Κόπωση από συμπόνια: Χρόνια έλλειψη αυτοφροντίδας των ψυχοθεραπευτών
Charles R. Figley
Οι ψυχοθεραπευτές που εργάζονται με χρόνιες ασθένειες τείνουν να αγνοούν τις δικές τους ανάγκες αυτοεξυπηρέτησης όταν εστιάζουν στις ανάγκες των πελατών. Το άρθρο πραγματεύεται την έννοια της κόπωσης από συμπόνια, μια μορφή εξουθένωσης των ψυχοθεραπευτών και την αντιπαραβάλλει με την απλή επαγγελματική εξουθένωση και την αντιμεταβίβαση. Περιλαμβάνει ένα μοντέλο πολλαπλών παραγόντων της κόπωσης από συμπόνια που δίνει έμφαση στο κόστος της φροντίδας, της ενσυναίσθησης και της συναισθηματικής επένδυσης για την παροχή βοήθειας στους πάσχοντες. Το μοντέλο προτείνει στους ψυχοθεραπευτές ότι ο περιορισμός του άγχους συμπόνιας, η αντιμετώπιση των τραυματικών αναμνήσεων και η αποτελεσματικότερη διαχείριση του φορτίου των θεραπευόμενων, είναι αποτελεσματικοί τρόποι αποφυγής της κόπωσης από συμπόνια. Το μοντέλο προτείνει επίσης ότι, για να περιοριστεί το άγχος συμπόνιας, οι ψυχοθεραπευτές που ασχολούνται με χρόνιες ασθένειες, πρέπει να αναπτύξουν μεθόδους τόσο για την ενίσχυση της ικανοποίησής τους όσο και για να μάθουν να διαχωρίζονται από την εργασία συναισθηματικά και σωματικά, προκειμένου να αισθάνονται ανανεωμένοι. Μια μελέτη περίπτωσης δείχνει πώς να βοηθήσετε κάποιον με κούραση συμπόνιας.
Κόπωση από συμπόνια: Χρόνια έλλειψη αυτοφροντίδας των ψυχοθεραπευτών
Η φροντίδα των ατόμων με χρόνιες ασθένειες έχει κόστος, όπως ακριβώς υπάρχει η συνειδητοποίηση ότι αυτοί οι πελάτες δεν θα αναρρώσουν ποτέ πλήρως. Ως ψυχοθεραπευτές, μαθαίνουμε να είμαστε από τη μια πλευρά αντικειμενικοί και αναλυτικοί στον επαγγελματικό μας ρόλο ως βοηθοί. Πρέπει να αφήσουμε στην άκρη τα προσωπικά μας συναισθήματα και να αξιολογήσουμε αντικειμενικά τους πελάτες μας και να χορηγήσουμε τις καλύτερες θεραπείες σύμφωνα με τις οδηγίες βέλτιστης πρακτικής. Αλλά από την άλλη, δεν μπορούμε να αποφύγουμε τη συμπόνια και την ενσυναίσθησή μας, που μας παρέχουν τα εργαλεία που απαιτούνται στην τέχνη της ανθρώπινης υπηρεσίας. Το να βλέπουμε τον κόσμο όπως τον βλέπουν οι πελάτες μας, μας δίνει τη δυνατότητα να ταξινομούμε τις υπηρεσίες μας ώστε να ταιριάζουν και να προσαρμόζονται, με τρόπο που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των θεραπευόμενων.
Περιγραφή Περίπτωσης
«Οι καθηγητές μου πιστεύουν ότι χρειάζομαι θεραπεία. . . ίσως έχουν δίκιο». Αυτή η δήλωση με υποδέχθηκε, καθώς έλεγξα τον τηλεφωνητή μου τη Δευτέρα το πρωί του Απριλίου. Αποδείχθηκε ότι ήταν μια συμβουλευτική ψυχολόγος, διδακτορική φοιτήτρια από μικρότερο πανεπιστήμιο της περιοχής. Σύμφωνα με δύο από τους κλινικούς της επόπτες, δεν ανταποκρινόταν καλά σε έναν πελάτη που της είχε ανατεθεί. Αν και η Jane (αυτό δεν είναι το πραγματικό της όνομα) είχε πέντε χρόνια εμπειρίας ως πτυχιούχος σύμβουλος ψυχικής υγείας, της έλειπαν σημαντικές πτυχές της ιστορίας του πελάτη. Όταν τελικά αντιμετώπισε το γεγονός ότι απέτυχε σε ένα επάγγελμα που αγαπούσε, άρχισε να αναγνωρίζει ότι τα κλινικά της λάθη σχετίζονταν περισσότερο με το πώς την αναστάτωνε η ιστορία του πελάτη παρά με τις ικανότητές της ως ψυχοθεραπεύτρια. Ο πελάτης της Jane ήταν μια νεαρή, φοιτήτρια κολεγίου που έλειπε για πρώτη φορά από το σπίτι και ζήτησε τη βοήθεια της, για να προσαρμοστεί στις αλλαγές. Μετά από μόνο έξι συνεδρίες, οι επιβλέποντες της Jane παρατήρησαν και της ανέφεραν ότι η πελάτισσά της ένιωθε ένοχη που εγκατέλειψε τη μητέρα της, είχε υπέρ-λειτουργήσει ενώ η μητέρα είχε αναπτύξει μια σημαντική εξάρτηση που χρειαζόταν αντιμετώπιση. Η Jane συχνά μετατόπιζε το επίκεντρο της θεραπείας σε άλλα θέματα. Ήθελε να μιλήσει και να αντιμετωπίσει αυτά τα κλινικά λάθη, τη δυσαρέσκεια της προς τα μέλη της σχολής που την αμφισβητούν και, απρόθυμα, τη χρόνια ασθένεια της μητέρας της. Γρήγορα κινηθήκαμε στα αισθήματα ενοχής της Jane για την κατάσταση της μητέρας της και την αδυναμία ή την αμφιθυμία της να αντιμετωπίσει τη δυσλειτουργική τους σχέση.
Θα επιστρέψουμε στην Jane λίγο μετά την εισαγωγή ορισμένων όρων και ενός εννοιολογικού μοντέλου.
Κόπωση Συμπόνιας
Η ίδια η πράξη του να είσαι συμπονετικός και με ενσυναίσθηση, έχει ένα κόστος στις περισσότερες περιπτώσεις. Στην προσπάθειά μας να δούμε τον κόσμο από την οπτική γωνία του πόνου, υποφέρουμε. Το νόημα της συμπόνιας είναι να υπομένεις τον πόνο. Η κόπωση από συμπόνια, όπως κάθε άλλο είδος κόπωσης, μειώνει την ικανότητά μας ή το ενδιαφέρον μας να αντέχουμε τα βάσανα των άλλων.
Μελέτησα για πρώτη φορά τις συνέπειες της βοήθειας σε άτομα με τραύμα το 1971 (Figley, 2002b). Ήταν η πρώτη συνέντευξη που διεξήγαγα με έναν βετεράνο του πολέμου του Βιετνάμ, ονόματι «Doc». Υπηρέτησε ως σωματοφύλακας, νοσοκόμος σε μονάδα του Σώματος Πεζοναυτών μεταξύ 1969-1970. Οι αναμνήσεις του από τον πόλεμο κυριαρχούνταν από ενοχές και τύψεις που σχετίζονται με το ότι δεν κατάφερε να σώσει ή να βοηθήσει ή να κάνει αρκετά για τους ασθενείς του. Αυτές οι απεχθείς αναμνήσεις συνδέθηκαν με πολλά ψυχολογικά προβλήματα, για αυτό και αργότερα θα διαγνωστεί με Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD) που σχετίζεται με τον πόλεμο.
Ήμασταν και οι δύο στην Ουάσιγκτον, σε μια αποστολή. Ήμασταν και οι δύο εκεί ως μέλη των Βετεράνων του Βιετνάμ κατά του πολέμου, σε μια προσπάθεια να πείσουμε το Κογκρέσο να σταματήσει τον πόλεμο. Διαπίστωσα ότι ήμουν πολύ πιο αποτελεσματικός ως ερευνητής παρά ως διαδηλωτής πολέμου. Αν και η έρευνά μου επεκτάθηκε από βετεράνους μάχης (Figley, 1978) σε άλλους που εκτέθηκαν σε στρεσογόνες καταστάσεις κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους , σε πολίτες και θύματα που αντιμετώπισαν μεγάλες καταστροφές, δεν ξέχασα ποτέ τον Doc.
Το 1980, όταν δημοσιεύτηκε το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, περιείχε για πρώτη φορά τη διάγνωση της PTSD. Στην περιγραφή της διάγνωσης, περιλαμβανόταν η πρόβλεψη ότι κάποιος θα μπορούσε να υποστεί τραύμα τόσο με το να εκτίθεται σε αυτό όσο και με το να έρχεται σε επαφή με άλλους που εκτίθενται στο τραύμα. Αυτό δεν περιλαμβάνει μόνο την οικογένεια και τους στενούς φίλους του θεραπευόμενου, αλλά και τους επαγγελματίες που συμμετέχουν στην παροχή βοήθειας σε αυτά τα άτομα. Περιλαμβάνει όσους πάσχουν από χρόνιες ασθένειες.
Στο πρώτο παράδειγμα, η Jane βιώνει δευτερογενή τραυματική αντίδραση στρες (STSD) που ονομάζεται κόπωση συμπόνιας και σχετίζεται τόσο με τη μητέρα της όσο και με την πελάτισσά της. Η Jane πρέπει να το αντιμετωπίσει και, μάλιστα, αποτελεσματικά πριν μπορέσει να βοηθήσει την θεραπευόμενη. Το δευτερογενές τραυματικό στρες είναι «οι φυσικές επακόλουθες συμπεριφορές και συναισθήματα που προκύπτουν από τη γνώση ενός τραυματικού γεγονότος που βιώνει ένας σημαντικός άλλος – το άγχος που προκύπτει από τη βοήθεια ή την επιθυμία να βοηθήσουμε ένα άτομο που υποφέρει ή βιώνει τραύμα (Figley, 1993)» (Figley, 1995b , σελ. 7). Το STSD είναι ένα σύνδρομο με συμπτώματα σχεδόν πανομοιότυπα με το PTSD, με τη διαφορά ότι η έκθεση στη γνώση σχετικά με το τραυματικό συμβάν που βιώνεται από τον σημαντικό άλλο, συνδέεται με το σύνολο των συμπτωμάτων STSD, ενώ τα συμπτώματα του PTSD συνδέονται άμεσα με τον πάσχοντα, το άτομο που βλάπτεται. Συγκεκριμένα, η κόπωση από συμπόνια ορίζεται ως μια κατάσταση έντασης και ενασχόλησης με τους ασθενείς που βιώνουν ένα τραύμα με το να βιώνουν ξανά τραυματικά γεγονότα, αποφεύγοντας/αναισθητοποιώντας τις επίμονες υπενθυμίσεις διέγερσης (π.χ. άγχος) που σχετίζονται με τον ασθενή. Είναι μια λειτουργία μαρτυρίας για τα βάσανα των άλλων.
Επιπολασμός του STS και του STSD
Μια πρόσφατη μελέτη (Meldrum, King και Spooner, 2002) στην Αυστραλία βρήκε ότι το 27 τοις εκατό των επαγγελματιών που εργάζονται με ασθενείς με τραύμα, υπέστησαν ακραίο άγχος από αυτή την δουλειά. Συνολικά, το 54.8 τοις εκατό ήταν ταλαιπωρημένο τη στιγμή της μελέτης και το 35.1 τοις εκατό ήταν πολύ ή εξαιρετικά εξουθενωμένο συναισθηματικά. Σε μια άλλη μελέτη, το 17.7 τοις εκατό είχε STSD και το 18 τοις εκατό ήταν στο όριο αυτής της διάγνωσης. Σε μια μελέτη επαγγελματιών ψυχικής υγείας, το ποσοστό επιπολασμού ήταν 24.1 τοις εκατό για STSD και 21.4 τοις εκατό με μη παρατηρήσιμα συμπτώματα. Σε μια μελέτη των θεραπευτών ψυχικού τραύματος στην Οκλαχόμα(Wee & Myers, 2002), το 64.7 τοις εκατό εμφάνισε κάποιο βαθμό σοβαρότητας για Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες, όπως μετρήθηκε από τον Δείκτη Αντίδρασης Frederick (Fredrick, 1987). Μεταξύ των ευρημάτων ήταν ότι το 44.1 τοις εκατό των θεραπευτών εμφάνισαν «περιπτωσιολογία». Οι περισσότεροι (73.5 τοις εκατό) από τους θεραπευτές βαθμολογήθηκαν ως εξής: μέτριου κινδύνου (23.5 τοις εκατό), υψηλού κινδύνου (29.4 τοις εκατό) ή εξαιρετικά υψηλού κινδύνου (20.6 τοις εκατό) για κόπωση συμπόνιας, όπως μετρήθηκε από το Compassion Fatigue Self-Test for Psychotherapists (Figley, 1995). Επίσης, οι περισσότεροι (76.5 τοις εκατό) αξιολογήθηκαν ως μέτριου κινδύνου (35.3 τοις εκατό), υψηλού κινδύνου (26.5 τοις εκατό) ή εξαιρετικά υψηλού κινδύνου (14.7 τοις εκατό) για επαγγελματική εξουθένωση, χρησιμοποιώντας το ίδιο τεστ κόπωσης συμπόνιας. Ομοίως, σε μια μελέτη (Myers & Zunin, 1994) των εργαζομένων ψυχικής υγείας του Northridge Earthquake, το 60.5 τοις εκατό πληρούσε τα κριτήρια για PTSD.
Μορφές δευτερογενούς στρες;
Κάποιοι θα υποστήριζαν ότι τόσο ο Doc όσο και η Jane υποφέρουν από αντιμεταβίβαση. Η αντιμεταβίβαση προέρχεται από την ψυχοδυναμική θεραπεία και είναι μια συναισθηματική αντίδραση σε έναν πελάτη από τον θεραπευτή – ανεξάρτητα από την ενσυναίσθηση, το τραύμα ή την ταλαιπωρία. Ορίζεται ως η διαδικασία του να βλέπει κανείς τον εαυτό του στον πελάτη, της υπερβολικής ταύτισης με τον πελάτη ή της ικανοποίησης των αναγκών μέσω του πελάτη (Corey, 1991). Σε αντίθεση με την κόπωση από συμπόνια, η αντιμεταβίβαση είναι η χρόνια προσκόλληση που σχετίζεται με τις σχέσεις της οικογένειας προέλευσης και έχει πολύ λιγότερο να κάνει με την ενσυναίσθηση προς τον πελάτη που προκαλεί τραύμα. Στην περίπτωση της Jane, είχε να κάνει περισσότερο με την έκθεση της Jane σε ένα τραυματικό γεγονός που αφορούσε τη μητέρα της παρά με θέματα προσκόλλησης.
Σε αντίθεση με την κόπωση από συμπόνια, η απλή επαγγελματική εξουθένωση είναι « . . . μια κατάσταση σωματικής, συναισθηματικής και διανοητικής εξάντλησης που προκαλείται από μακροχρόνια εμπλοκή σε συναισθηματικά απαιτητικές καταστάσεις» (Pines & Aronson, 1988, σ. 9) και όχι από τη συγκεκριμένη έκθεση στο τραύμα και την ταλαιπωρία ενός συγκεκριμένου πελάτη. Ούτε η Jane ούτε ο Doc ανέφεραν χαρακτηριστικά συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης. Αυτά τα συμπτώματα υπερβαίνουν κατά πολύ τα συμπτώματα των αντιδράσεων τραυματικού στρες. Ωστόσο, τόσο η Jane όσο και ο Doc είχαν το χαρακτηριστικό μοτίβο της κόπωσης από συμπόνια, σε αντίθεση με την εξάντληση και την αντιμεταβίβαση (Figley, 2002a): Η κόπωση από συμπόνια και η αντιμεταβίβαση έχουν ταχύτερη έναρξη των συμπτωμάτων. Η κόπωση από συμπόνια και η τυπική εξουθένωση έχουν ταχύτερη ανάρρωση από τα συμπτώματα. Η κόπωση από συμπόνια, σε αντίθεση τόσο με την εξάντληση όσο και με την αντιμεταβίβαση, σχετίζεται με μια αίσθηση ανικανότητας και σύγχυσης, υπάρχει μεγαλύτερη αίσθηση απομόνωσης. Τα συμπτώματα αποσυνδέονται από πραγματικές αιτίες και πυροδοτούνται από άλλες εμπειρίες. Η εξουθένωση μπορεί να απαιτεί αλλαγή εργασίας ή καριέρας. Ωστόσο, η κόπωση από συμπόνια είναι ταχεία θεραπεύσιμη, όταν οι εργαζόμενοι την αναγνωρίσουν και ενεργήσουν ανάλογα.
Αιτιολογικό Μοντέλο
Από τη δημοσίευση του πρώτου βιβλίου για την κόπωση συμπόνιας (Figley, 1995), έχει εμφανιστεί μια νέα εκτίμηση για το κόστος της φροντίδας και τη σχέση μεταξύ του ρόλου της ενσυναίσθησης και των προηγούμενων τραυματικών εμπειριών. Ένα μοντέλο που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1995 και αναθεωρήθηκε στη συνέχεια, προσφέρει έναν τρόπο για όσους είναι πιο ευαίσθητοι στην κόπωση από τη συμπόνια να την αποτρέψουν και να την μετριάσουν γρήγορα. Αυτό το μοντέλο βασίζεται στην υπόθεση ότι η ενσυναίσθηση και η συναισθηματική ενέργεια είναι η κινητήριος δύναμη για την αποτελεσματική εργασία με τους πάσχοντες γενικά, για τη δημιουργία και τη διατήρηση μιας αποτελεσματικής θεραπευτικής συμμαχίας και την παροχή αποτελεσματικών υπηρεσιών συμπεριλαμβανομένης της ενσυναίσθησης (Figley, 1995; Figley, 2002α). Ωστόσο, το να είσαι συμπονετικός, έχει ένα κόστος πέρα από την ενέργεια που απαιτείται για την παροχή αυτών των υπηρεσιών.
Ακολουθούν οι έντεκα μεταβλητές που, μαζί, σχηματίζουν ένα αιτιολογικό μοντέλο που προβλέπει την κόπωση από τη συμπόνια. Εδώ έγκειται και μια εκτίμηση για το τι προκαλεί την κόπωση από συμπόνια και για το τι απαιτείται για την πρόληψη και τη θεραπεία της.
- Η Ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα του ψυχοθεραπευτή να παρατηρεί τον πόνο των άλλων. Το μοντέλο προτείνει ότι χωρίς ενσυναίσθηση θα υπάρχει ελάχιστο άγχος συμπόνιας και καθόλου κόπωση από συμπόνια. Ωστόσο, χωρίς ενσυναίσθηση θα υπάρξει ελάχιστη έως καθόλου ενσυναισθητική ανταπόκριση στους πελάτες που υποφέρουν. Έτσι, η ικανότητα να συμπάσχεις είναι θεμελιώδης λίθος τόσο για να βοηθάς τους άλλους όσο και για να είσαι ευάλωτος στο κόστος της φροντίδας.
- Η Ενσυναισθητική Ανησυχία είναι το κίνητρο για να ανταποκριθούμε σε άτομα που έχουν ανάγκη. Η ικανότητα να υπάρχει ενσυναίσθηση είναι ανεπαρκής εκτός εάν υπάρχει κίνητρο για να βοηθηθούν άλλοι που χρειάζονται τις υπηρεσίες ενός ενδιαφερόμενου ψυχοθεραπευτή. Με επαρκή ανησυχία, ο ενσυναισθητικός ψυχοθεραπευτής αξιοποιεί το ταλέντο, την κατάρτιση και τη γνώση του για να προσφέρει την υψηλότερη δυνατή ποιότητα υπηρεσιών σε όσους το αναζητούν.
- Η Έκθεση στον Πελάτη οδηγεί στη συναισθηματική ενέργεια του πόνου των πελατών μέσω της άμεσης έκθεσης. Ένας από τους λόγους για τους οποίους εκείνοι που ασκούν άμεσα ανθρώπινες υπηρεσίες γίνονται επόπτες, διαχειριστές ή δάσκαλοι σε επαγγέλματα ψυχικής υγείας, οφείλεται κυρίως στο κόστος της άμεσης έκθεσης στους πελάτες. Ορισμένοι κάνουν τη στροφή για πρακτική λόγω πρόσθετων αμοιβών, βελτιωμένων συνθηκών εργασίας και υψηλότερης θέσης. Ωστόσο, το κόστος της άμεσης έκθεσης στα βάσανα των άλλων είναι υψηλό και είναι αδύνατο να γνωρίζουμε πόσοι έχουν επιλέξει να εγκαταλείψουν την άμεση πρακτική επειδή το τίμημα ήταν πολύ υψηλό για αυτούς.
- Ενσυναισθητική Αντίδραση, είναι ο βαθμός στον οποίο ο ψυχοθεραπευτής κάνει μια προσπάθεια να μειώσει την ταλαιπωρία του πάσχοντος μέσω της ενσυναίσθησης. Αυτή η επίγνωση των συναισθημάτων, των σκέψεων και των συμπεριφορών του πελάτη επιτυγχάνεται με την προβολή του εαυτού του στην οπτική του πελάτη. Με αυτόν τον τρόπο, ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να βιώσει την πληγή, τον φόβο, τον θυμό ή άλλα συναισθήματα που βιώνει ο πελάτης. Εκεί βρίσκονται τόσο τα οφέλη όσο και το κόστος μιας τόσο ισχυρής θεραπευτικής απόκρισης. Τα οφέλη είναι άμεσα εμφανή σε κάθε μεταπτυχιακό φοιτητή που εξασκεί τις νέες του δεξιότητες με κάποιον άλλον. Το κόστος σπάνια συζητείται και πρέπει να γίνει αντιληπτό για να προκληθούν προσπάθειες από την πλευρά του ψυχοθεραπευτή να προφυλαχθεί ή να μετριάσει τις επιπτώσεις στον εαυτό του.
- Το Άγχος Συμπόνιας είναι το υπόλειμμα της συναισθηματικής ενέργειας από την ενσυναισθητική ανταπόκριση στον πελάτη και είναι η συνεχής απαίτηση για δράση για την ανακούφιση του πόνου του πελάτη. Όπως κάθε άγχος με επαρκή ένταση, μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στο ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα και στην ποιότητα ζωής γενικότερα. Μαζί με άλλους παράγοντες μπορεί να συμβάλει στην κόπωση από συμπόνια, εκτός εάν ο ψυχοθεραπευτής ενεργήσει για να ελέγξει το άγχος συμπόνιας. Φαίνεται ότι υπάρχουν δύο κύριες ομάδες ενεργειών αντιμετώπισης που μπορούν να το κάνουν αυτό:
Α) Η αίσθηση του επιτεύγματος είναι ένας παράγοντας που μειώνει ή αποτρέπει το άγχος συμπόνιας και είναι ο βαθμός στον οποίο ο ψυχοθεραπευτής είναι ικανοποιημένος με τις προσπάθειές του να βοηθήσει τον πελάτη. Ένας ψυχοθεραπευτής με την αίσθηση του επιτεύγματος σχετικά με την παροχή υπηρεσιών στον πελάτη απαιτεί μια συνειδητή, ορθολογική προσπάθεια να αναγνωρίσει πού τελειώνουν οι ευθύνες των ψυχοθεραπευτών και πού αρχίζουν οι ευθύνες του πελάτη.
Β)Η αποδέσμευση είναι ο άλλος παράγοντας που μειώνει ή αποτρέπει το άγχος συμπόνιας. Ο βαθμός, δηλαδή, στον οποίο ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να αποστασιοποιηθεί από τη συνεχιζόμενη δυστυχία του πελάτη μεταξύ των συνεδριών στις οποίες παρέχονται υπηρεσίες. Η ικανότητα ενός ψυχοθεραπευτή να απεμπλακεί από τον πελάτη απαιτεί επίσης μια συνειδητή, λογική προσπάθεια να αναγνωρίσει ότι πρέπει να «αφήσει» τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις αισθήσεις που σχετίζονται με τις συνεδρίες με τον θεραπευόμενο, προκειμένου να ζήσει τη δική του ζωή. Η αποδέσμευση είναι η αναγνώριση από την πλευρά του ψυχοθεραπευτή για τη σημασία της αυτοφροντίδας και της υλοποίησης ενός σκόπιμου προγράμματος αυτοφροντίδας.
Εάν το άγχος συμπόνιας επιτρέπεται να δημιουργηθεί, παρά την προσπάθεια του ψυχοθεραπευτή για αποδέσμευση και την αίσθηση της εργασιακής ικανοποίησης, ο ψυχοθεραπευτής διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο κόπωσης από συμπόνια. Τρεις άλλοι παράγοντες παίζουν ρόλο στην αύξηση της κόπωσης από συμπόνια.
- Η Παρατεταμένη Έκθεση είναι η συνεχής αίσθηση ευθύνης για τη φροντίδα του πάσχοντος, για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Όσο μεγαλύτερη είναι η χρονική περίοδος μεταξύ των διαλειμμάτων τόσο το καλύτερο —τουλάχιστον μια ημέρα ραντεβού και μετά μια εβδομάδα διακοπή. Αυτά τα διαλείμματα θεωρούνται συγκεκριμένα ως τέτοια, μια ανάπαυλα από το να είμαστε συμπονετικοί και ενσυναισθητικοί προς τους πελάτες. Ένα διάλειμμα από το να είσαι επαγγελματίας πάροχος υπηρεσιών.
- Οι Τραυματικές Αναμνήσεις είναι αναμνήσεις που πυροδοτούν τα συμπτώματα της PTSD και τις σχετικές αντιδράσεις, όπως η κατάθλιψη και το άγχος. Αυτές οι αναμνήσεις μπορεί να προέρχονται από τις εμπειρίες του ψυχοθεραπευτή με άλλους, μάλλον απαιτητικούς ή απειλητικούς πελάτες ή πελάτες που ήταν ιδιαίτερα λυπημένοι ή υπέφεραν. Αυτές οι αναμνήσεις είναι γεγονότα που, όταν ανακαλούνται, προκαλούν συναισθηματική αντίδραση. Μπορούν να προκληθούν από ορισμένους τύπους πελατών και τις εμπειρίες τους που έχουν σχέση με τα τραυματικά γεγονότα που βιώνει ο θεραπευτής.
- Η Διατάραξη της Ζωής είναι οι απροσδόκητες αλλαγές στο πρόγραμμα, στη ρουτίνα και στη διαχείριση των ευθυνών της ζωής που απαιτούν προσοχή (π.χ. ασθένεια, αλλαγές στον τρόπο ζωής, κοινωνική θέση ή επαγγελματικές ή προσωπικές ευθύνες). Κανονικά τέτοιες διαταραχές θα προκαλούσαν ένα συγκεκριμένο αλλά ανεκτό επίπεδο άγχους. Ωστόσο, όταν συνδυάζονται με τους άλλους επτά παράγοντες, αυτές οι διαταραχές μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητες ο θεραπευτής να αναπτύξει κόπωση συμπόνιας.
Διαχείριση και θεραπεία της κόπωσης από συμπόνια
Ακριβώς όπως αυτό το μοντέλο κόπωσης από συμπόνια μπορεί να βοηθήσει στην πρόβλεψη της έναρξης της, μπορεί επίσης να βοηθήσει στην πρόληψη και τον μετριασμό αυτής της κόπωσης. Με τον Doc ή την Jane ή οποιονδήποτε ψυχοθεραπευτή που εργάζεται με το τραύμα, υπάρχουν πέντε συνέπειες που προκύπτουν από αυτό το μοντέλο για να το κάνει.
Πρώτον, εάν είναι σαφές ότι ο θεραπευτής έχει κόπωση από συμπόνια, η παροχή μιας ολοκληρωμένης επισκόπησης της κόπωσης από συμπόνια για εκπαιδευτικούς σκοπούς είναι ζωτικής σημασίας. Ένα αντίγραφο αυτού του άρθρου θα μπορούσε να είναι το πρώτο βήμα. Ο θεραπευτής μπορεί να βρει περισσότερα στον Ιστό, στη βιβλιοθήκη και σε επαγγελματικά περιοδικά, όπως το Professional Psychology.
Δεύτερον, είναι σημαντικό να αρχίσει σταδιακά να απευαισθητοποιείται ο θεραπευτής σε τραυματικούς στρεσογόνους παράγοντες. Με αυτόν τον τρόπο, έχει μεγαλύτερη ικανότητα να αντιμετωπίσει και να δουλέψει τα διάφορα ζητήματα που σχετίζονται με την πρόκληση και τη διατήρηση των τραυματικών αντιδράσεων στρες. Οι μέθοδοι απευαισθητοποίησης για τους θεραπευτές, δεν διαφέρουν από αυτές για τους πελάτες με τραύμα. Θα πρέπει να υπάρχει καλή αντιστοιχία μεταξύ των προτιμήσεων του θεραπευτή-πελάτη και της μεθόδου απευαισθητοποίησης που χρησιμοποιεί η θεραπεία για τον ψυχοθεραπευτή. Η μέθοδος θα πρέπει να ελαχιστοποιεί τον βαθμό δυσφορίας και θα πρέπει να μεγιστοποιεί την έκθεση στα ερεθίσματα που ευθύνονται περισσότερο για τις οδυνηρές αντιδράσεις. Το αποτέλεσμα τέτοιων μεθόδων, φυσικά, θα πρέπει να μειώσει ή να εξαλείψει ουσιαστικά την ανεπιθύμητη συναισθηματική αντιδραστικότητα που συνδέεται με τον τραυματικό στρεσογόνο παράγοντα. Στην περίπτωση της Jane, ήταν οι αποκαλύψεις γυναικών πελατών για τις μητέρες τους, ιδιαίτερα το αίσθημα ευθύνης ή ο φόβος για την ασφάλεια. Στην περίπτωση του Doc, ήταν οποιεσδήποτε υπενθυμίσεις του πολέμου και ειδικά των απωλειών πολέμου.
Το τρίτο ζήτημα σχετίζεται με τη συχνότητα της έκθεσης. Υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι το κύριο δραστικό συστατικό στην αποτελεσματική απευαισθητοποίηση είναι η έκθεση (Figley, 2002b). Η χρήση της σωστής θεραπευτικής συχνότητας έκθεσης είναι πρόκληση. Μια αποτελεσματική μέθοδος είναι ο συνδυασμός της έκθεσης με τη χαλάρωση, ενεργοποιώντας έτσι το αμοιβαίο ανασταλτικό αντανακλαστικό. Ένας αριθμός μεθόδων θεραπείας είναι αποτελεσματικοί κυρίως λόγω αυτού του αντανακλαστικού (Figley, 2002b).
Ένα τέταρτο ζήτημα στη θεραπεία της κόπωσης από συμπόνια είναι η αξιολόγηση και η ενίσχυση της κοινωνικής υποστήριξης. Οι ψυχοθεραπευτές βλέπουν σταδιακά τον εαυτό τους όπως τους βλέπουν οι άλλοι: κάποιος που είναι ειδικός στο να βοηθά τους άλλους να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής. Μοιάζουν να ξεχνούν ότι και αυτοί είναι άνθρωποι. Ένας γιατρός μερικές φορές αρρωσταίνει και χρειάζεται τις υπηρεσίες ενός άλλου γιατρού, για παράδειγμα. Συχνά ο θεραπευτής έχει ένα μάλλον περιορισμένο σύστημα κοινωνικής υποστήριξης που αποτελείται από συναδέλφους και λίγες μόνο στενές σχέσεις. Είναι ζωτικής σημασίας να αυξηθεί το σύστημα υποστήριξης του θεραπευτή τόσο σε αριθμό όσο και σε ποικιλία σχέσεων, έτσι ώστε να θεωρείται ξεχωριστό από την προσωπικότητα του θεραπευτή. Επιπλέον, ορισμένες σχέσεις μπορεί να είναι πηγή πίεσης και άγχους. Αυτές οι τοξικές σχέσεις είναι μια επιπλέον απαίτηση και πρέπει να αντιμετωπιστούν (Figley, 1997).
Μετριάζοντας την κόπωση συμπόνιας της Jane
Επιστρέφοντας στην περίπτωση της Jane, γρήγορα κινηθήκαμε στην αρχική συνέντευξη στα αισθήματα ενοχής της Jane για την κατάσταση της μητέρας της και την αδυναμία της να αντιμετωπίσει την αμφιθυμία της ως προς την αντιμετώπιση της δυσλειτουργικής τους σχέσης. Μετά την πρώτη συνεδρία, η Jane ολοκλήρωσε μια σειρά δοκιμασιών, συμπεριλαμβανομένης της κλίμακας κοινωνικής υποστήριξης Purdue (Burge & Figley, 1987; Figley, 1989), το Self Test για Κόπωση Συμπόνιας (Figley, 1995; Stamm & Figley, 1999; Stamm, 2002) και μια μέτρηση για PTSD. Ολοκλήρωσε, επίσης, μια δομημένη κλινική συνέντευξη για να προσδιορίσει την τρέχουσα σχέση της με τη μητέρα της και τον βαθμό συστημικής εμπλοκής. Τα αποτελέσματά της επιβεβαίωσαν την εκτίμησή μας (της Jane και των θεραπευτών της) ότι υπέφερε από κόπωση συμπόνιας, περιορισμένο δίκτυο κοινωνικής υποστήριξης και από σημαντικό μετάτραυματικό στρες. Αλλά αντί να είναι ο κλασικός αγώνας μεταξύ μητέρας και κόρης, έγινε φανερό ότι υπήρχε κάποιο μυστικό που δεν είχε αποκαλύψει ακόμα. Αυτό το μυστικό ήταν το γεγονός ότι η μητέρα της δέχθηκε επίθεση από ένα σκυλί και παραλίγο να σκοτωθεί.
Κατά την επόμενη συνεδρία μοιραστήκαμε τα αποτελέσματα με την Jane, συζητήσαμε τις επιλογές θεραπείας και συμφωνήσαμε σε ένα σχέδιο θεραπείας. Το σχέδιο περιελάμβανε την αύξηση των δεξιοτήτων της για την αυτό-ηρεμία και διαχείριση του άγχους (π.χ. βιβλία εργασίας, εκπαιδευτικά βίντεο), την ενίσχυση του αριθμού και της ποικιλίας των κοινωνικών υποστηρικτών (π.χ. μέσω εθελοντικής εργασίας και συμμετοχής σε εξωσχολικές δραστηριότητες) και τη χρήση γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας που ελαχιστοποιούσε την έκθεση και τον κλινικό χρόνο που θα οδηγούσε σε απευαισθητοποίηση (δηλαδή μείωση ή εξάλειψη του τραυματικού στρες). Επέλεξε το Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) ως τη μέθοδο για την αντιμετώπιση του δευτερογενούς τραυματικού στρες που σχετίζεται με τις δικές της εμπειρίες που επηρέαζαν την αποτελεσματικότητά της ως επαγγελματίας. Οι διαδικασίες EMDR απαιτούν από τον πελάτη να επιλέξει μια «μνήμη-στόχο» που αντιπροσωπεύει τη χειρότερη και πιο αγχωτική πτυχή του τραύματος. Επέλεξε την επίθεση σκύλου ως αρχική εμπειρία. Ως δείκτης επιτυχίας, θα χρησιμοποιούνταν το ίδιο υλικό υπόθεσης που χρησιμοποιούσε στην τάξη (η νεαρή, φοιτήτρια κολεγίου προσαρμόζεται στο να είναι μακριά και να νιώθει ένοχη που εγκατέλειψε τη μητέρα της). Για τις επόμενες πέντε συνεδρίες, χρησιμοποιώντας το EMDR, η Jane αντιμετώπισε την επίθεση του σκύλου, τα πρώτα σημάδια της χρόνιας ασθένειας της μητέρας της, τις θυσίες της Jane, τα αισθήματα δυσαρέσκειας προς τη μητέρα της και την αμηχανία που ένιωθε —ιδιαίτερα κατά την εφηβεία της— που έπρεπε να επωμιστεί την φροντίδα της μητέρας της.
Μέχρι την τελευταία συνεδρία τα συμπτώματα της Jane υποχώρησαν (απευαισθητοποίηση). Μεταπήδησε από την αυτό-κατηγορία και το μίσος για τον εαυτό της, σε μια πιο ρεαλιστική άποψη για τον εαυτό της και τη μητέρα της. Οι συζητήσεις για τις κλινικές περιπτώσεις που βρήκε προκλητικές ήταν τώρα ενδιαφέρουσες, αλλά μάλλον και ρουτίνα. Η Jane αναγνώρισε ότι έχει ακόμα δουλειά να κάνει. Είναι ακόμα αντιδραστική γύρω από τη μητέρα της και ξέρει ότι η υπομονή και η εξάσκηση είναι απαραίτητες για να διαφοροποιηθεί πλήρως από τη μητέρα της συναισθηματικά και, ως εκ τούτου, θα είναι πιο εύκολο να την αγαπήσει και να την εκτιμήσει. Οι βαθμολογίες των τεστ της έδειξαν σημαντικές μειώσεις στον επιπολασμό και την ένταση των συμπτωμάτων, επιβεβαιώνοντας αυτό που μπορούσαμε να δούμε. Κατόπιν αιτήματός μας, κάνει συναντήσεις μαζί μας ανά περιόδους. Μετά από περισσότερο από ένα χρόνο ακμάζει τόσο στην πρακτική της όσο και στην προσωπική της ζωή.
Πώς βοηθάμε τους συναδέλφους μας θεραπευτές;
Υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τους συναδέλφους μας που εργάζονται με πελάτες με χρόνιες ασθένειες. Το πρώτο είναι να μιλήσουμε ανοιχτά για τους δικούς μας αγώνες με το άγχος συμπόνιας και την κούραση από συμπόνια. Η συνωμοσία της σιωπής μεταξύ των επαγγελματιών σχετικά με αυτήν την κόπωση, δεν διαφέρει από τη σιωπή για την οικογενειακή βία, τον ρατσισμό και τη σεξουαλική παρενόχληση στο παρελθόν. Σήμερα υπάρχουν βιντεοκασέτες, βιβλία και άρθρα σχετικά με το θέμα. Ιδιαίτερης σημασίας ήταν η σειρά άρθρων που δημοσιεύτηκαν στο Professional Psychology τα τελευταία χρόνια. Έχετε τα εύχρηστα και διαθέσιμα στους συναδέλφους μας που ενδιαφέρονται ή θα έπρεπε.
Το πρώτο βήμα είναι η ολοκλήρωση του Self Test for Psychotherapists που είναι διαθέσιμο δωρεάν στο Διαδίκτυο στη διεύθυνση www.greencross.org/selftest4psychotherapists.pdf. Το τεστ θα παρέχει μια κατά προσέγγιση εκτίμηση του επιπέδου ικανοποίησης του ερωτώμενου από την εργασία του ως ψυχοθεραπευτή, του κινδύνου εξουθένωσης και του κινδύνου κόπωσης από συμπόνια. Ας ελπίσουμε ότι τα αποτελέσματα θα παρακινήσουν τους ψυχοθεραπευτές να αναλάβουν δράση για να διορθώσουν τυχόν ανησυχίες και να ενισχύσουν την ικανοποίηση για την εργασία τους.
Η διαχείριση του άγχους και οι αυτό-καταπραϋντικές τεχνικές, είναι κρίσιμες για την επιβίωση της σύγχρονης εργασίας — ανεξάρτητα από το επίκεντρο της εργασίας. Στην περίπτωση της Jane και με άλλους ψυχοθεραπευτές που βιώνουν εξάντληση από κόπωση συμπόνιας, είναι ζωτικής σημασίας να καταφέρουμε να κατακτήσουμε τη δυσφορία. Αυτό ισχύει κατά τη διάρκεια συνεδριών, όταν εργάζεστε απευθείας με πελάτες ή εκτός της συνεδρίας στο απόρρητο του γραφείου, του αυτοκινήτου ή του σπιτιού κάποιου.
Ο ψυχοθεραπευτής χρειάζεται, επίσης, τρόπους για να απευαισθητοποιηθεί από τις οδυνηρές αναμνήσεις. Μνήμες που προκαλούν συμπτώματα τραυματικού στρες και αποτελούν το χαρακτηριστικό γνώρισμα της κόπωσης από συμπόνια. Τις περισσότερες φορές, ο ψυχοθεραπευτής χρειάζεται τις υπηρεσίες κάποιου άλλου για να το αντιμετωπίσει αποτελεσματικά μέσω κάποιου είδους προγράμματος απευαισθητοποίησης.
Περίληψη
Είναι ζωτικής σημασίας ο σημερινός ψυχοθεραπευτής να συνεχίσει να εργάζεται με ενσυναίσθηση και συμπόνια. Ωστόσο, υπάρχει ένα κόστος σε αυτή τη δουλειά που είναι προφανές για οποιονδήποτε επαγγελματία που εργάζεται με το τραύμα. Καθώς αυξάνονται τα στοιχεία που αποδεικνύουν τις αρνητικές συνέπειες της έλλειψης φροντίδας του εαυτού και της παρουσίας κόπωσης από συμπόνια, το ίδιο ισχύει και για την ηθική επιβολή στον επαγγελματία που υποφέρει να κάνει κάτι, ή κάτι που θα γίνει γι ‘αυτόν. Δεν γίνεται να μην δούμε τα λάθη, τις εσφαλμένες εκτιμήσεις, καθώς και τα κραυγαλέα κλινικά λάθη των ψυχοθεραπευτών που υποφέρουν από κόπωση συμπόνιας. Επομένως, εναπόκειται σε όλους μας να φέρουμε στο προσκήνιο αυτά τα ζητήματα, για μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση στα επαγγέλματα παροχής βοήθειας. Διαφορετικά θα χάσουμε πελάτες και συμπονετικούς ψυχοθεραπευτές.
Άρθρο στο Journal of Clinical Psychology · November 2002
DOI: 10.1002/jclp.10090 · Source: PubMed
Charles R. Figley
School of Social Work, Traumatology Institute Florida State University, Tallahassee
πηγή ανάκτησης των εικόνων: https://mind.help/topic/compassion-fatigue/
Μετάφραση για τις ΣΥΝΗΧΗΣΕΙΣ: Νατάσσα Παπαδοπούλου Ψυχολόγος