«Αυτό που επεδίωκα να δείξω ήταν ένας κόσμος στον οποίο θα αισθανόμουν καλά, όπου οι άνθρωποι θα ήταν ευγενικοί, όπου θα έβρισκα την τρυφερότητα που ήλπιζα ότι θα λάβω. Οι φωτογραφίες μου ήταν αποδείξεις πως αυτός ο κόσμος μπορεί να υπάρξει» Ρομπερ Ντουανό
το κείμενο που ακολουθεί είναι ένα απόσπασμα από την ΟΝΕΙΡΟΤΟΠΙΑ, που επικεντρώνεται στην ανάδειξη της σημασία που έχει η αγάπη και η τρυφερότητα σε ένα κόσμο που κυριαρχείται από την απειλή και το φόβο!
Πολύ συχνά βιώνουμε αντιφατικά συναισθήματα: λ.χ., την ίδια στιγμή που νιώθουμε ότι μπορούμε να ξεπεράσουμε μια δυσκολία, αισθανόμαστε έτοιμοι να καταρρεύσουμε από τη θλίψη ή το φόβο. Σε αυτές τις περιστάσεις μοιάζει σαν όλες οι φωνές και οι πλευρές να ηχούν ταυτόχρονα μέσα μας και εμείς κατακλυζόμαστε από σκέψεις και συναισθήματα που μας μπερδεύουν και, σε ακραίες περιπτώσεις, μας καθηλώνουν, ενδεχομένως και για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
Κατ΄ αρχάς, το να κατορθώσουμε να κατανοήσουμε ότι η ύπαρξη αυτών των φωνών είναι φυσική και αναπόφευκτη συνθήκη και, παράλληλα, να αποδεχτούμε τις αδύναμες πλευρές μας και να συμφιλιωθούμε με αυτές, πιστεύω ότι συνιστά έναν τρόπο να αποδυναμωθούν οι επικριτικές φωνές, τόσο οι εσωτερικές όσο και οι εξωτερικές.
Σε ένα επόμενο στάδιο, μετά τη συμφιλίωση και τη σύνδεση με όλες τις πλευρές του εαυτού μας, μπορούμε να αναζητήσουμε τις ρωγμές, για να ανακαλύψουμε τα αποθέματα, τις ικανότητες και τις δεξιότητές μας και να συνδεθούμε μαζί τους, ώστε να ξεκινήσουμε να χτίζουμε μια ψυχική ανθεκτικότητα και να αρχίσουμε μια διαδρομή προς την αυτοπραγμάτωση.
Κατόπιν, είναι σημαντικό να υιοθετήσουμε μια «αισθητική στάση», για να συνδεθούμε με τα όνειρά μας, διεργασία που την ονομάζουμε «φαντασιακή», διότι, όπως θα δούμε και στο πέμπτο κεφάλαιο, η φαντασία και η ελπίδα αποτελούν τα απαραίτητα στοιχεία για να οργανώσουμε τις επιθυμίες μας σε συγκεκριμένα όνειρα για το μέλλον.
Αυτή η αισθητική στάση σχετίζεται με μια επαφή με τις αξίες μας και ειδικότερα εκείνες που επιτρέπουν τη συνύπαρξη των επιθυμιών μας με αυτές των άλλων ανθρώπων, ώστε να μην οδηγηθούμε σε συνθήκη ανταγωνισμού ή αποκλεισμού.
η βιολογία της αγάπης
Σε αυτό το σημείο αποκτά ιδιαίτερη και ξεχωριστή σημασία η έννοια της βιολογίας της αγάπης.
Προσωπικά, θεωρώ πως ίσως είναι αδύνατο να μιλήσουμε για ψυχική ανθεκτικότητα, αν δεν μιλήσουμε πρώτα για την αγάπη. Επιπλέον, έχω την άποψη ότι η αγάπη αποτελεί εμπειρία, συναίσθημα που αφορά τη σχέση τόσο με τον εαυτό μας όσο και με τους άλλους, αλλά για να εκτιμήσουμε τον εαυτό μας, για να συνδεθούμε με επιθυμίες και όνειρα, χρειάζεται πρώτα να αγαπήσουμε τον εαυτό μας και ύστερα τον άλλο.
Ένας πολύ σπουδαίος βιολόγος. ο Hubero Maturana, σε ένα κείμενό του αναφέρεται στη σημασία που έχει η αγάπη για την επιβίωσή μας και στους λόγους για τους οποίους αποτελεί αναπόσπαστο χαρακτηριστικό της βιολογίας μας.
Συγκεκριμένα, γράφει: «Η αγάπη είναι το πεδίο εκείνων των συμπεριφορών ή των δυναμικών σωματικών διαθέσεων, μέσα από τις οποίες ο άλλος αναδύεται ως ο νόμιμος άλλος σε συνύπαρξη μαζί μας. Επίσης, η επιθετικότητα είναι πεδίο εκείνων των συμπεριφορών ή των δυναμικών σωματικών διαθέσεων, μέσα από τις οποίες αρνούμαστε τον άλλο ως νόμιμο άλλο σε συνύπαρξη μαζί μας. Παρόμοια, ο φόβος είναι το πεδίο εκείνων των συμπεριφορών ή των δυναμικών σωματικών διαθέσεων, μέσα από τις οποίες κάποιος απομακρύνεται από τις συνθήκες μέσα στις οποίες βρίσκεται. Με αυτούς τους όρους η αγάπη δεν είναι αρετή ή κάτι το ιδιαίτερο, αλλά είναι απλώς ένα βιολογικό φαινόμενο, με την έννοια του πεδίου εκείνων των συμπεριφορών διαμέσου των οποίων αναδύεται και οργανώνεται η κοινωνική ζωή. Είναι απλώς εκείνη η βιολογική δυναμική που συνιστά την εμπιστοσύνη και την αμοιβαία αποδοχή σε σωματικές και πνευματικές σχέσεις εγγύτητας και οικειότητας»[2].
Η αγάπη επίσης αποτελεί μια βάση για ένα διάλογο, που δεν θα επιδιώκει την επιβολή ή την εξουσία, αλλά την δημιουργία ενός χώρου συνύπαρξης.
η τρυφερότητα
Η συγγραφέας Όλγα Τοκάρτσουκ, σε μια ένα απόσπασμα από την ομιλία της για την παραλαβή του βραβείου Νόμπελ το 2018, δίνει μια ακόμα διάσταση σε αυτή την έννοια, μιλώντας για την τρυφερότητα:
«Η τρυφερότητα είναι η πιο ταπεινή μορφή αγάπης. Είναι το είδος της αγάπης που δεν εμφανίζεται στις γραφές ή στα ευαγγέλια, κανένας δεν ορκίζεται σ’ αυτήν, κανείς δεν την παραθέτει. Δεν έχει ειδικά εμβλήματα ή σύμβολα, δεν οδηγεί σε εγκληματικές πράξεις, ούτε προκαλεί φθόνο. Εμφανίζεται όποτε κοιτάζουμε από κοντά και με προσοχή μια άλλη ύπαρξη, κάτι που δεν είναι ο «εαυτός» μας. Η τρυφερότητα είναι αυθόρμητη και ανιδιοτελής· υπερβαίνει κατά πολύ τη συγγενή της ενσυναίσθηση. Αντιθέτως, είναι το συνειδητό, αν και ίσως ελαφρώς μελαγχολικό, μοίρασμα του κοινού πεπρωμένου. Η τρυφερότητα είναι μια βαθιά συναισθηματική ανησυχία για μια άλλη ύπαρξη, για την ευθραυστότητά της, για τη μοναδική της φύση και για την έλλειψη ανοσίας στον πόνο και στις επιπτώσεις του χρόνου. Η τρυφερότητα αντιλαμβάνεται τους δεσμούς που μας ενώνουν, τις μεταξύ μας ομοιότητες και τα κοινά μας. Είναι ένας τρόπος να κοιτάζουμε που δείχνει ότι ο κόσμος είναι ζωντανός, ζων, διασυνδεμένος, συνεργατικός και εξαρτώμενος από τον εαυτό του» .
Μέσα από αυτές τις οπτικές ανακαλύπτουμε ένα δρόμο, να περιορίσουμε τις εγωιστικές πλευρές του εαυτού, να αναζητήσουμε την σύνδεση με την καλοσύνη και αφεθούμε σε μια προσπάθεια για μια ουσιαστική κατανόηση του βιώματος των άλλων να κατανοήσουμε και να περιορίσουμε τις εγωιστικές πλευρές του εαυτού, οι οποίες αναπόφευκτα, να ξεπεράσουμε στερεότυπα, προκαταλήψεις, την επιθυμία για δύναμη και κυριαρχία στις σχέσεις μας με τους άλλους και τη φύση. Αυτή η διάσταση είναι κομβική, όταν σκεφτόμαστε σχετικά με την ανθεκτικότητα και την ευαλωτότητα, από τη στιγμή που υπάρχει πάντα ένας τεράστιος κίνδυνος, όσοι για διάφορους λόγους βρίσκονται σε θέσεις δύναμης, να καταχραστούν αυτή τη θέση για να επιβάλουν τις επιθυμίες τους σε όσους/ες νοιώθουν ή είναι περισσότερο ευάλωτοι/ες. Έτσι, στο πεδίο της αισθητικής αναγνωρίζουμε την αγάπη, σε κάθε της διάσταση, ως το μοναδικό τρόπο να οργανώσουμε συνεργατικά τις κοινότητες και τις ομάδες στις οποίες ζούμε, όχι μόνο γιατί αποτελεί όμορφο συναίσθημα, αλλά και διότι βιολογικά και κοινωνικά είναι η μόνη οδός που εξασφαλίζει τη συνεκτικότητα και την επιβίωσή μας στο χρόνο.
Η αισθητική στάση συνίσταται, επιπλέον, στο να αναγνωρίσουμε ότι τα αποθέματα είναι δυναμικά, δημιουργούνται δηλαδή σε όλη μας τη ζωή, και ότι έχουμε τη δύναμη να μετατρέψουμε τις οδυνηρές απώλειες σε εμπειρίες επιβίωσης!
Στη συνέχεια, καθώς αναγνωρίζουμε τις επιθυμίες μας και συνδεόμαστε με το φαντασιακό, με τα όνειρά μας για το μέλλον, η αισθητική συνεχίζει να είναι παρούσα, επειδή η συνθήκη της συμπερίληψης αποτελεί βάση, για να μην οδηγηθούμε σε συγκρούσεις, σε αποκλεισμούς και στην κυριαρχία του ατομισμού, σε μια συνθήκη όπου τα όνειρα των ισχυρών θα επιβληθούν στα όνειρα των «αδύναμων» Σε ένα επόμενο βήμα, καθώς χρειαζόμαστε να μετατρέψουμε το όνειρο και την επιθυμία μας σε πράξη, ο αναστοχασμός, το να σκεφτούμε δηλαδή σε σχέση με τον εαυτό μας, τις εμπειρίες και τις σχέσεις μας, αποτελεί κομβικό σημείο. Ο αναστοχασμός δεν μπορεί να υπάρξει ανεξάρτητα από τη διαλογικότητα, τη συνομιλία με τον εαυτό μας και τον άλλο.
(απόσπασμα από την ΟΝΕΙΡΟΤΟΠΙΑ)