Συμπεριληπτική – Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση (ΣΟΣΕ)
Η ανάγκη για προγράμματα Συμπεριληπτικής – Ολοκληρωμένης Σεξουαλικής Εκπαίδευσης (Comprehensive Sexuality Education) υποστηρίζεται μέσα από πολυάριθμες έρευνες και μελέτες διεθνώς, από παγκόσμιους οργανισμούς όπως η UNESCO, η WHO η IPPF κ.α., αλλά και από την έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (21/05/2021), ως σημαντικός παράγοντας για την αποτροπή φαινομένων καταπάτησης των ανθρώπινων Σεξουαλικών και Αναπαραγωγικών Δικαιωμάτων, που καταγράφονται παγκόσμια.
Τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τη σεξουαλική εκπαίδευση (European Standards for Sexuality Education) αναφέρουν ότι η σεξουαλική εκπαίδευση (ΣΕ) προσφέρει στα παιδιά και στα νεαρά άτομα επιστημονικές, αμερόληπτες και σωστές πληροφορίες για όλες τις πτυχές της σεξουαλικότητας, ενώ παράλληλα τα βοηθά να αναπτύξουν τις κατάλληλες δεξιότητες για να μπορέσουν να ενεργήσουν με βάση αυτές τις γνώσεις. Με αυτόν τον τρόπο οδηγεί στην ανάπτυξη σωστών συμπεριφορών και συμβάλλει στην οικοδόμηση ισότιμων κοινωνιών (WHO & BZgA, 2010). Αντίστοιχα, η έλλειψη μιας Συμπεριληπτικής Ολοκληρωμένης Σεξουαλικής Εκπαίδευσης εμποδίζει την ωρίμανση των μαθητών/-τριών και εγκυμονεί πολυάριθμους και σοβαρούς κινδύνους.
Στο ίδιο πλαίσιο, η Ατζέντα 2030 και οι παγκόσμιοι Βιώσιμοι Στόχοι Ανάπτυξης (SDGs) αποτελούν έκκληση δράσης, ώστε κανένα άτομο και καμία κοινωνία να μη μείνει πίσω, όσον αφορά στη συνειδητοποίηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ισότητας ως οικουμενικές αξίες.
Πιο αναλυτικά, η Συμπεριληπτική-Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση (ΣΟΣΕ) αποτελεί παιδαγωγική και εκπαιδευτική διαδικασία, καθώς αφορά την οικοδόμηση γνώσεων, την ανάπτυξη δεξιοτήτων και την καλλιέργεια στάσεων στους τομείς της υγείας που αφορούν: (α) τη σωματική υγεία, όπως τη γνωριμία με το σώμα, την υγιεινή του σώματος, την αναπαραγωγή και τη διασφάλιση της υγείας, (β) την ψυχική υγεία, όπως την έκφραση και διαχείριση των συναισθημάτων και (γ) την κοινωνική υγεία, όπως τη δημιουργία υγιών σχέσεων αμοιβαίου σεβασμού μεταξύ των ατόμων σε όλα τα επίπεδα (φιλικό, ερωτικό, οικογενειακό κ.λ.π.), η οποία επιτυγχάνεται μέσα από την ανάπτυξη των δεξιοτήτων της επικοινωνίας και της συνεργασίας.
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας τονίζει πως η Σεξουαλική Εκπαίδευση βασίζεται στα παγκόσμια αναγνωρισμένα ανθρώπινα δικαιώματα και ειδικά, στο δικαίωμα της ενημέρωσης, η οποία αποτελεί προϋπόθεση της πρόληψης σε σχέση με θέματα υγείας. Η Συμπεριληπτική-Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση ενθαρρύνει επίσης, τα ανθρώπινα δικαιώματα συμπεριλαμβανομένων της αυτόνομης λήψης αποφάσεων και σεβασμού για τα δικαιώματα των άλλων. Ακολούθως, τα προγράμματα ΣΟΣΕ χρειάζεται να ενθαρρύνουν την αποδοχή και το σεβασμό στην ποικιλομορφία των σεξουαλικών και έμφυλων ταυτοτήτων που υπάρχουν στην κοινότητα και να περιλαμβάνουν την κριτική αξιολόγηση των στάσεων και πρακτικών που εισάγουν διακρίσεις.
Γι’ αυτό, η Συμπεριληπτική Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση (ΣΟΣΕ) περιλαμβάνει επίσης, 1) την αναγνώριση και αμφισβήτηση στερεοτύπων και νορμών που υπάρχουν στην κοινωνία όσον αφορά τα φύλα και τη σεξουαλικότητα και οδηγούν σε φαινόμενα όπως η έμφυλη βία, 2) αλλά και την αναγνώριση και συμπερίληψη της διαφορετικότητας. Επίσης, 3) εστιάζει στην εκπαίδευση στα δικαιώματα, όπως για, παράδειγμα, στο δικαίωμα της προστασίας, μέσα από την καλλιέργεια δεξιοτήτων, ώστε ένα παιδί να λειτουργεί με ασφαλή τρόπο, αναγνωρίζοντας κινδύνους και να ζητά βοήθεια, σε περίπτωση εκφοβισμού, σεξουαλικής παρενόχλησης ή κακοποίησής του. Η αποτελεσματική ΣΟΣΕ αναπτύσσει δεξιότητες διαπραγμάτευσης και λήψης απόφασης, διεκδίκησης και ενεργητικής ακρόασης. Διευκολύνει την αναγνώριση των προσωπικών ορίων, καθώς και των πιέσεων και την υιοθέτηση τρόπων αντίστασης σε αυτές, αλλά και την προσέγγιση και την αντιμετώπιση των προκαταλήψεων. Ακόμα, βοηθά στο να μάθουν τα νεαρά άτομα να ρωτούν και να είναι σε θέση να διακρίνουν τις κατάλληλες πηγές βοήθειας και συμβουλευτικής, όπως η οικογένεια, η κοινότητα ή οι υπηρεσίες υγείας και να διαφοροποιούν τη σωστή, από τη λάθος πληροφόρηση. Επιπλέον, προάγει την κριτική σκέψη στη διαπραγμάτευση μιας σειράς ηθικών και κοινωνικών ζητημάτων. Η ανάπτυξη κριτικής σκέψης και δεξιοτήτων διαπραγμάτευσης είναι πολύ σημαντική από τη στιγμή που τα παιδιά, οι έφηβοι/ες και τα νεαρά άτομα είναι εκτεθειμένα σε μία ευρεία γκάμα πεποιθήσεων και στάσεων, οι οποίες αρκετές φορές, εμφανίζονται αλληλοσυγκρουόμενες και συγκεχυμένες.
Οι πολυάριθμες σεξουαλικές επιθέσεις και τα ομοφοβικά, τρανσφοβικά, αμφιφοβικάμκαι ιντερφοβικά περιστατικά αποτελούν τρανή απόδειξη ότι η αντίληψη περί κανονικότητας δεν επηρεάζει αρνητικά μόνο τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, αλλά κάθε κορίτσι, γυναίκα και θηλυκότητα, κάθε άτομο που δεν εγκλωβίζεται στα στερεότυπα που επιβάλλουν οι επικρατούσες “νόρμες” και κάθε μη δυαδικό πρόσωπο. Αναδεικνύει επίσης, την επείγουσα ανάγκη της Συμπεριληπτικής Ολοκληρωμένης Σεξουαλικής Εκπαίδευσης, προκειμένου να εκλείψουν οι συμπεριφορές και οι πεποιθήσεις που διαιωνίζουν την αντίληψη περί «προκλητικότητας του θύματος» και απόδοσης ευθυνών στα θύματα και όχι στους θύτες.
Παιδιά και νέοι άνθρωποι που ζουν σε επισφαλή, ευάλωτα οικογενειακά πλαίσια ή εκτός ασφαλούς οικογενειακού πλαισίου, όπως τα παιδιά και οι νέες/οι που ζουν σε δομές φιλοξενίας, αποτελούν επίσης ομάδες ευάλωτου πληθυσμού. Για τις ομάδες αυτές, οι γνώσεις, οι δεξιότητες και οι αξίες γύρω από τη σεξουαλικότητα και τις διαπροσωπικές σχέσεις θα τους επιτρέψει να κάνουν ασφαλείς επιλογές, όσον αφορά το σώμα τους και την αυτοδιάθεση, καθώς και θα προάγει την πρόληψη της σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης.
Προκειμένου αυτό να καταστεί εφικτό, χρειάζεται σοβαρή, εμπεριστατωμένη και συστηματική επιμόρφωση των ατόμων που υλοποιούν προγράμματα ΣΟΣΕ.