τον ίδιο τρόπο, ασκώντας βία πάνω στους άλλους διαιωνίζοντας έτσι το πρόβλημα της βίας μέσα στην οικογένεια.

• Πώς λοιπόν μπορεί ο γονέας να θέσει όρια στην ανεξέλεγκτη συμπεριφορά του παιδιού του, χωρίς να καταφύγει στην τιμωρία;

• Η οριοθέτηση αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στο δύσκολο έργο ενός γονέα και στοχεύει στην ομαλή λειτουργία της οικογένειας αλλά και στην επίτευξη ειδικότερων στόχων που αφορούν την εξέλιξη του παιδιού.

• Προκειμένου όμως τα όρια αυτά να είναι αποτελεσματικά, θα πρέπει οι γονείς:

• Να θέτουν δίκαια και σταθερά όρια

• Να προτείνουν λογικούς και ξεκάθαρους κανόνες

• Να δίνουν σαφείς οδηγίες και ξεκάθαρα μηνύματα με τρόπο ευγενικό αλλά κατηγορηματικό όταν χρειάζεται

• Να επαινούν και να ενθαρρύνουν την προσπάθεια και τη συνέπεια του παιδιού

• Να επιδρούν άμεσα στη μη αποδεκτή συμπεριφορά

• Η πραγματική πειθαρχία δεν βασίζεται στη δύναμη. Αναπτύσσεται μέσα από την κατανόηση, τον αμοιβαίο σεβασμό και την αποδοχή της διαφορετικότητας.

• Η όλη η προσπάθεια οριοθέτησης του παιδιού θα πρέπει να εμπεριέχει το σεβασμό προς το παιδί και στο δικαίωμά του στην ελευθερία έκφρασης. Η εποπτεία και ο έλεγχος του παιδιού αποτελούν ζητούμενα για την ασφάλεια των παιδιών, ωστόσο εξίσου σημαντικό είναι να παρέχονται οι ευκαιρίες για πειραματισμό και έκφραση, στο πλαίσιο μιας ειλικρινούς και ουσιαστικής σχέσης με το παιδί.

• Η χρυσή τομή, ως σύνθεση των γονιών στο πλαίσιο της παιδαγωγικής οικογένειας, συνδυάζει μια θερμή και στοργική πειθαρχία, θέτοντας όρια που βασίζονται: στη σαφήνεια, την συνέπεια και την συνέχεια και ταυτόχρονα υπερβαίνουν τόσο τον κίνδυνο της αυταρχικής κυριαρχίας, όσο και της φιλελεύθερης ανεκτικότητας.

• Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι η χρήση της σωματικής βίας ως μέσου διαπαιδαγώγησης, με τις γνωστές αρνητικές συνέπειες, μπορεί να αποτελεί ένα ανατροφοδοτούμενο πρόβλημα στην πρόληψη του οποίου μπορεί να συμβάλουν από κοινού η Κοινότητα, η Οικογένεια και το Σχολείο. Η πρόληψη της βίας και η ειρηνική- αρμονική συνύπαρξη όλων των μαθητών θα πρέπει να είναι στην καρδιά των στόχων της παιδείας μας.

• ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

• 1. Gershoff, E. T. (2002). Corporal punishment by parents and associated child behaviors and experiences: A meta-analytic and theoretical review. Psychological Bulletin, 128(4), 539–579.

• 2. Miriam K Ehrensaft , Patricia Cohen, Jocelyn Brown, Elizabeth Smailes, Henian Chen, Jeffrey G Johnson, (2003), Intergenerational Transmission of Partner Violence: A 20-Year Prospective Study, Journal of Consulting and Clinical Psychology , 71(40):741-753.

• 3. Lopez, N. L., Bonenberger, J. L., & Schneider, H. G. (2001). Parental disciplinary history, current levels of empathy, and moral reasoning in young adults. North American Journal of Psychology, 3(2), 193–204.

• 4. World Health Organization. (‎1999)‎. Report of the Consultation on Child Abuse Prevention, 29-31 March 1999, WHO, Geneva.

• Υ.Σ.-1 O δεκάλογος κατά της σωματικής τιμωρίας στα παιδιά:

• 1. Τα παιδιά, όπως και οι μεγάλοι, έχουν δικαίωμα στην προστασία από κάθε μορφή βίας. Η σωματική τιμωρία είναι μια μορφή βίας.

• 2. Το ξύλο, το χαστούκι, το τράβηγμα αυτιού και γενικά η επιβολή σωματικού πόνου στο παιδί είναι μορφές σωματικής τιμωρίας και πλέον δεν επιτρέπονται από το νόμο (Ν.3500/06, άρθρο 4).

• 3. Κανένα πρόσωπο που έχει στην ευθύνη του ένα παιδί δεν έχει δικαίωμα να του επιβάλλει σωματική τιμωρία.

• 4. Οι γονείς έχουν την ευθύνη της διαπαιδαγώγησης των παιδιών τους και οφείλουν να τα μεγαλώνουν χωρίς να χρησιμοποιούν βία σε βάρος τους και να προσβάλλουν την αξιοπρέπειά τους.

• 5. Η σωματική τιμωρία θίγει την προσωπικότητα του παιδιού.

• 6. Η σωματική τιμωρία δεν είναι αποτελεσματικό μέσο διαπαιδαγώγησης.

• 7. Ένα παιδί που μεγαλώνει με ξύλο, μαθαίνει να λύνει τα προβλήματά του με βίαιο τρόπο και είναι πιθανό να ασκήσει βία σε άλλους αργότερα.

• 8. Η σωματική τιμωρία μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές μορφές κακοποίησης.

• 9. O διάλογος και η μη βίαιη διαπαιδαγώγηση είναι ο καλύτερος τρόπος για να μαθαίνει ένα παιδί τους κανόνες και τα όρια που χρειάζεται στη ζωή του.

• 10. Είναι στο χέρι μας να βγάλουμε το ξύλο και τη βία από τη ζωή των παιδιών!

•

• Υ.Γ-2: ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΑΥΤΌ ΠΟΥ ΖΟΥΝ!

• Παιδιά που ζουν μέσα στην επίκριση, μαθαίνουν να επικρίνουν.

• Παιδιά που ζουν μέσα στην εχθρότητα, μαθαίνουν να φιλονικούν.

• Παιδιά που ζουν μέσα στο φόβο, μαθαίνουν να είναι φοβισμένα.

• Παιδιά που ζουν μέσα στον οίκτο, μαθαίνουν να λυπούνται τον εαυτό τους.

• Παιδιά που ζουν μέσα στο χλευασμό, μαθαίνουν να ντρέπονται.

• Παιδιά που ζουν μέσα στη ζήλια, μαθαίνουν τι θα πει φθόνος.

• Παιδιά που ζουν μέσα στην ντροπή, μαθαίνουν να αισθάνονται ενοχή.

• Παιδιά που ζουν μέσα στην ανεκτικότητα, μαθαίνουν να έχουν υπομονή.

• Παιδιά που ζουν μέσα στην ενθάρρυνση, μαθαίνουν να εμπιστεύονται τον εαυτό τους.

• Παιδιά που ζουν μέσα στον έπαινο, μαθαίνουν να εκτιμούν.

• Παιδιά που ζουν μέσα στην επιδοκιμασία, μαθαίνουν ν’ αγαπούν τον εαυτό τους.

• Παιδιά που ζουν μέσα στην αποδοχή, μαθαίνουν να βρίσκουν αγάπη στον κόσμο.

• Παιδιά που ζουν μέσα στην αναγνώριση, μαθαίνουν να έχουν στόχους.

• Παιδιά που ζουν εκεί που μοιράζονται τα πάντα, μαθαίνουν να είναι γενναιόδωρα.

• Παιδιά που ζουν μέσα στην ειλικρίνεια και το δίκαιο, μαθαίνουν τι είναι η αλήθεια κι η δικαιοσύνη.

• Παιδιά που ζουν μέσα στην ασφάλεια, μαθαίνουν να πιστεύουν στον εαυτό τους και σ’ αυτούς που υπάρχουν γύρω τους.

• Παιδιά που ζουν μέσα στη φιλία, μαθαίνουν ότι αυτός ο κόσμος είναι ωραίο μέρος για να ζήσει κανείς.

• Παιδιά που ζουν μέσα στη γαλήνη, μαθαίνουν να έχουν ψυχική ηρεμία