fbpx

Διάσπαση Ελλειματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ)

Κοινοποίηση

Διάσπαση Ελλειματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ)

Τι είναι η ΔΕΠΥ;

Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (παλαιότερα γνωστή ως διαταραχή ελλειμματικής προσοχής ή ADD) είναι μια νευροσυμπεριφορική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από τα βασικά συμπτώματα της απροσεξίας, της αφηρημάδας, της υπερκινητικότητας και της παρορμητικότητας. Η ΔΕΠΥ θεωρείται ότι είναι η πιο συχνή διαταραχή ψυχικής υγείας στην παιδική ηλικία, με εκτιμήσεις για τον επιπολασμό της στα παιδιά να κυμαίνονται από 5 έως 11%. Η ΔΕΠΥ στην ενήλικη ζωή θεωρείται λιγότερο συχνή, με περίπου 2 έως 5 τοις εκατό των ενηλίκων να διαγιγνώσκονται.

Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ μπορούν να επηρεάσουν την εργασία, το σχολείο, τις δουλειές του σπιτιού και τις σχέσεις και η διαχείριση της διαταραχής μπορεί να αποτελέσει πρόκληση τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες. Ευτυχώς, υπάρχουν θεραπείες που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές, και όποιος επηρεάζεται από τη ΔΕΠΥ μπορεί να μάθει δεξιότητες για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και να αξιοποιήσει τα ταλέντα του -όπως έχουν ήδη κάνει πολλά επιτυχημένα άτομα με ΔΕΠΥ.

Πώς μοιάζει η ΔΕΠΥ;

Ορισμένα παιδιά και ενήλικες με ΔΕΠΥ δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν σε εργασίες στο σχολείο ή στη δουλειά και μπορεί να ονειροπολούν συχνά. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ μπορεί να γίνουν διασπαστικά, προκλητικά ή να έχουν δυσκολία να τα πάνε καλά με τους γονείς, τους συνομηλίκους ή τους δασκάλους. Τα παιδιά που παλεύουν με την υπερκινητικότητα και την παρορμητικότητα, ειδικότερα, συχνά έχουν συμπεριφορικές προκλήσεις που μπορεί να είναι δύσκολο να διαχειριστούν οι ενήλικες.

Οι ενήλικες, από την άλλη πλευρά, μπορεί να είναι πιο πιθανό να αναφέρουν ότι αισθάνονται ανήσυχοι ή νευρικοί- αν παλεύουν με την παρορμητικότητα, μπορεί να πάρουν βιαστικές αποφάσεις που επηρεάζουν αρνητικά τη ζωή τους. Τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες, επηρεάζεται συχνά και η εκτελεστική λειτουργία (σχεδιασμός, συναισθηματική ρύθμιση, και λήψη αποφάσεων). Πολλά παιδιά και ενήλικες εμφανίζουν είτε υπερκινητικά είτε συμπτώματα απροσεξίας της ΔΕΠΥ, αλλά είναι επίσης δυνατόν και οι δύο ομάδες συμπτωμάτων να υπάρχουν μαζί, σε αυτό που συνήθως ονομάζεται ΔΕΠΥ συνδυασμένου τύπου.

Είναι πραγματική η ΔΕΠΥ;

Οι περισσότεροι ψυχίατροι και ψυχολόγοι συμφωνούν ότι η ΔΕΠΥ είναι πραγματική. Συχνά εμφανίζεται σε οικογένειες (γεγονός που υποδηλώνει γενετικές ρίζες) και νευρολογικά στοιχεία έχουν δείξει ότι συνδέεται με μεταβολές στην ανάπτυξη και εξέλιξη του εγκεφάλου. Η ΔΕΠΥ συνδέεται επίσης σαφώς με ακαδημαϊκά, εργασιακά και σχεδιακά προβλήματα – και ανταποκρίνεται στη θεραπεία – υποδηλώνοντας ότι έχει κλινική εγκυρότητα. Όμως, το αν η διαταραχή είναι υπερδιαγνωσμένη και υπερθεραπεύεται -ή αν αντανακλά ένα σύνολο εξελιγμένων χαρακτηριστικών που έχουν γίνει λιγότερο προσαρμοστικά στον σημερινό κόσμο- συζητείται ευρέως.

Τι προκαλεί τη ΔΕΠΥ;

Όπως πολλές άλλες ψυχικές διαταραχές, τα αίτια της ΔΕΠΥ παραμένουν υπό διερεύνηση. Οι θεωρίες αναφέρουν ότι τα γονίδια παίζουν καθοριστικό ρόλο, όπως και οι περιβαλλοντικές επιδράσεις, η έκθεση σε τοξίνες στη μήτρα και οι πρώιμες τραυματικές εμπειρίες. Δεδομένου ότι η ΔΕΠΥ είναι μια διαταραχή συμπεριφοράς, οι προσδοκίες για την κατάλληλη συμπεριφορά, ιδίως στα παιδιά, πιθανόν να επηρεάζουν τις διαγνώσεις σε ορισμένες περιπτώσεις.

Πώς αντιμετωπίζεται η ΔΕΠΥ;

Οι ειδικοί έχουν συζητήσει αν η θεραπεία για τη ΔΕΠΥ θα πρέπει να είναι κυρίως συμπεριφορική (θεραπεία, εκπαίδευση προσοχής, αυξημένο παιχνίδι, μεγαλύτερη δομή) ή φαρμακολογική. Αρκετές μεγάλες μελέτες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ένας συνδυασμός και των δύο μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικός.

Είναι η ΔΕΠΥ γενετική;

Σημαντικά στοιχεία δείχνουν ότι η ΔΕΠΥ έχει τόσο γενετικό όσο και περιβαλλοντικό υπόβαθρο. Μελέτες διδύμων, για παράδειγμα, έχουν διαπιστώσει ότι οι πανομοιότυποι δίδυμοι έχουν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστούν και με ΔΕΠΥ ή να εμφανίσουν συμπεριφορές που μοιάζουν με ΔΕΠΥ. Δεν υπάρχει ένα μόνο γονίδιο που θεωρείται «υπεύθυνο» για τη ΔΕΠΥ- μάλλον, όπως πολλές ψυχιατρικές παθήσεις, θεωρείται ότι συνδέεται με πολλές γενετικές παραλλαγές, μερικές μόνο από τις οποίες έχουν αποκαλυφθεί.

Είναι η ΔΕΠΥ μια ασθένεια της νεωτερικότητας;

Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι αυτό που ονομάζουμε ΔΕΠΥ είναι στην πραγματικότητα μια «ασθένεια του πολιτισμού» -δηλαδή μια διαταραχή που προκύπτει λόγω της αναντιστοιχίας μεταξύ των εξελικτικών ριζών του ανθρώπου και του σύγχρονου περιβάλλοντός μας. Τα υψηλά επίπεδα ενέργειας, για παράδειγμα, μπορεί να ήταν προσαρμοστικά για έναν κυνηγό-τροφοσυλλέκτη, αλλά είναι προβληματικά σε μια σύγχρονη τάξη. Ορισμένοι διακεκριμένοι ειδικοί στην ανάπτυξη των παιδιών έχουν σημειώσει ότι η πρόσφατη αύξηση των διαγνώσεων ΔΕΠΥ συνέπεσε με την αυξημένη εστίαση (ιδίως στα αμερικανικά σχολεία) στις αυστηρές τυποποιημένες εξετάσεις και στη μείωση του χρόνου παιχνιδιού – γεγονός που υποδηλώνει ότι τουλάχιστον ορισμένα παιδιά που έχουν διαγνωστεί με ΔΕΠΥ έχουν τοποθετηθεί σε περιβάλλοντα που επιδεινώνουν την εξελικτική αναντιστοιχία.

Είναι η ΔΕΠΥ μαθησιακή αναπηρία;

Αν και η ΔΕΠΥ μπορεί και συχνά προκαλεί ακαδημαϊκές προκλήσεις, δεν θεωρείται ειδική μαθησιακή δυσκολία (όπως η δυσλεξία ή η δυσγραφία). Ωστόσο, πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ – από 30 έως 50 τοις εκατό, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις – έχουν μια συνυπάρχουσα μαθησιακή δυσκολία. Οι καταστάσεις μπορεί επίσης να εμφανίζουν παρόμοια εξωτερικά συμπτώματα, ιδίως στα παιδιά.

Αισθάνομαι νευρικός/-ή/-ό όλη την ώρα. Έχω ΔΕΠΥ;

Ενώ η νευρικότητα είναι σίγουρα μια πτυχή της ΔΕΠΥ, η κατάσταση είναι πιο σύνθετη από τη σωματική ανησυχία. Εάν, εκτός από τη συνεχή νευρικότητα, βιώνετε έντονα συναισθήματα αφηρημάδας που επιμένουν σε πολλαπλά περιβάλλοντα, συμπεριφέρεστε συχνά παρορμητικά, μιλάτε υπερβολικά, δυσκολεύεστε να ολοκληρώσετε εργασίες ή να διαχειριστείτε τον χρόνο σας ή/και κάνετε απρόσεκτα λάθη σε σημαντικά έργα, μπορεί να εμφανίζετε συμπτώματα ΔΕΠΥ. Η αίτηση αξιολόγησης από έναν πάροχο υγειονομικής περίθαλψης είναι το πρώτο βήμα για τη λήψη διάγνωσης και την έναρξη θεραπείας.

Επηρεάζει η ΔΕΠΥ τις προσωπικές μας σχέσεις;

Δεν υπάρχει ένας και μοναδικός τρόπος με τον οποίο η ΔΕΠΥ επηρεάζει τις σχέσεις και η πάθηση συχνά συνοδεύεται τόσο από θετικά όσο και από αρνητικά στοιχεία. Πολλά ζευγάρια, για παράδειγμα, διαπιστώνουν ότι η ΔΕΠΥ του ενός συντρόφου (ή και των δύο, σε ορισμένες περιπτώσεις) ενισχύει τη σχέση κάνοντάς την πιο αυθόρμητη ή σεξουαλικά ικανοποιητική. Άλλοι, ωστόσο, διαπιστώνουν ότι τα συμπτώματα της απόσπασης της προσοχής, της αποδιοργάνωσης ή της παρορμητικότητας μπορούν να οδηγήσουν σε απογοητευτικές παρεξηγήσεις μεταξύ των συντρόφων ή να πυροδοτήσουν καυγάδες.

Και οι δύο σύντροφοι -ανεξάρτητα από τη δική τους κατάσταση ΔΕΠΥ- θα πρέπει να είναι ειλικρινείς σχετικά με τις προκλήσεις που φέρνει η ΔΕΠΥ στη σχέση, ενώ παράλληλα θα πρέπει να καταβάλλουν προσπάθεια να εκτιμούν τα θετικά της όποτε είναι δυνατόν. Η συμπόνια προς τον σύντροφο είναι ζωτικής σημασίας για να λειτουργήσει οποιαδήποτε σχέση με ΔΕΠΥ.

Συμπτωματολογία

Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ εμπίπτουν σε δύο διακριτές κατηγορίες – προσοχή και υπερκινητικότητα/παρορμητικότητα. Τα αγόρια, τα οποία τείνουν να παρουσιάζουν περισσότερα υπερκινητικά ή παρορμητικά συμπτώματα, έχουν ιστορικά περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με ΔΕΠΥ από ό,τι τα κορίτσια. Όμως η καλύτερη ενημέρωση για τα συμπτώματα απροσεξίας (καθώς και για τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους η υπερκινητικότητα μπορεί να εκδηλωθεί εξωτερικά) έχει οδηγήσει σε αύξηση των διαγνώσεων μεταξύ των κοριτσιών τα τελευταία χρόνια.

Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ΔΕΠΥ περιλαμβάνουν δυσκολία στη διατήρηση της προσοχής, εύκολη απόσπαση της προσοχής και μη προσοχή σε λεπτομέρειες ή οδηγίες. Περιλαμβάνουν επίσης τη διενέργεια απρόσεκτων λαθών στη δουλειά ή στο σχολείο, την αδυναμία ολοκλήρωσης εργασιών και την απώλεια ή λήθη πραγμάτων. Τα προβλήματα υπερκινητικότητας και παρορμητικότητας περιλαμβάνουν αίσθημα ανησυχίας, μετακίνηση όταν είναι ακατάλληλο να το κάνετε, νευρικότητα ή στριφογύρισμα και υπερβολική ομιλία ή διακοπή άλλων σε ακατάλληλες στιγμές.

Μετάφραση & Επιμέλεια: Παπαδοπούλου Νατάσσα, Ψυχολόγος – Εκπαιδευόμενη Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια

Πηγή: PsychologyToday

Κοινοποίηση

Ρωτήστε μας ότι σας ενδιαφέρει συμπληρώνοντας την παρακάτω φόρμα

Κλείστε ραντεβού

Συμπληρώστε την παρακάτω φόρμα για να κλείσετε ραντεβού: