Η Γραμματική των αποθεμάτων
Ο άλλος ως πολιτισμός
«Γιατί δεν μπορεί ο άνθρωπος από μόνος του να δει και να κατανοήσει, στην πραγματικότητα, ούτε την ίδια την εξωτερική του άποψη στο σύνολό της, και κανένας καθρέφτης ούτε καμία φωτογραφία του δεν μπορεί να βοηθήσει, η πραγματική εξωτερική του άποψη μπορεί να ιδωθεί και να κατανοηθεί μόνο από τους άλλους ανθρώπους, χάρη στη χωρική τους εξωτοπία και χάρη στο γεγονός ότι είναι άλλοι. Στο χώρο του πολιτισμού η εξωτοπία είναι ένας ισχυρότερος μοχλός κατανόησης. Μόνο με τα μάτια ενός άλλου πολιτισμού ο ξένος πολιτισμός αποκαλύπτει τον εαυτό του πλήρως και σε βάθος (αλλά όχι απολύτως, γιατί θα υπάρξουν πολιτισμοί που θα δουν και θα κατανοήσουν ακόμα περισσότερα). Ένα νόημα αποκαλύπτει τα βάθη του συναντώμενου και συνάπτει σχέσεις με ένα άλλο, «ξένο», νόημα:
Θέτουμε νέα ερωτήματα στον ξένο πολιτισμό, τα οποία δεν θα έθετε ο ίδιος στον εαυτό του, αναζητούμε να απαντήσουμε στα δικά μας ερωτήματα, και ο ξένος πολιτισμός μας αποκαλύπτεται νέες όψεις και νέα νοηματικά βάθη. Χωρίς τα δικά του ερωτήματα είναι αδύνατον να κατανοήσουμε δημιουργικά οτιδήποτε άλλο ή ξένο (αλλά, βέβαια, ερωτήματα σοβαρά, αληθινά). Σε μια διαλογική συνάντηση, οι δύο πολιτισμοί δεν συγκεντρώνονται και δεν αναμειγνύονται, ο καθένας διατηρεί την ενότητά του και την ανοιχτή ολότητά του, αλλά εμπλουτίζεται αμοιβαία. [1] » — Μ. Μπαχτίν
Το κείμενο που ακολουθεί είναι η εισαγωγή από το βιβλίο Η γραμματική των αποθεμάτων
«Κάθε πρόβλημα είναι ένα ματαιωμένο όνειρο.» — Πίτερ Λανγκ
Τα κείμενα που περιέχονται σε αυτό το βιβλίο αναφέρονται στην περιγραφή και την αξιοποίηση της Καταξιωτικής Συστημικής Διερεύνησης ( Κ.Σ.Δ. [ Appreciative Inquiry ]) στη θεραπεία, την πρόληψη και την εκπαίδευση στον τομέα της ψυχοκοινωνικής υγείας.
Η Κ.Σ.Δ. εντάσσεται στο μεταμοντέρνο ρεύμα της συστημικής σκέψης και χαρακτηρίζεται από την πρόσκληση να απεγκλωβιστεί από τις συνομιλίες για τα προβλήματα και να εστιάσουμε στις δημιουργικές ικανότητες των συστημάτων και στις δυνατότητές τους να οραματιστούν και να δημιουργήσουν μια επιθυμητή κατάσταση.
Ο όρος Appreciative Inquiry οφείλεται στον David Cooperrider (Cooperrider και McQuaid, 2012, Elliot, 1999), που θεωρείται ο κύριος εμπνευστής του μοντέλου. Αρχικά εύκολη εκπαίδευση σε οργανισμούς και εταιρείες, για να αξιοποιηθεί αργότερα στη δουλειά με την, την και τη θεραπεία, με αποτέλεσμα να μετεξελιχθεί σε A preciative Inquiry Systemic Approach .
Στην Ελλάδα, ως θεωρία και πρακτική έγινε γνωστή τη δεκαετία του 2000, κυρίως από τη δουλειά που πραγματοποίησε σε επίπεδο οργανισμών και εκπαίδευσης/εποπτείας η κα Σμάρω Μάρκου, καθώς και από τη συνεργασία που ανέπτυξε η ίδια με το KCC, [2] τον Peter . . Lang και την Elspeth McAdam, επί χρόνια συνεργάτιδα του P. Lang. Επίσης, προς την ίδια κατεύθυνση συνέβαλαν οι κοινοτικές παρεμβάσεις και τα εκπαιδευτικά προγράμματα που υλοποίησαν το Αθηναϊκό Κέντρο Μελέτης του Ανθρώπου με την E. McAdam.
Ειδικότερα σε αυτό, η Κ.Σ.Δ. , όπως προτείνουμε και εφαρμόζουμε στο Τμήμα Εκπαίδευσης ΟΚΑΝΑ, εμπλουτίστηκε εξελικτικά με πολλά νέα στοιχεία ( . -tis-stis-praktikes-tis-kathimerinis-mas-zois.html )
Αρχικά, σημαντικές ήταν οι επιδράσεις που δεχτήκαμε από τον χώρο των αφηγηματικών πρακτικών στην ψυχοθεραπεία. Καθοριστική υπήρξε, επίσης, η επιρροή των ιδεών του Μ. Μπαχτίν για την πολυφωνία και τη διαλογικότητα, καθώς και των αποψεών του Tom Andersen, του M. White και του Edgar Moren για την αξία και τη σημασία της αναστοχαστικότητας. Τέλος, ίσως την πλέον σημαντική επίδραση άσκησαν οι ιδέες της Harlene Anderson σχετικά με τη σημασία της συνεργατικότητας ως βαθιάς φιλοσοφικής στάσης στη θεραπεία και στην εκπαίδευση.
Το αποτέλεσμα αυτών των επιρροών που δεχθήκαμε, καθώς και των διαλόγων που αναπτύχθηκαν ως ομάδα εργασίας, εμπλουτίστηκε από τις συνεισφορές πάρα πολλές επαγγελματίες ψυχικής υγείας, κοινωνικών επιστημόνων, φροντιστών από το χώρο της παιδικής προστασίας και εκπαιδευτικών, με τους οποίους είχαμε την τύχη να συνεργαστούμε. τα τελευταία χρόνια. (Επομένως, οι σελίδες του βιβλίου είναι σε μεγάλο βαθμό εμπνευσμένες από τις ιδέες και τις πρακτικές αυτών των ανθρώπων, από τη γλώσσα και τη γραμματική τους, η οποία τροποποίησε σημαντικά τις αντίστοιχες δικές μας.)
Καθώς οι επιδράσεις, οι επιρροές και οι συνδέσεις βάθαιναν και αυξάνονταν, νιώσαμε ότι χρειαζόμασταν ένα νέο όνομα για την πρακτική μας και έτσι καταλήξαμε στον όρο Συστημικό Συνθετικό Μοντέλο Καταξιωτικής Διερεύνησης ( Σ.Σ.Μ.Κ.Δ ). Ωστόσο, έχουμε επιλέξει στο πρώτο κεφάλαιο να χρησιμοποιήσουμε την παραδοσιακή ονομασία, Καταξιωτική Συστημική Διερεύνηση , και να επιστρέψουμε αργότερα στο Σ.Σ.Μ.Κ.Σ. , προκειμένου να περιγράψουμε αναλυτικά.
Ο λόγος για αυτή την επιλογή είναι ότι κρίναμε, αφενός, πως έτσι δείχνουμε το σεβασμό μας στην αρχική παράδοση της Κ.Σ.Δ. και, αφετέρου, πως αυτό ταιριάζει στη μεθοδολογία μας, η οποία στηρίζεται στην αξιοποίηση της μετάβασης ως βασικής έννοιας στην οικοδόμηση πεδίων ασφάλειας και εξοικονόμησης.
Προσωπικά, ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή με την Κ.Σ.Δ. πριν από 16 χρόνια σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που οργάνωσε το Κέντρο Συστημικής Θεραπείας, με βασικό δάσκαλο τον αείμνηστο P. Lang. Σχεδόν αμέσως μετά τη λήξη της εκπαίδευσης αξιοποίησα τα θεωρητικά εργαλεία και τις πρακτικές της Κ.Σ.Δ. αρχικά για να οραματιστώ τη μορφή που έπαιρνε σταδιακά η Μονάδα Απεξάρτησης Εφήβων και Νέων ΑΤΡΑΠΟΣ-ΟΚΑΝΑ, στην οποία ήμουν επιστημονικός υπεύθυνος από το 2002 έως το 2015. Στη συνέχεια, εργάστηκε με αυτή την προσέγγιση στις φυλακές Κορυδαλλού και, για πολλά χρόνια, στη θεραπεία με ομάδες γονέων, εφήβων και οικογενειών.
Στα δέκα χρόνια της εργασίας μου ως επιστημονικός υπεύθυνος στην ΑΤΡΑΠΟ, είχα την τύχη να δω μεγάλο μέρος του ορατισμού μου για το πώς θα ήθελα να εξερευνήσω έναν δημόσιο χώρο θεραπείας να γίνει πραγματικότητα, καθώς σε ένα πολυφωνικό πλαίσιο δημιουργήθηκαν σειρά από δράσεις αποκλειστικής αναφοράς. και επίκεντρο τις ανάγκες των εφήβων και των οικογενειών τους.
Το 2015 μετακινήθηκε στο Τμήμα Εκπαίδευσης ΟΚΑΝΑ, επίσης στη θέση του επιστημονικού υπευθύνου, και όταν ξεκίνησε η επιμόρφωση των επαγγελμάτων του τομέα πρόληψης της ψυχοκοινωνικής υγείας, η Κ.Σ.Δ εξελίχθηκε σε μια από τις βασικές εκπαιδευτικές προτάσεις που έτυχαν ευρείας αποδοχής. Το αποτέλεσμα ήταν να συμμετάσχουν στις εκπαιδευτικές δράσεις σχεδόν 300 επαγγελματίες και, επιπλέον, να προστεθεί ένα πολύμορφο μωσαϊκό ιδεών στις υπάρχουσες επιρροές, καθώς οι συναντήσεις, οι συνομιλίες, οι συν-κατασκευές με τα στελέχη πρόληψης, που δεν δίνουν μόνο τεράστια εμπειρία αλλά και πολλά . διαφορετικών θεωρητικών προσεγγίσεων, ήταν καταλυτικές.
Τα στελέχη πρόληψης, καθώς δουλεύουμε με ευρύτερα σύνολα (σχολικές κοινότητες, ομάδες γονέων, εθελοντών), μας έφεραν σε επαφή με τις επιθυμίες, τις δυσκολίες, τις δυσκολίες, τις ιδέες, τις πρακτικές και τις αναπαραστάσεις των ανθρώπων, των ομάδων και των κοινοτήτων. με τις εργάζονταν.
Παράλληλα, ως επαγγελματίες είχαν υποστεί σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο τις συνέπειες της μακροχρόνιας οικονομικο-κοινωνικής κρίσης. Βίωναν έτσι συναισθήματα ματαίωσης και εργασιακής εξουθένωσης, ενώ χαρακτηρίζονταν από την πρόσδεση σε ένα διπλό δεσμό (double bind): αφενός ήταν συνδεδεμένος με την αναγκαιότητα του οραματισμού και της αλλαγής, αφετέρου ζούσαν, όπως και οι πληθυσμοί στους οποίους απευθύνονταν, μια ματαίωση που σχετίζεται με τις τάσεις απόσυρσης, αποσύνδεσης και αποδυνάμωσης των συλλογικών πρακτικών.
Διατυπώνοντας αυτή την αντίφαση με συστημικούς όρους, θα λέγαμε ότι τα μικροσυστήματα, όπως είναι οι οργανισμοί, βρίσκονται αναπόφευκτα εκτεθειμένα στην απορρόφηση της εντροπίας που εκτυλίσσονται από τα μακροσυστήματα (το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο). Μέσα σε αυτή την εντροπική συνθήκη τα όρια των ατόμων ή των ομάδων υπόκεινται σε έντονες διακυμάνσεις και ταλαντώσεις: άλλοτε γίνονται υπερβολικά κλειστά, υπερασπίζοντας με άκαμπτο τρόπο μια παγιωμένη ταυτότητα, άλλοτε ανοίγουν υπερβολικά, σε βαθμό που η ατομική ή η συλλογική ταυτότητα να καθίσταται μη αναγνωρισμένη. . . . . . . .
Ήρθε να επιβεβαιώσει αυτό που γνωρίζουμε ήδη από τις εφαρμογές της Κ.Σ.Δ. στη θεραπεία των εξαρτήσεων: Οι αλλαγές δεν ακολουθούν σχεδόν ποτέ προδιαγεγραμμένο σχέδιο και τα πισωγυρίσματα, οι υποτροπές σε παλιές πρακτικές, είναι πάντα πιθανά.
Πρόκειται να ερμηνεύσουμε και να κατανοήσουμε αυτές τις παλινδρομήσεις και τη δυναμική του ελέγχου που ασκείται στις εμπειρίες μας, στις πρακτικές μας ή στα σχεσιακά και επικοινωνιακά σχήματα, μέσω των επιδράσεων των προβλημάτων, μας φάνηκαν χρήσιμες οι αναφορές του P. Lang στον Barnett Pearce και στο μοντέλο του για το συντονισμό στα νοήματα και τις έννοιες ( Coordinated Management of Meaning ). Έτσι, κρίναμε ότι οι ιδέες του σχετικά με τη διαδικασία νοηματοδότησης ταίριαζαν εξαιρετικά στα χαρακτηριστικά του κοινωνικού πλαισίου της κρίσης που περιείχαν τις εκπαιδευτικές μας δράσεις. Γι’ αυτόν το λόγο οι ιδέες του B. Pearce και του V. Cronen καταλαμβάνουν μεγάλο χώρο στο βιβλίο και καθώς δεν έχουν παρουσιαστεί ιδιαίτερα στην Ελλάδα [3], αποφασίσαμε να τους αφήσουμε να παρουσιάσουμε μια αναλυτική και διεξοδική.
Σημαντικός χώρος παρέχεται επίσης στην πολυφωνία και τη διαλογικότητα, καθώς αυτές οι ιδέες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του μοντέλου του Σ.Σ.Μ.Κ.Σ.
Εργαστήκαμε και προτείναμε την καταξιωτική μέσα σε ένα κοινωνικοπολιτιστικό και οικονομικό πλαίσιο έντονων κρίσεων και μεταβάσεων και οι πρακτικές μας έγιναν ευρέως αποδεκτές, καθώς αναγνώριζαν και σέβονταν όλες τις αποδυναμωμένες φωνές, τόσο σε ατομικό όσο και σε συστημικό επίπεδο, και προσκαλούσαν στη δημιουργία χώρων ασφάλειας. , όπου αυτές οι φωνές θα μπορούσαν να ακούσουν με αξιοπρέπεια.
Το μοντέλο μας στηρίχθηκε στον «παραδοσιακό» βασικό του κορμό και συγχρόνως ενσωμάτωσε πολλές καινούργιες ιδέες. Επινοήθηκαν επίσης νέα εργαλεία [4] , τα οποία έδωσαν βάρος σε πρακτικές που συνδέονται με τη δημιουργία πεδίων ασφάλειας και επανανοηματοδότησης, προκειμένου να καταστεί δυνατή η αναδιατύπωση των δυσκολιών ως μη εκφρασμένων αναγκών και επιθυμιών.
Αυτές οι πρακτικές αξιοποίησαν ποικίλα εκφραστικά εργαλεία (ζωγραφική, γραφή, μουσική, κολάζ), ώστε να κατορθωθούν η περαιτέρω διερεύνηση εναλλακτικών δρόμων που θα διευκολυνθούν οι μεταβάσεις στο στάδιο της σύνδεσης με τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τους μετασχηματισμούς.
Το βασικό πεδίο, πέρα από τη θεραπεία και την εκπαίδευση, στο οποίο οι ιδέες και οι πρακτικές της Κ.Σ.Δ. έτυχαν ευρείας εφαρμογής την τελευταία διετία, ήταν οι δράσεις πρόληψης στις κοινότητες όπου εργάζονται τα στελέχη των κέντρων πρόληψης.
Μετά την ολοκλήρωση των εκπαιδευτικών κύκλων εφαρμόστηκαν σειρά από δράσεις στη δουλειά με την ευρύτερη κοινότητα. Ομάδες γονέων, εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, εθελοντών, εφήβων, προσφύγων, θετών και αναδοχών γονέων, καθώς και εργαζομένων στην παιδική προστασία γνώρισαν τις βασικές αρχές της Κ.Σ.Δ., μέσα από παρεμβάσεις που οργάνωσαν και υλοποίησαν το Τμήμα Εκπαίδευσης και Α.Α. Δυναμικού ΟΚΑΝΑ, τα Κέντρα Πρόληψης και οι Υπεύθυνοι Αγωγής Υγείας και οι Συμβουλευτικοί Σταθμοί Νέων του Υπουργείου Παιδείας.
Αυτές οι παρεμβάσεις άλλες ακολουθούν περισσότερο τις θεωρητικές αρχές της Κ.Σ.Δ., ενσωματώνοντας παράλληλα με τις τεχνικές και τη θεωρία ή τις μετακινήσεις στο βλέμμα και τη γλώσσα, και άλλες αποτελούν εργατικές μεταφορές και εφαρμογές τεχνικών, γεγονός που πολλές φορές προβλημάτισε ή και μας ανησύχησε, ταυτόχρονα όμως κίνησε να εργαστούμε συστηματικά ως προς τη θεωρία και τη μεθοδολογία. Επίσης, συχνά συνιστούν υποδειγματικές συνθέσεις ανάμεσα στην υπάρχουσα εμπειρία των στελεχών πρόληψης και της μετακίνησης στο βλέμμα και τη γλώσσα που προτείνει η Κ.Σ.Δ.
Η μορφή που λαμβάνουν οι παρεμβάσεις στο πεδίο της κοινότητας εξαρτάται τόσο από το εάν προϋποθέτει εξοικείωση με τη συστημική επιστημολογία όσο και από το εάν οι μετακινήσεις των επαγγελμάτων που συμμετείχαν στις εκπαιδευτικές δράσεις του Τμήματος Εκπαίδευσης του ΟΚΑΝΑ, συνδέονταν με αλλαγές πρώτου ή δεύτερου επιπέδου.
Όπως θα δούμε, αυτό σημαίνει ότι οι μετακινήσεις μπορούν να γίνουν μόνο στην αξιοποίηση των τεχνικών, ενδέχεται όμως να σχετίζονται με τη γλώσσα, την αισθητική και τις διαδικασίες κατανόησης των χαρακτηριστικών, των δυσκολιών, των αναγκών, των επιθυμιών και των επιλογών δράσης που έχουν τα άτομα και τα συστήματα με τα οποία εργαζόμαστε.
Οι επιδράσεις από το appreciative inquire
Κλείνοντας, θεωρούμε σημαντικό να αναφερθούμε σε σημαντικές επιρροές και συνδέσεις που έχουμε δεχτεί.
Η επιρροή αφορά στις επιδράσεις που δέχεται η Κ.Σ.Δ., η οποία εστιάζει στον ορατισμό για το μέλλον, από όσες θεωρίες εντοπίζουν τη βάση της ανθεκτικότητας ή των δεσμών στο παρελθόν. Από τη μεριά, βρίσκω αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα, καθώς αναζητούμε ένα εργαλείο που θα συνδέει τα αποθέματα με τις πηγές που προκαλούν και ταυτόχρονα θα διευρύνει την κατανόηση των επιδράσεων των πρώτων τραυματιών εμπειριών.
Ο δεύτερος διάλογος γίνεται με τις ιδέες της κριτικής και της διαλεκτικής θεωρίας, ο οποίος άλλωστε είναι ιδιαίτερα σημαντικός στις αφηγηματικές πρακτικές. Μέσα από τις ιδέες της κριτικής θεωρίας αποτυπώνεται η αναγνώριση των δύο παραγόντων: αφενός, των συγκρούσεων που υπάρχουν αναπόφευκτα στους διαφορετικούς οραματισμούς των υποκειμένων ως μελών ευρύτερων συστημάτων και, αφετέρου, της σημασίας που έχει η αποδόμηση των σχέσεων εξουσίας και ελέγχου ανάμεσα στα υποσυστήματα.
Σε αυτό το πλαίσιο ερωτήματα σχετικά με το φύλο και τον κοινωνικό ρόλο δεν μπορεί παρά να διαφέρουν κάθε παρέμβαση· π.χ., σε μια ομάδα γονέων στην οποία προσκαλούμε τους γονείς να συνομιλήσουν για τις πολλαπλές ανάγκες των εσωτερικών εαυτών. , τα ζητήματα του φύλου ή της πατριαρχίας κρίνονται ως εξαιρετικά ζωτικά.
Δυο λόγια, τέλος, για τη δομή του βιβλίου, στην οποία αντανακλώνται οι προσπάθειες να συντονιστούν οι επιμέρους ιδέες όσων δρουν με οδηγό την Κ.Σ.Δ.
Αρχικά παρουσιάζεται το θεωρητικό πλαίσιο και οι βασικές αρχές της προσέγγισης με συντομία, καθώς κρίνουμε ότι μέσω της προτεινόμενης βιβλιογραφίας και της πληθώρας άρθρων στο διαδίκτυο υπάρχει η δυνατότητα πληρέστερης ενημέρωσης.
Στο δεύτερο κεφάλαιο αναπτύσσουμε τις ιδέες μας για το Συστημικό Συνθετικό Μοντέλο Καταξιωτικής Διερεύνησης https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxikis-ygeias/psyxotherapeia/therapeftikes-proseggiseis/6789-to-systimiko-synthetikodiksier. html και παρουσιάζουμε ορισμένες από τις θεωρίες βάσει των οποίων δημιουργήθηκε.
Στο τρίτο κεφάλαιο περιγράφουμε ένα βασικό μεθοδολογικό εργαλείο, τους ενδιάμεσους μεταβατικούς χώρους των αλλαγών, και τις διεργασίες που οδηγούν σε μεταβάσεις και αλλαγές, οι οποίες δείχνουν με σαφήνεια την κυκλικότητα και τη δυναμική φύση των αντιστοιχιών μεταβάσεων.
Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζουμε ορισμένα πρότυπα «εργαλεία», τα οποία έχουν πρωτογενώς παραχθεί από το Τμήμα Εκπαίδευσης ΟΚΑΝΑ και τους συνεργάτες μας από την πρόληψη.
Στο πέμπτο κεφάλαιο παραθέτουμε ορισμένες πρότυπες δράσεις σε ομάδες, αφενός, εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και, αφετέρου, γονέων, μαζί με ενδεικτικές ασκήσεις που αποτυπώνουν τη φιλοσοφία και τη μεθοδολογία των παρεμβάσεων αυτών.
Τέλος, στο έκτο και τελευταίο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα πρότυπα καταξιωτικά εργαστήρια.
[1] Μ. Μπαχτίν, Ζητήματα Ποιητικής , (2014), μτφρ. Γ. Πινακούλας, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, σελ. 197. Απάντηση σε ένα ερώτημα του ΝΟΒΙ ΜΙΡ.
[2] Συμβουλευτικό Κέντρο Kensington
[3] Μια περιληπτική παρουσίαση υπάρχει στο βιβλίο: Θεωρίες Ανθρώπινης Επικοινωνίας. Επιστημονική επιμέλεια Αντώνης Γαρδικιώτης. Αθήνα: Εκδ. Πεδίο 2012
[4] Μικρό μέρος των εργαστηρίων παρατίθεται στο παράρτημα για τις καταξιωτικές βιωματικές πρακτικές.
Η Γραμματική των αποθεμάτων εκδόθηκε το 2019 από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ.
Είναι ένα επιστημονικό βιβλίο που αναλύει τη σημασία των αποθεμάτων για την ενίσχυση μιας ταυτότητας καταξίωσης.
Στο βιβλίο περιγράφεται ακόμη η σημασία της κατανόησης της διαλογικότητας και της σημασίας του πολυφωνικού εαυτού να κατανοήσουμε τις συναισθηματικές περιπτώσεις που ασκούν οι διεργασίες όσον αφορά τη σύνδεση με τις επιθυμίες και τα όνειρα που έχουμε για το μέλλον.
Ιδιαίτερη εστίαση δίνεται επίσης στην αξιόλογη καταξιωτικών πρακτικών στο πεδίο της οικογένειας, του σχολείου και της κοινότητας.
Η γραμματική των αποθεμάτων στο διαδίκτυο