Η επιστροφή της υποκειμενικότητας: από την πολλαπλότητα των εαυτών στον διαλογικό εαυτό
Περίληψη
Η ψυχολογία αναγνωρίζει όλο και περισσότερο την πολλαπλότητα του εαυτού. Ωστόσο, η αναγνώριση αυτή εγείρει το πρόβλημα της εξήγησης του τρόπου με τον οποίο επιτυγχάνεται η αίσθηση της ταυτότητας μέσα σε μια πολλαπλότητα εαυτών. Δύο θεωρητικοί προσανατολισμοί παίζουν σημαντικό ρόλο στη μελέτη της πολλαπλότητας του εαυτού: η κοινωνικο-γνωστική προοπτική, στην οποία ο εαυτός μελετάται ως συσκευή επεξεργασίας πληροφοριών, και το πλαίσιο του κοινωνικού κονστραξιονισμού, στο οποίο ο εαυτός γίνεται αντιληπτός ως ζήτημα κοινωνικής και γλωσσικής διαπραγμάτευσης. Παρ’ όλα αυτά, υποστηρίζεται ότι οι προσανατολισμοί αυτοί εξακολουθούν να παγιδεύονται σε διάφορα επιστημολογικά προβλήματα και το τελικό αποτέλεσμα δεν αφήνει χώρο για την υποκειμενικότητα. Η διαλογικότητα και η διαλογική θεώρηση του εαυτού παρουσιάζονται ως πιθανές λύσεις για τα προβλήματα αυτά. Αντιλαμβανόμενοι τον εαυτό ως αποτέλεσμα της διαλογικότητας, η ενότητα και η πολλαπλότητα εμφανίζονται ως δύο αντίθετοι, αλλά ενωμένοι πόλοι ενός διαλογικού και (δια)υποκειμενικού εαυτού.
Η πολλαπλότητα του εαυτού αποτελεί θέμα συζήτησης εδώ και πολύ καιρό. Η ανθρώπινη διαίσθηση ότι ο καθένας από εμάς έχει μια ενιαία και συνεχή οντότητα φαίνεται να διαψεύδεται παραδόξως από την αναγνώριση ότι κάθε άτομο περνάει από διάφορες αλλαγές κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής. Η συζήτηση είναι αρκετά παλιά: τουλάχιστον, μπορούμε να εντοπίσουμε τις ρίζες της ερώτηση του John Locke “πώς μπορώ να είμαι ο ίδιος που ήμουν στο παρελθόν;”. (βλ. Locke, 1689/1975). Όταν η ψυχή έπαψε να είναι η εγγύηση της συνέχειας, η προσωπική ταυτότητα έγινε πρόβλημα (Polkinghorne, 1988).
Μετάφραση & Επιμέλεια: Παπαδοπούλου Νατάσσα, Ψυχολόγος – Εκπαιδευόμενη Συστημική Θεραπεύτρια
Διαβάστε περισσότερα παρακάτω στο κείμενο των João Salgado και Hubert J. M. Hermans:
Ερευνητικό προφίλ
Ο João Salgado, Διευθυντής του Προγράμματος Ψυχολογίας στο
ISMAI της Πορτογαλίας, είναι ψυχολόγος και ψυχοθεραπευτής. Τα
κύρια ερευνητικά του ενδιαφέροντα σχετίζονται με τις θεωρητικές
και μεθοδολογικές εξελίξεις μιας διαλογικής προοπτικής στην
ψυχολογία και με τις εφαρμογές αυτού του πλαισίου στον τομέα
της ψυχοθεραπείας και της κλινικής ψυχολογίας.
Ο Hubert J. M. Hermans είναι ομότιμος καθηγητής στο
Πανεπιστήμιο Radboud, Nijmegen, Κάτω Χώρες. Το προηγούμενο
έργο του ήταν αφιερωμένο στη μελέτη των κινήτρων επίτευξης και
του φόβου της αποτυχίας. Εν μέρει ως αντίδραση, ανέπτυξε
αργότερα μια θεωρία αποτίμησης, μαζί με τη μέθοδο της
αυτοαντιπαράθεσης. Είναι πρόεδρος ενός Ιδρύματος που ανέπτυξε
αυτή τη θεωρία και τη μέθοδο. Το πρόσφατο ενδιαφέρον του
εστιάζεται στις θεωρητικές, μεθοδολογικές και πρακτικές πτυχές
του διαλογικού εαυτού.