Τι είναι τραύμα;
Ένα απο τα κύρια χαρακτηριστικά μιας τραυματικής εμπειρίας, είναι ο διαχωρισμός του “πριν” και του “μετά”. Ο άνθρωπος που βιώνει ενα έντονο τραυματικό γεγονός χωρίζει την ζωή και τον εαυτό του στην περίοδο πριν το γεγονός και στην περίοδο μετά απο αυτό, κάτι που μας δείχνει την δυσκολία που υπάρχει να μεταβολιστεί το έντονο συναίσθημα απειλής που ένιωσε για την σωματική ή ψυχική υγεία του ίδιου ή ενος σημαντικού άλλου. Αυτή η δυσκολία στον μεταβολισμό του συναισθήματος, μπορεί να φέρει μια σειρά απο αλυσιδωτές αντιδράσεις στην καθημερινότητα του ανθρώπου, όπως αϋπνίες, εφιάλτες, εξαρτήσεις, φοβίες, μερική/ολική αμνησία του γεγονότος, χρόνιους πόνους, χρόνιες ασθένειες, τρόμο, άλλου είδους ψυχοσωματικές αντιδράσεις, αδυναμία συγκέντρωσης κ.α. Έτσι το τραύμα, είναι ένα γεγονός παγωμένο στον χρόνο το οποίο δίνει “σήματα κινδύνου”!
Πως καταγράφεται ένα γεγονός ως τραυματικό;
Όταν μας συμβαίνει κάτι πολύ σοκαριστικό, για παράδειγμα ο ξαφνικός θάνατος ενός αγαπημένου ανθρώπου, ενα τροχαίο, μια ή επανειλημμένες σεξουαλικές/σωματικές κακοποιησεις, μια ξαφνική και πολλή σοβαρή ασθένεια που αφορά εμας ή ένα πολύ αγαπημένο πρόσωπο, τότε ο οργανισμός μας για να μπορέσει να ανταπεξέλθει σε αυτό, για να μπορέσει να το αντέξει, έχει την δυνατότητα να αντιδράσει με 3 διαφορετικούς τρόπους. Πάλη, φυγή ή πάγωμα. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι δομημένος με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε σε μια κατάσταση κινδύνου να λειτουργεί αυτόματα και ασυνείδητα. Έτσι, πολύ εύκολα θα καταφύγει στην πάλη ή την φυγή, με σκοπό να μας σώσει απο την όποια απειλή. Το συναίσθημα δηλαδή θα μεταβληθεί και θα μετουσιωθεί σε κάτι ενεργό (θυμός, επίθεση, διαφυγή κ.α.).
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου ο άνθρωπος αντί να φύγει ή να παλέψει, ακινητοποιείται είτε γιατι πρακτικά δεν μπορεί να κάνει κάτι διαφορετικό (για παράδειγμα ένα μικρό παιδί που είναι παρατηρητής βίας μεταξύ των γονιών του και δεν μπορεί να κάνει κάτι για να σώσει κανέναν από τους δύο), ή γιατί οι σκέψεις και τα συναισθήματα εκείνη την στιγμή είναι τόσο έντονα που κατακλύζεται από αυτά (για παράδειγμα, σκέψεις όπως “θα πεθάνω” ή “θα τρελαθώ). Σε αυτό το σημείο έρχεται ο κατακερματισμός. Το βίωμα κατακερματίζεται και ετσι δημιουργείται μια ανάμνηση με ασαφείς εικόνες, ήχους, αισθήσεις που την ακολουθεί συνήθως ένα πολύ δυσφορικό και εγκλωβισμένο συναίσθημα. Ο κατακερματισμός είναι αυτός που θα φέρει στην συνέχεια τα συμπτώματα ενός τραυματικού γεγονότος ή μιας μετατραυματικής διαταραχής, όπως για παράδειγμα την υπερδιέγερση, την αποφευκτική συμπεριφορά ή την αποσύνδεση, σε καταστάσεις όμως όπου ο πραγματικός κίνδυνος έχει περάσει αλλά τον τροφοδοτούν οι πυροδοτητές.
Ένα γεγονός μπορεί να είναι τραυματικό για όλους;
Το ίδιο γεγονός, μπορεί να μην λειτουργήσει τραυματικά για όλους του ανθρώπους που το βιώνουν. Για να καταγραφεί ενα συμβαν ως τραυματικό, χρειάζεται να υπολογισουμε την θέση του τραύματος στην ψυχική οικονομία του, την δόμηση της προσωπικότητας του, την κουλτούρα του, την κατάσταση της ψυχικής του υγείας πριν απο το τραυματικό γεγονός και φυσικά την στήριξη που είχε ή δεν είχε απο το υποστηρικτικό του δίκτυο κατά την διάρκεια και μετά του συμβάντος. Ακόμα και η έλλειψη φροντίδας σε μια δύσκολη συνθήκη, μπορεί να πάρει θέση στο τραυματικό ιστορικό ενός ανθρώπου.
Σύμφωνα με τους Fischer kai Riedesser (1998), μια εμπειρία μπορεί να οδηγήσει σε τραύμα, όταν το άτομο νιώθει ανίκανο να αμυνθεί, αβοήθητο, χωρίς να είναι σε θέση να δραπετεύσει από ένα σοβαρό απειλητικό γεγονός και το οποίο δεν είναι σε θέση να επεξεργαστεί με την βοήθεια προηγούμενων εμπειριών του.
Τι είναι το η Τραυματοθεραπεία EMDR;
Το EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing – Απευαισθητοποίηση και Επαναπροσαρμογή μέσω Οφθαλμικών Κινήσεων) είναι μια τεχνική όπου στηρίζεται στην συνεργασία των δύο ημισφαιρίων του εγκεφάλου, μέσω κινήσεων των ματιών, την οποία εφηύρε η ψυχολόγος Francine Shapiro το 1987, στην Αμερική. Στόχος είναι η μετατροπή της δυσλειτουργικής αφομοίωσης μιας τραυματικής εμπειρίας σε λειτουργική, μέσα σε ασφαλές θεραπευτικό πλαίσιο (Βεντουράρου, 2009). Μέσα από μια διαδικασία 8 φάσεων, δίνεται η δυνατότητα στα θεραπευόμενα άτομα να ανακαλέσουν μια παλαιότερη ή πρόσφατη ανάμνηση η οποία καταγράφηκε ως τραυματική και να την αναπλαισιώσουν με τα σημαντικότερά τους αποθέματα!